بازار‌ها در التهاب انتخابات قرار دارند؟

فضای انتخابات، محیط رسانه‌ای و خبری را تحت‌تأثیر قرار داده است. در این میان فعالان اقتصادی بیش از سایر کنشگران سیاسی نگران آینده هستند چرا که به زعم آنها وجود ابر بحران‌های اقتصادی ازجمله بحران منابع آب، صندوق‌های بازنشستگی، بودجه، نظام بانکی، محیط‌زیست و بیکاری انتخابات ۱۴۰۰را بیش از هر دوره‌ای حساسیت برانگیز کرده است؛ به‌ویژه آنکه اکنون مشخص شده است اقتصاد ایران در سال‌های آینده با بحران بسته شدن پنجره جمعیتی و کاهش درآمد‌های نفتی تا ۱۰سال آینده هم مواجه است.

به زعم اقتصاددانان اگر رئیس‌جمهور آینده، فکری به حال بحران‌های اقتصادی نکند، فضای اقتصاد ایران در یک دهه آینده تیره و تار خواهد شد. از این منظر اغلب فعالان اقتصادی بر این باورند که رئیس‌جمهور آینده باید شناخت کافی از چالش‌ها و ابرچالش‌های اقتصادی ایران داشته باشد که نسل‌های بعدی را به‌شدت تهدید می‌کند.

در چنین شرایطی بازار‌ها نیز با علم به حساسیت‌های کنونی درباره انتخابات ریاست‌جمهوری در انتظارند تا نتایج این انتخابات مشخص شود و با ابهام‌های بزرگی درباره نتایج این انتخابات مواجهند؛ به‌ویژه آنکه به‌نظر می‌رسد به‌دلیل طولانی شدن مذاکرات برجام در وین احتمالا آینده این مذاکرات هم به انتخابات ریاست‌جمهوری گره خواهد خورد.

به همین دلیل واکنش بازار‌ها از ۱۰روز پیش به مذاکرات وین کاهش یافته و این واکنش‌ها به انتخابات ریاست‌جمهوری بیشتر شده است؛ به بیان دیگر اکنون چشم بازار‌ها قبل از مذاکرات وین به انتخابات ریاست‌جمهوری دوخته شده است؛ به‌ویژه آنکه برخی خبر‌ها حاکی از آن است که طرف آمریکایی هم در انتظار مشخص شدن نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران است. چنانچه رئیس‌جمهور آینده اعتقادی به حل تنش‌های سیاسی نداشته باشد احتمال اختلال در مذاکرات هم بیشتر می‌شود.

واکنش بازارها به برگزاری انتخابات
مروری بر روند بازار‌ها نشان می‌دهد که اغلب بازارها در یک‌ماه گذشته تحت‌تأثیر مذاکرات وین قرار گرفته‌اند و گویا اکنون بازارها به این نتیجه رسیده‌اند که نتایج مذاکرات وین در دولت بعدی مشخص می‌شود و تحت‌تأثیر همین استدلال اثر انتخابات ریاست‌جمهوری ظرف روز‌های گذشته از مذاکرات وین هم بیشتر شده است.نمود عینی این تحولات را می‌توان در درجه نخست در بازار ارز مشاهده کرد. نمودار‌های قیمت در بازار ارز نشان می‌دهد که قیمت هر دلار آمریکا بعد از افزایش امیدواری برای حل تنش‌های سیاسی ظرف هفته‌های گذشته، به سرعت نزول کرد و از محدوده ۲۵هزار و ۵۰۰تومان به ۲۱هزار و ۱۰۰تومان رسید و معادل ۱۷درصد افت کرد.

