تشنگی با ۳هزار کیلومتر مرز آبی!

گروه جامعه: : ۹۰ درصد آب مصرفی امارات از طریق نمک زدایی آب دریا تامین می شود اما ما با ۳ هزار کیلومتر مرز آبی از این ظرفیت حیاتی غفلت کرده ایم.دبیر کارگروه آب در معاونت علمی ریاست جمهوری از چرایی این غفلت می گوید.مصطفی عبدالهی- کشوری در محاصره آب‌های شور اقیانوس، بدون رودهای روان، با فقط ۱۰ روز بارندگی سالانه و شوری ۹۰ درصد آب‌های زیرزمینی؛ این‌ها مولفه‌هایی است برای معرفی کشور امارات از نگاه منابع آبی. اما همین کشور حالا نه تنها با تصفیه روزانه میلیاردها مترمکعب آب اقیانوس، ۹۰ درصد آب مصرفی موردنیاز خود را تامین می‌کند، بلکه در بارورسازی ابرها هم به موفقیت‌هایی دست یافته است و در منطقه ای خشک و بی‌آب، سدی پر از آب باران دارد. اما ما با حدود۳ هزار کیلومتر مرز آبی در کشور، هنوز دغدغه‌هایی داریم که برای بسیاری از کشورهای خشک و صحرایی هم حل شده است!

چرا این قدر دیر؟
چندسالی است که توجه به نمک‌زدایی آب و استفاده از منابع آب دریاها در کشور موردتوجه قرار گرفته و پروژه انتقال آب از خلیج فارس و دریای عمان به استان های مرکزی و شرقی و نمک زدایی آن آغاز شده است تا ما نیز از دیگر کشورهای منطقه عقب نمانیم و سهم خودمان از آب‌های خزر، خلیج‌فارس و عمان را برداشت کنیم، با این حال به نظر می‌رسد فعلا از کشورهایی همچون امارات عقب هستیم. چرایی این موضوع، اولین سوالی است که از یک مقام عالی در یکی از دستگاه‌های متولی این حوزه می‌پرسم و پاسخ به خراسان، به چند جمله کوتاه ختم می‌شود: «امارات چند برابر ما درآمد دارد و یک‌دهم ما جمعیت؛ ضمن این‌که تبلیغات این کشور درباره نمک‌زدایی آب بیشتر سفارشی است».

پاسخ‌های معاونت علمی ریاست جمهوری به سوالات
این پاسخ برایمان قانع‌کننده نیست و جوابش را از معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری پیگیری می‌کنیم. دکتر «جهانگیر پرهمت» دبیر کارگروه آب در معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، در گفت‌وگو با خراسان درباره چرایی تاخیر ما در این حوزه، می‌گوید: «کشور امارات یک شبه‌جزیره است که از نظر منابع آبی مناسب و در دسترس، وضعیت بدتری نسبت به ما داشته و طبیعی است که خیلی زودتر به فکر استفاده از آب‌های شور افتاده است. ما به دلیل داشتن اقلیم‌های مختلف، رودها و آبخوان‌های متعدد، نیاز کمتری به این کار احساس می‌کردیم اما حالا با افزایش جمعیت و توسعه مناطق کشور، این موضوع مورد توجه قرار گرفته است».

سالانه ۳۰۰ میلیون مترمکعب نمک‌زدایی
از دکتر پرهمت درباره استفاده از فناوری نمک‌زدایی آب در جهان می‌پرسم و او پاسخ می‌دهد: از نمک‌زدایی آب که اصطلاح عامیانه آن، شیرین‌سازی است، در همه کشورهایی که با کمبود آب مواجه‌اند، استفاده می‌شود. البته ما هم بیش از ۴ دهه است که از این فناوری در برخی نقاط کشور استفاده می‌کنیم و به عنوان مثال بخشی از آب شهر بوشهر از دهه ۴۰ به همین شیوه تامین می‌شده است. در مجموع ما سالانه بیش از ۳۰۰ میلیون مترمکعب از آب مصرفی نواحی ساحلی جنوب و حتی برخی از شهرهای مرکزی کشور را از این طریق تامین کرده‌ایم، با این حال به دلیل بهره‌مندی از دیگر منابع آبی، کمتر به سراغ توسعه آن رفته‌ایم».

