پاسخ‌های علمی به شایعه مرگ به خاطر واکسن

گروه علمی: با افزایش واکسیناسیون در کشور، این روزها بازار شایعات عجیب و غریب درباره عوارض تزریق واکسن داغ است«۱۵مورد مرگ پس از واکسیناسیون ویروس کرونا»، «مرگ‌ومیر در خانه سالمندان بعد از تزریق واکسن ویروس کرونا»، «داوطلب آزمایش واکسن کووید-۱۹پس از نخستین تزریق درگذشت»؛ این تیترها کم و بیش از زمان آغاز واکسیناسیون علیه بیماری کووید-۱۹در رسانه‌های جهان به چشم می‌خورد.

تیترهایی برای جذب مخاطب که بدون خواندن متن اصلی، ترس و تردید را به جان مردم می‌اندازد و بازار ضد‌واکسن‌ها را رونق می‌دهد. آیا می‌توان مرگ‌ومیرهای پس از واکسیناسیون به‌ویژه در افراد سالمند را مستقیما به واکسن ربط داد؟ بررسی موارد مرگ‌ومیر گزارش شده از ایتالیا، اتریش، کره‌جنوبی، آلمان، اسپانیا، آمریکا، نروژ، بلژیک و پرو حاکی از آن است که مرگ‌ها هیچ‌کدام به تزریق واکسن ربطی نداشته‌اند.

در۱۴ژانویه، آژانس دارویی نروژ (نوما) گزارش داد که ۲۳نفر پس از دریافت نخستین دوز واکسن فایزر جان خود را از دست داده‌اند. در این گزارش آمده بود کسانی که فوت کرده‌اند دارای بیماری زمینه ای و همه آنها ۷۵سال یا بیشتر داشتند.این تعداد مرگ تیتر یک خبرهای بین‌المللی را به ‌خود اختصاص داد و هشدار درباره احتمال مرگ افراد مسن از طریق واکسیناسیون افزایش یافت. طبق بیانیه‌ای از مؤسسه بهداشت عمومی نروژ، مرگ‌ها در واقع ظرف ۶روز پس از واکسن اتفاق افتاده بود.

اما سیگورد هورتمو، پزشک ارشد آژانس دارویی نروژ طی بیانیه‌ای عنوان کرد: پس از واکسینه شدن واکنش‌های جانبی متداول مانند تب و حالت تهوع، ممکن است به یک روند جدی‌تر و در نتیجه کشنده در برخی از بیماران ضعیف با بیماری‌های شدید زمینه‌ای منجر شود و این احتمال را نمی‌توان رد کرد.

اما در تاریخ ۱۹ژانویه، انستیتوی بهداشت عمومی نروژ بیانیه‌ای منتشر کرد و گفت: هیچ ارتباطی بین واکسن فایزر و مرگ‌های پس از واکسیناسیون در این کشور پیدا نشده است.سازمان بهداشت جهانی نیز با صدور بیانیه‌ای در ۲۲ژانویه، اعلام کرد؛ هیچ‌گونه شواهدی دال بر تأثیر این واکسن در مرگ‌ومیر مشاهده نشده است. شرکت فایزر نیز در بیانیه دیگری در دفاع از محصول دارویی خود گفت: با نوما در حال تحقیق روی این مرگ‌ها هستیم، اما تعداد حوادث تاکنون نگران‌کننده نیست و مطابق با انتظارات است.

اما نکته قابل توجه این است که طبق آمار در نروژ روزانه ۴۵نفر در خانه‌های سالمندان یا مؤسسات مشابه از دنیا می‌روند.این کشور همچنین آستانه کمی برای گزارش واکنش‌های جانبی واکسیناسیون دارد و ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی را تشویق می‌کند هرگونه واکنش‌های احتمالی را حتی اگر رابطه علیتی بسیار نامشخصی داشته باشد، گزارش کنند.

استوارت مک دونالد، یکی از اعضای مؤسسه متخصصان و اعضای هیأت علمی و از بنیانگذاران گروه مقابله با کووید-۱۹در این کشور نیز گفت: ما نباید مرگ‌های طبیعی و معمول را که برای افراد سالمند و ضعیف‌تر اتفاق می‌افتد با عواقب واکسن اشتباه بگیریم. اگر آمار معمول مرگ‌های نروژی را درنظر داشته باشید، تصویری کاملا متفاوت پیش‌رویتان خواهد بود.به‌عنوان مثال، انگلستان تعداد بسیار زیادی از افراد ۸۰سال به بالا را دارد و در نتیجه این گروه تعداد قابل توجهی از کل مرگ‌ومیر را در این کشور تشکیل می‌دهد.

در فرانسه نیز آژانس ایمنی محصولات بهداشتی فرانسه می‌گوید: آمار کم مرگ‌ومیرها در بیماران مسنی که واکسن کووید-۱۹در سراسر اروپا دریافت کرده‌اند، جای نگرانی ندارد. شواهدی وجود ندارد که نشان دهد مرگ گزارش شده به واسطه واکسیناسیون رخ داده است. به‌طور خاص ۳۵درصد از افرادی که فوت کرده‌اند بیش از ۹۰سال سن داشتند، ۴۶درصد از آنها بیش از ۸۰سال و باقی بیش از ۷۰سال بودند.

شایعات علمی نیست
واکنش‌های جانبی تزریق واکسن اگرچه در درجه‌بندی خفیف تا شدید بین افراد متفاوت است اما به‌گفته متخصصان، نمی‌تواند منجر به مرگ شود. پروفسور ژول بلمان، رئیس بخش سالمندان بیمارستانی در پاریس می‌گوید: به‌عنوان مثال، در بیمارستان ما افراد تحت مراقبت طولانی مدت را واکسینه کرده‌ایم و ۲ روز پس از واکسیناسیون فردی با تب غیرمعمول داشتیم. در واقع، این فرد با انسداد مجاری ادراری دچار عفونت شدید ادراری شده بود. افراد با بدن ضعیف با هرگونه تحریکی دچار وضعیت بدتر می‌شوند، اما تب چند ساعته پس از واکسیناسیون نمی‌تواند منجر به مرگ شود.

در افراد سالمند، به‌دلیل کهولت سن و همچنین بیماری‌های زمینه‌ای، میزان قابل توجهی از مرگ‌ومیر خودبه‌خودی انتظار می‌رود.در یک خانه سالمندان سالانه از هر ۵نفر یک نفر می‌میرد. بنابراین نسبت دادن مستقیم مرگ‌ها به واکسن کار دشوار و اشتباهی است.

از سوی دیگر روش‌هایی وجود دارد که می‌تواند میزان مرگ‌ومیر بیش از حد مرتبط با واکسن را مشخص کند. به‌عنوان مقایسه، تعداد مرگ در خانه‌های سالمندان و مراقبت‌های ویژه با افراد واکسینه شده و واکسینه نشده از یک سال به سال دیگر می‌تواند در نتیجه‌گیری رابطه علت و معلولی بین مرگ و تزریق واکسن بسیار کمک کند. این دقیقا همان کاری است که شرکت‌های سازنده واکسن و مقامات بهداشتی با استناد به آن ارتباط واکسن و مرگ افراد را رد می‌کنند.