سرعت نزول قیمت دلار به حدی بود که بسیاری از فعالان بازار انتظار داشتند قیمت دلار ظرف هفته‌های جاری به زیر ۲۰هزار تومان سقوط کند، اما بروز تردید‌هایی در نتایج مذاکرات هسته‌ای و احتمال کش دار شدن این مذاکرات به سرعت اثر عکس بر بازار گذاشت و منجر شد قیمت هر دلار آمریکا که در آستانه سقوط به کانال ۲۰هزار تومان بود به سرعت وارد کانال ۲۲هزار تومان شود.

دیروز هم این روند ادامه یافت و قیمت هر دلار آمریکا به ۲۲هزار و ۷۵۰تومان رسید. این نمودار و رفتارهای قیمت در بازار ارز نشان می‌دهد که قیمت هر دلار آمریکا در ۱۰روز گذشته از یک روند ثابت پیروی نکرده است و نوعی بلاتکلیفی و ابهام در مورد آینده فضای سیاسی منجر به انفعال سرمایه‌گذاران و نوسان‌های مقطعی در بازار شده است.

قیمت طلا و سکه هم دقیقا از چنین الگویی پیروی می‌کند و نمودار قیمت‌ها در بازار طلا و سکه نشان می‌دهد که قیمت طلا بعد از یک دور نزول، اکنون تحت ‌تأثیر ابهام‌های موجود درباره نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری با انفعال و ابهام مواجه شده است.

ابهام در بازار سرمایه
روند معاملات در بازار سرمایه هم مانند سایر بازار‌ها نشان می‌دهد که این بازار نیز با تردید‌ها و ابهام‌های زیادی در مورد آینده اقتصادی ایران مواجه است. آمار‌ها نشان می‌دهد در شرایطی که از اواسط هفته قبل شاخص‌های بورس با رشد مواجه شده‌اند، اما فضای عمومی بازار سهام همچنان روند نزولی دارد و در این مدت با وجود رشد شاخص‌ها، سهام بسیاری از شرکت‌ها همچنان با صف‌های فروش مواجهند و حتی روند خروج نقدینگی هم به جز برخی روز‌ها در هفته گذشته متوقف نشده است.

همه اینها درحالی است که ظرف یک ‌ماه گذشته مصوبات زیادی از سوی ستاد هماهنگی اقتصادی دولت و شورای هماهنگی سران قوا برای تقویت طرف تقاضا در بورس و تزریق نقدینگی گرفته شده است، اما هیچ‌کدام از این تصمیم‌ها نتوانسته روند نزولی بازار سهام را متوقف کند. تحلیل‌گران بر این باورند که علت تداوم این روند نزولی ابهام‌هایی است که بازار با آن مواجه است و این ابهام‌ها ناشی از انتخابات ریاست‌جمهوری و مذاکرات هسته‌ای در وین است.

عظیم ثابت یک کارشناس بازار سرمایه با تأیید اثر انتخابات بر بازار سرمایه می‌گوید: در شرایط حاضر بازار با ۲ ابهام یعنی انتخابات ریاست‌جمهوری و مذاکرات وین مواجه است و طبیعی است نقدینگی تا تعیین تکلیف این ابهام‌ها وارد بازار سهام نمی‌شود.

سعید اسلامی بیدگلی یک کارشناس بازار سرمایه این موضوع را تأیید می‌کند و می‌گوید: باید توجه داشت که اکنون ۲ اتفاق سیاسی و اقتصادی مهم پیش روی بازار سرمایه است. در کنار انتخابات، مذاکرات وین نیز در کوتاه‌مدت می‌تواند روی انتظارات سرمایه‌گذاران و همچنین روی نرخ برابری ارز اثرگذار باشد.

