جنگل زاگرسی «دشت برم» پیر شده است

گروه جامعه: منطقه جنگلی دشت برم با ارتفاع متوسط از یک هزار و ۵۰۰ متر تا دو هزار و ۴۰۰ متر قسمتی از رشته کوه‌های زاگرس جنوب غربی به شمار می‌رود که یکی از بخشهای متراکم جنگل‌های بلوط زاگرس را در خود جای داده است. این منطقه دارای پوشش گیاهی و جانوری قابل ملاحظه‌ای است.دشت برم علاوه بر بلوط، گونه‌های جنگلی دیگری همچون بادام کوهی، کیالک و ارژن را شامل می‌شود و نقش مهمی در تلطیف و اعتدال هوای مناطق جنوبی کشور داشته و به عنوان یک منطقه حفاظت شده و منطقه زیست کره به شمار می‌رود.
از سال‌ها قبل همزمان با نواخته شدن زنگ خشکسالی در استان فارس، جنگل‌های بلوط دشت برم نیز تحت تأثیر قرار گرفتند و مخاطرات زیادی را پشت سر گذاشتند.

به دنبال افزایش پدیده خشکسالی در استان فارس جولان آفات در جنگل‌های بلوط دشت برم آغاز شد و سوسک‌های چوبخوار به این جنگل‌ها حمله کردند. شرایط به گونه‌ای پیش رفت که گروه‌های مختلف از اقصی نقاط دنیا و نهادهای مردمی برای مهار این پدیده که هر روز درختان بیشتری را تحت تأثیر خود قرار می‌داد دست به کار شده و راهکارهای زیادی را برای مهار آن آغاز کردند.انعقاد قرارداد با دانشگاه شیراز به منظور مشخص شدن این آفت و یا راه‌های مقابله با آن، استفاده از قابلیت جست زنی و قطع کردن پایه‌های زغالی شده و… از دیگر اقدامات انجام شده برای مهار این آفت بود. شرایط به گونه‌ای پیش رفت که تعداد قابل توجهی از درختان بلوط در منطقه خشک شدند و برای جلوگیری از گسترش آن درختان آفت زده قطع و از جنگل خارج شد.در حالی که به میزان قابل توجهی از گسترش این آفت در جنگل جلوگیری شده بو، فعالیت معدن گچ، لرزه بر پیکر محیط‌زیست دشت برم انداخت.

مطابق کنوانسیون رامسر و قانون تصویب شده سال ۶۳ صدور پروانه بهره‌برداری معادن و کارخانه‌ها دراین منطقه حفاظت شده مطلقاً ممنوع است. اما متأسفانه بعد از ابطال مجوز بهره برداری این منطقه در سال ۹۴ مجدداً در سال ۹۷ مجوز صدور بهره برداری به یکی از سرمایه گزاران این حوزه اعطا شد. صدور مجوز بهره‌برداری در این منطقه همراه خود تبعات زیادی در پی داشت.در آن برهه، دوستداران محیط زیست اعلام کردند که در صورت ادامه این روند خطر قرار گرفتن دست برم در لیست قرمزیونسکو وجود دارد.

اما معضلات و مشکلات گریبانگیر دشت برم شده و دست بردار نیست. اینگونه که دوستداران محیط زیست هشدار می‌دهند وضعیت جنگل‌های دشت برم وضعیت نگران کننده‌ای دارد و حتی انتظار می‌رود که مردم منطقه آخرین نسلی باشند که این جنگل‌ها را می‌بینند. بر این اساس مسئولان ذی ربط باید برای جلوگیری از ادامه تخریب‌ها از جمله شخم زدن‌های بی رویه؛ قطع درختان و… جلوگیری کنند.یک فعال زیست محیطی شهرستان کازرون نیز گفت: جنگل‌های دشت برم منطقه کازرون یکی از زیباترین جنگل‌های زاگرس با تنوع زیاد گونه‌های گیاهی و حیوانی است که تحت نظر یونسکو بوده و ذخیره گاه زیست کره به شمار می‌رود.

درخت جوان در جنگل نروییده است
علی اکبر کاظمینی با اشاره به ارزش بسیار زیاد جنگل‌های دشت برم افزود: از سالیان گذشته که استان فارس و منطقه دچار خشکسالی شد متأسفانه هیچ گونه اقدامی از سوی مسئولان و دستگاه‌های ذی ربط برای نگهداری و حفاظت از این جنگل‌ها انجام نشد و شرایط در حال حاضر به گونه‌ای است که هیچ‌گونه درخت نونهال یا جوانی در این منطقه وجود ندارد و درختان کاملاً پیر شده و اگر از بین بروند جایگزینی ندارند.وی با انتقاد از اینکه روزانه تحت عناوینی مختلفی این درختان از بین می‌روند به نمونه‌هایی اشاره کرد و گفت: روزانه به بهانه‌های مختلفی گروه‌های مختلفی اقدام به قطع درختان می‌کنند و هم اکنون فواصل بین درخیتان آنقدر زیاد است که جنگل پشتوانه خود را از دست داده و روبه نابودی می‌رود.

این فعال حوزه محیط زیست به تشریح دیگر مشکلات این جنگل‌ها پرداخت و ادامه داد: یکی دیگر از مشکلات جنگل‌های دشت برم آفت سوسک چوبخوار است هر چند که تا حد زیادی از گسترش آن جلوگیری شده اما در همان ابتدا تعدادی زیادی از درختان منطقه را درگیر کرد، البته هم اکنون تعداد کمی از درختان با آن دست و پنجه نرم می‌کنند اما باز هم در منطقه وجود دارد.

