برجام شهید راه اختلافات سیاسی و جناحی

گروه سیاسی: «برنامه جامع اقدام مشترک» یا برجام در ۲۳ تیرماه ۱۳۹۴ میان ایران و کشور‌های گروه ۱+۵ توافق شد و پس از آن تعاملات گسترده سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ایران با دنیا گسترش یافت.
 به علاوه یکی از مهم‌ترین موضوعات بین‌المللی از مسیر دیپلماسی و با همراهی و حمایت جامعه جهانی حل و فصل شد. دستاوردی که به گفته بسیاری در پنجاه سال اخیر در این سطح کم سابقه بود.
هر چند اجرایی شدن برجام با مشکلات و موانعی رو به رو بود، اما اجرای تعاملات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و حتی هسته‌ای ایران به سرعت گسترش یافت. هنوز دو سال شیرینی اجرای برجام را طرف‌های آن نچشیده بودند که با روی کار آمدن دونالد ترامپ، به عنوان رییس‌جمهور آمریکا روند اجرای برجام با مشکلات روز افزون‌تری مواجه شد و در نهایت در ۱۸ می ۲۰۱۸ آمریکا به طور یک جانبه رسما از این توافق چند جانبه با وجود مخالفت صریح هم پیمانان اروپایی‌اش و چین و روسیه خارج شد.
در چهار سال دوره ریاست جمهوری ترامپ سیاست فشار حداکثری و گسترش تحریم‌ها علیه ایران در دستور کار قرار گرفت که این مساله صدمات بیشتری را به برجام و اعتماد بین کشور‌های طرف توافق به وجود آورد و روز به روز مسیر بازگشت به توافق دشوار شد. در عین حال با روی کار آمدن جو بایدن مذاکرات بازگشت به برجام و احیای این توافق آغاز شد و با وجود انجام شش دور مذاکرات در وین، سرنوشت این توافق همچنان مبهم و دور از دسترس به لحاظ سیاسی است.
یک کارشناس مسایل بین‌الملل در این رابطه گفت که «برجام بزرگترین دستاورد دیپلماتیک بعد از جنگ جهانی دوم بوده است چرا که توانست از یک برخورد و جنگ حتمی جلوگیری کند، آن هم به شکل مسالمت‌آمیز».
حسن بهشتی‌پور ادامه داد: پیدا کردن راه حل دیپلماتیک برای موضوعاتی که تهدید صلح و ثبات بین المللی معرفی شده اند، دستاورد مهمی است. مردم در ایران برجام را بیشتر در رابطه با بخش‌های اقتصادی برجسته کردند، اما پشت این داستان، مساله امنیت یک کشور مطرح است یعنی ایران نباید عامل بی‌ثباتی در دنیا شناخته شود. اینکه ایران را می‌برند تحت فصل هفتم و شش قطعنامه علیه ایران صادر می‌کنند و ایران می‌شود تهدید کننده صلح و امنیت در دنیا برای مردم ایران خوب نیست و برجام این پرونده و شرایط را برای ایران پایان داد.
وی اظهار کرد: مخالفان داخلی اصرار دارند بگویند ایران تحت فصل هفتم مانده است؛ خوب اگر این طور است چرا آمریکا نتوانست در شورای امنیت سازمان ملل اهدافش درباره ایران و بازگرداندن قطعنامه‌های شورای امنیت را انجام دهد و برعکس در انزوا قرار گرفت.هیچ کس در شورای امنیت به پیش‌نویس قطعنامه آمریکا برای بازگرداندن مکانیسم ماشه به جز خودش و دومینیکن رای نداد. از این رو معتقدم بخش قابل توجهی از دستاورد‌های برجام برای مردم عادی ناملموس است و بخش‌های امنیتی و حقوق بین المللی آن و تاثیراتی که روی چهره سیاسی ایران می‌گذارد و تصویری که از ایران در دنیا به نمایش می‌گذارد یعنی صلح خواهی و صلح جویی هم دیده نشد این درحالی است که اگر استمرار اجرای برجام از سوی ایران نبود، پرونده‌سازی‌ها علیه ایران در مجامع بین‌المللی تمام نمی‌شد.این کارشناس مسایل بین‌الملل از دیگر اثرات برجام را پایان دادن آن به پرونده پی ام دی دانست و افزود: مساله ابعاد احتمالی نظامی از نوامبر ۲۰۱۱ برای ایران درست شده بود و متنی را مدیرکل وقت آژانس ارایه داد که در آن ایران به ساخت بمب هسته‌ای متهم می‌شد و پرونده بسیار بدی بود و مرتب در گزارش‌های آژانس می‌آمد.