به‌نظر می‌رسد بخشی از این ابهام‌ها ناشی از آن است که سهامداران و فعالان بازار طلا و ارز تصویری از تصمیم‌های اقتصادی رئیس‌جمهور بعد ندارند. بررسی وضعیت عملکرد شرکت‌های بورس در دوره‌های مختلف ریاست‌جمهوری هم نشان می‌دهد که نگرانی فعالان بازار، از بنیان‌های واقعی برخوردار است چرا که اثر تصمیم‌های دولتی بر کلیت بازار‌ها ازجمله طلا و ارز و همینطور عملکرد شرکت‌های بورس بسیار زیاد است و هر نوع تصمیمی می‌تواند کلیت اقتصاد و فضای درآمد‌زایی شرکت‌های بورس را تحت‌تأثیر قرار دهد. به‌عنوان نمونه در شرایط حاضر بازار سرمایه از رئیس‌جمهوری آینده انتظار دارد که نظام قیمت‌گذاری دستوری را حذف و روند درآمد‌زایی شرکت‌های بورس را بهبود بخشد، اما مشخص نیست رئیس‌جمهور آینده چنین اعتقادی داشته باشد.

چنانچه رئیس‌جمهور بعدی اعتقادی به مکانیسم‌های بازار و حذف قیمت‌گذاری دستوری نداشته باشد، برخلاف گذشته چالش‌های بیشتری پیش پای شرکت‌های بورس ایجاد می‌شود و این می‌تواند اثرات مختلفی بر بازار‌ها داشته باشد چرا که اقتصاد ایران به مرحله‌ای رسیده است که نیاز زیادی به ایجاد فضای رقابتی دارد.

اثر انتخابات گذشته بر بازار‌ها
مروری بر رویه بازارها در انتخابات گذشته نیز نشان می‌دهد این ابهام‌ها و نگرانی‌ها در دوره‌های قبلی ریاست‌جمهوری هم وجود داشته است و هر بار بعد از انتخابات ریاست‌جمهوری بازار‌ها به این رویداد واکنش نشان داده‌اند؛ به‌طور مثال در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۳۹۲که ۲۴خرداد‌ماه برگزار شد قیمت سکه و ارز به‌ترتیب با نزول‌های ۳۵ و ۱۵درصدی مواجه شد و بازار سهام نیز بعد از یک رشد مقطعی که از چند‌ماه قبل از انتخابات شروع شده بود بعد از ۶‌ماه در آذر‌ماه همان سال با افت مواجه شد، اما شاید بتوان گفت انتخابات ریاست‌جمهوری سال ‌جاری از جنبه تعدد نامزد‌های ریاست‌جمهوری و همینطور احتمال کاهش نرخ مشارکت با انتخابات سال ۱۳۸۴قابل مقایسه باشد.

چنانچه مشابهت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری سال‌جاری با انتخابات سال ۱۳۸۴را بپذیریم می‌توان از رفتار‌های بازار در آن دوره انتخابات الگو‌برداری کرد. نهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری در دو مرحله در تاریخ ۲۷ خرداد و ۳ تیر سال ۱۳۸۴برگزار شد و در جریان آن محمود احمدی‌نژاد به‌عنوان ششمین رئیس‌جمهور ایران انتخاب شد. یک روز بعد از مشخص‌شدن نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری در سال ۱۳۸۴شاخص کل بورس با نزول سنگینی مواجه شد و از ۱۲هزار و ۶۰۰واحد به ۹۸۰۰واحد در آبان‌ماه رسید و ظرف ۴‌ماه بیش از ۲۲درصد افت کرد.

این نزول بعد از آبان‌ماه دست‌کم تا یک سال بعد هم ادامه یافت و در سال‌های بعد هم شاخص بورس، تمایل چندانی به رشد نداشت. قیمت طلا و ارز نیز مدت‌ها بعد از انتخابات ریاست‌جمهوری با ابهام و بلاتکلیفی مواجه بودند، اما به‌دلیل اجرای سیاست‌های کنترلی بانک مرکزی که با تزریق دلار، بازار را سرکوب می‌کرد با نوسان‌های مقطعی مواجه شدند و آثار این سیاست‌های کنترلی در سال‌های بعد، از طریق تورم‌های افسارگسیخته خود را نمایان‌کرد.