وی کشت بی رویه گندم و بی آبی را از جمله دلایل حمله این آفت دانست و اظهار کرد: زمانی که منطقه با چالش کم آبی روبه رو شود شرایط برای حمله سوسک‌های چوب خوار ایجاد شده و طبیعی است که این اتفاق رخ دهند البته منابع طبیعی برای کنترل آن اقداماتی انجام داده است.کاظمینی ادامه داد: درست زمانی که جنگل نیاز به آرامش و استراحت داشت شخم زدن جنگل توسط افرادی برای زیرو رو کردن خاک آغاز شد، این پدیده بسیار بسیار بدی است که متأسفانه در فصل بهار و هم اکنون شاهد آن در منطقه دشت برم هسیتم.

جنگل شخم زده شد
وی به معایب شخم زدن جنگل اشاره کرد و توضیح داد: زمان که شخم زدن جنگل توسط کشاورزان زیاد شود بخشی از آب‌ها که باید برای فصل تابستان ذخیره شود از بین رفته و تبخیر بالا می‌رود و از این طریق رطوبت خاک از بین می‌رود که برای جلوگیری از آن باید دستگاه ذی ربط وارد عمل شود زیرا در هیچ کجای دنیا این گونه شخم زدن مرسوم نیست به جز در این منطقه!

این فعال حوزه محیط زیست با تاکید بر اینکه در صورت ادامه روند تخریب‌ها نسل آینده جنگل‌های دشت برم را نمی‌بینند، گفت: شخم زدن‌های بی ر ویه علاوه بر مشکلات فوق باعث از بین رفتن خاک می‌شود زیرا شرایط برای بازسازی خاک وجود ندارد و در صورت از بین رفتن خاک باید در زمان‌های پربارش منتظر جاری شدن سیلاب و… بود.
وی با بیان اینکه جنگل‌های دشت برم پنج هزار و ۵۰۰ سال قبل شکل گرفته، افزود: البته اینها بخشی از مشکلات منطقه است چرای دام در دشت برم باعث شده که هیچ گونه نهال جدید درون جنگل شکل نگیرد و طبیعی است که هیچ درختی جایگزین درختانی که از بین رفته‌اند نمی‌شود.

کاظمینی ادامه داد: البته از سوءاستفاده برخی از افراد برای زغال گیری نیز نباید غافل شد که این موضوع نیز در دشت برم به اندازه زیادی وجود دارد و بسیار نگران کننده است.وی با تاکید بر اینکه باید برای مدت سه تا پنج سال اجازه هیچ‌گونه فعالتی از جمله شخم زدن و … در دشت برم داده نشود، گفت: حفظ جنگل‌های دشت برم به عنوان ذخیره گاه زیست کرده یکی از مهمتری موضوعاتی است که باید از سوی دستگاه‌های ذی ربط دنبال شود، اگر این جنگل‌ها از بین رود رطوبت موجود در منطقه نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

این فعال حوزه محیط زیست گفت: اگر شرایط به همین شیوه پیش رود روز به روز وضعیت جنگل‌ها بحرانی‌تر می‌شود بر این اساس محیط زیست، منابع طبیعی و دیگر دستگاه‌ها باید دست به کار شوند.یک فعال حوزه محیط زیست نیز در خصوص وضعیت جنگل‌های دشت برم و استان فارس گفت: این واقعیت را باید پذیرفت که جنگ‌لهای استان به ویژه دشت برم آسیب کلی دیده‌اند و مجموعه عواملی باعث شده که فقط تعداد کمی درخت داشته باشیم.سیروس زارع با اشاره به اینکه جنگل باید کارکردهای خود در زمینه‌های مختلف تنوع زیستی را حفظ کند، ادامه داد: یک جنگل برای اینکه بخواهد کارکرد خود را حفظ کند باید خالی از هرگونه رفت و آمدی باشد اما در متأسفانه جنگل‌ها در حال حاضر به دلیل رفت وآمدهای عشایری، جاده کشی و … از این کارکرد خود را از دست داده‌اند و به همین دلیل آرامش در جنگل وجود ندارد.

دارکوب و سنجاب‌ها از جنگل رفتند
وی با انتقاد از اینکه جنگل‌های استان و به ویژه دشت برم به محلی برای رفت و آمد دام تبدیل شده‌اند، اظهار کرد: از بین رفتن نهال‌های نوجوان که توسط دام‌ها خورده شده‌اند و همچنین حضور سگ گله بعضاً باعث ایجاد مشکلات عدیده ای در جنگل‌ها شده است به گونه‌ای که سنجاب و دارکوب که از پرستاران جنگل‌ها به شمار می‌روند از جنگل رفته‌اند و تنوع زیست پرنده در جنگل وجود ندارد.

این فعال حوزه محیط زیست افزود: هم اکنون چیزی از جنگل‌ها باقی نمانده فقط تعدادی درخت فرسوده و پیر هستند که این درختان نیز در چند سال آینده از بین می‌روند و هیچ ردی از جنگل وجود نخواهد داشت.زارع یکی از راه‌های برون رفت جنگل‌ها از این وضعیت را رویکرد مشارکت مردمی عنوان کرد و گفت: بر این اساس باید مطالعات دقیقی انجام شود و از مردم برای نگهداری و حفاظت از جنگل کمک خواست.