در عین حال در تلاشی سخت برجام برای همیشه به این پرونده که یک مستند سازی در ۱۲ سرفصل و ۶۶ بند بود پایان داد. بعضی از آقایان مغلطه می‌کنند و می‌گویند اختلافات فعلی ایران همان موضوعات «پی ام دی» است در حالی که این‌ها مسایل جدید است، بسته شدن «پی ام دی» به این معنی نبود که درباره ایران هیچ سوال دیگری آژانس مطرح نمی‌کند یا مساله‌ای طرح نمی‌شود. آژانس نه برای ایران نه برای هیچ کشور دیگری چنین تضمینی نمی‌دهد. ماجرای تورقوزآباد یک پرونده جدید است که ربطی به «پی ام دی» ندارد.
بهشتی‌پور گفت: متاسفانه این طور است که نقاط قوت برجام را موافقان برجسته می‌کردند، بدون در نظر گرفتن ضعف هایش و نقاط ضعف را مخالفان برجسته کردند بدون توجه به نقاط قوت آن. در حالی که برجام سندی بود که نظام جمهوری اسلامی ایران بر سر آن به توافق رسید، نه لزوما دولت روحانی، اما به این مساله توجه نداشتند.ما می‌توانستیم قبل از توافق در شورای عالی امنیت ملی مخالفت کنیم، اما وقتی تصویب شد نباید به خاطر اختلافات جناحی و گروهی با آن مخالفت می‌کردیم، چون به منافع ملی مان ضربه زد. ما به طور طبیعی به همه آن چیزی که می‌خواستیم نرسیدیم، همان طور که دیگران و آمریکا به همه خواسته هایشان نرسیدند و برای همین هم آمریکای ترامپ از آن خارج شد، چون می‌خواست به چیز‌هایی که اوباما نرسیده بود برسد. پس وقتی توافق حاصل شد همه باید از آن حمایت می‌کردند ولو ضعفی هم داشته باشد.
وی ادامه داد: اینکه تصور کنیم همه آن چیزی که می‌خواهیم محقق شود و دیگران و آمریکا بگویند چشم، این امکان پذیر نیست. مذاکرات بده بستان است اینکه چه امتیازی می‌گیرید و چه امتیازی می‌دهید مهم است. معتقدم امتیازات ایران خیلی قابل توجه‌تر از امتیازاتی است که داده است. بهتر بود برجام حفظ شود و دیدیم که با وجود خروج آمریکا برجام حفظ شد، چون مزایایش برای ایران بیشتر از معایبش بود.این کارشناس مسایل بین الملل تصریح کرد: در حالی که آقایان می‌گفتند برجام مرده است، اما آمریکا نتوانست مکانیسم ماشه را در شورای امنیت تصویب کند، چون برجام در حال اجرا بود و اگر ما هم خارج می‌شدیم آن‌ها باز هم می‌توانستند سیاست فشار و تحریم را به شورای امنیت بکشانند.شاهد بودیم که تلاش‌های آمریکا در شورای امنیت بی نتیجه ماند؛ سابقه ندارد که آمریکا پیش نویس قطعنامه‌ای را به شورا بدهد و کسی از آن حمایت نکند، این مساله مهمی بود که آن‌ها نتوانستند افکار عمومی را قانع کنند و متحدانش نیز نه تنها با آمریکا در این باره مخالفت کردند بلکه کتبی دلایل خود را نوشتند و گفتند که آمریکا از برجام خارج شده و نمی‌تواند در این‌باره ادعایی داشته باشد.
وی خاطرنشان کرد: این تلقی که با افزایش توان هسته‌ای آمریکا را وادار به کاری کنیم، ارزیابی اشتباهی است. اگر این رویکرد درست و عملی بود، خوب برای کره شمالی که بمب هسته‌ای دارد فایده‌ای می‌داشت. گسترش و پیشرفت در فناوری هسته‌ای به تنهایی برای چانه زنی و رسیدن به اهداف کافی نیست در حالی که توان اقتصادی کشور به شدت آسیب دیده است و کشور با مشکلات بسیار رو به رو است. باید ابتدا توان اقتصادی مان بالا رود تا عملا تحریم و فشار را خنثی و کم اثر کنیم، آن وقت است که آمریکا دست از سیاست تحریم برمی دارد.
بهشتی‌پور گفت: برای افزایش توان اقتصادی دو مسیر مهم را باید طی کنیم، اول انجام اصلاحات اقتصادی است. وعده آقای رییسی درباره اصلاح نظام بانک داری خیلی مهم است و امیدواریم عملی شود. همچنین نظام مالیاتی کشور نیاز به اصلاح دارد. بنگاه‌هایی که فعالیت اقتصای می‌کنند و به بهانه کار فرهنگی مالیات نمی‌دهند باید مالیات دهند. علاوه بر انجام اصلاحات اقتصادی می‌توان درباره طرح و پیشنهاد آقای ظریف اگر صحت داشته باشد و در گزارش سه ماهه اخیر ارایه شده هم فکر کرد.آقای ظریف در این گزارش اشاره کردند که تحریم‌های بانکی از جمله بانک مرکزی لغو، اجازه صادرات نفت، فلزات گرانبها به ایران داده می‌شود و فعالیت‌های کشتیرانی نیز به حالت قبل برمی گردد این‌ها به نظر من برای اینکه فضای تنفسی جدیدی برای اقتصاد کشور ایجاد شود مهم و ضروری است. این فضای خوبی است که می‌تواند دوره‌ای از بی‌تحریمی یا کم تحریمی را به همراه داشته باشد تا بتوانیم اقتصاد را کمی بازسازی کنیم. به نظرم مهم است که دولت آقای رییسی به این مساله توجه داشته باشند.
وی درباره تاثیر منطقه‌ای برجام و اینکه اگر برجام در بهترین و خوشبینانه‌ترین حالت اجرا می‌شد و امروز برجام در سال ششم به خوبی در حال اجرا بود آیا اتفاقاتی که در خلیج فارس و منطقه از جمله ترور شهید سلیمانی شاهد بودیم روی می‌داد؟ گفت: خیر معتقدم هیچ کدام از این مسایل و اتفاق‌ها نمی‌افتاد. من قصد تطهیر آمریکا را ندارم، اما اگر برجام بود آمریکا این جنایت را مرتکب نمی‌شد، اما مرحله به مرحله پیش رفتند، اول با خروج از برجام و بعد اقداماتشان را پیش بردند و این چیزی بود که اسراییل دقیقا می‌خواست.
این کارشناس مسایل بین الملل اظهار کرد: در داخل ایران مخالفان برجام می‌گفتند که نباید مثلا فلان امتیاز را می‌دادیم یا فلان امتیاز را کم گرفتیم، در حالی که مخالفت اسراییل درباره برجام این بود که این توافق اساسا موجب شده ایران در منطقه سر باز کند و وضعیتش ارتقا یافته است. آن‌ها معتقد بودند که برجام جایگاه ایران را در شطرنج سیاسی دنیا ارتقا داد. از این رو تحولات بعد از خروج آمریکا در راستای منافع اسراییل و برنامه ریزی اش هم با کوشنر و بولتون و پمپئو بود.
بهشتی‌پور تاکید کرد: برجام سندی بود که هرگز شناخته نشد چه دستاورد مهمی است و شهید راه اختلافات سیاسی و جناحی شد و از این جهت باید گفت، «حیف» شد. متاسفانه در کشاکش دعوا‌های سیاسی آن را در سطح قرارداد ترکمنچای و خیانت به کشور نزول دادند.
وی در پاسخ به این که یعنی معتقدید خودمان بیشتر به آن ضربه زدیم؟ گفت: معتقدم اگر در داخل متحد می‌شدیم و یکپارچه از این توافق حمایت می‌کردیم، توان بالاتری برای مقابله با فشار اسراییل، امارات و عربستان بسیج می‌شد و به تبع آن آمریکا نمی‌توانست اقداماتش را به راحتی انجام دهد یا با دردسر بیشتر آن‌ها را باید پیش می‌برد، اما اختلافات داخلی سیاسی نگذاشت و موافقان در دستاورد‌ها اغراق کردند و مخالفان هم آن را در حد «هیچ» پایین کشیدند و در این میان منافع ملی قربانی شد.