مجبوریم به سراغ نمک زدایی برویم
به گفته او، اما حالا دیگر شرایط فرق کرده است و چاره‌ای جز استفاده از منابع آب دریاها نیست: «کشور ما کشوری خشک و نیمه‌خشک است و طبیعی است با کمبود آب مواجه شویم. در این شرایط مجبوریم به سراغ نمک‌زدایی آب برویم و با توجه به این‌که در شمال و جنوب کشور بیش از ۳ هزار کیلومتر مرز آبی داریم، باید این ظرفیت را قدر بدانیم و از آن استفاده کنیم».

فرصت ایجاد اشتغال در نوارهای ساحلی
پرهمت درباره مزایای این فناوری می‌گوید: «نمک‌زدایی آب دریا نه تنها می‌تواند در رفع نیاز کشور به آب آشامیدنی موثر باشد، بلکه می‌تواند برای ما اشتغال‌زایی هم داشته باشد. اگر بتوانیم مجتمع‌های کشاورزی مثل پرورش آبزیان و تولیدات گلخانه‌ای را در نوار ساحلی کشور توسعه دهیم، آب موردنیاز آن‌ها با نمک‌زدایی قابل تامین است و با رونق صنعت و کشاورزی، اشتغال هم ایجاد می‌شود».

در فناوری‌ از اماراتی‌ها جلوتریم
این‌که توان فنی ما برای نمک‌زدایی چقدر است هم سوال مهمی است که دکتر پرهمت پاسخ دقیقی برای آن دارد: «در کشوری مثل امارات همه فناوری‌های مربوط به نمک‌زدایی وارداتی است اما ما به دلیل سابقه طولانی‌مدت در این عرصه خوشبختانه توانسته‌ایم در مسیر بومی‌سازی این فناوری هم گام برداریم و می‌توانیم بگوییم از نظر توسعه این فناوری، خیلی از اماراتی‌ها جلوتر هستیم». او می‌افزاید: «ما مشکلی در حوزه فناوری نمک‌زدایی نداریم و امیدوارم در دولت آینده با توجه بیشتر به سرمایه‌گذاری در این زمینه و حمایت از آن، بتوانیم از آب دریا بهره بیشتری ببریم».

دغدغه مهم محیط زیست چه می شود؟
دغدغه‌های زیست محیطی همواره یکی از مسائل در حوزه منابع آبی بوده و درباره نمک‌زدایی آب دریاها هم وجود دارد. پرهمت در پاسخ به خراسان دراین‌باره می‌گوید: «باید قبول کنیم که روند توسعه کشورها همواره تداخلاتی با حوزه محیط زیست داشته و نتوانسته است به صورت صددرصد با آن سازگار شود؛ اما همه کشورها تلاش کرده‌اند تبعات آن را به کمترین میزان ممکن کاهش دهند.در صنعت نمک‌زدایی آب دریا هم کشورهای پیشرفته پسماند و پساب این صنعت را به حداقل کاهش داده‌اند و با تبدیل آن به پسماند خشک و استفاده به عنوان مواد معدنی، دغدغه‌ها را کم کرده‌اند. در کشور ما نیز این مسئله موردتوجه قرار دارد و از تجربه دیگر کشورها استفاده خواهد شد».

از بارورسازی ابرها چه خبر؟
یک موضوع دیگر که اماراتی‌ها به آن می‌نازند، این است که ادعا می‌کنند توانسته‌اند از نمک حاصل از تصفیه آب برای بارورسازی ابرها استفاده کنند. از دکتر پرهمت درباره وضعیت طرح بارورسازی ابرها در کشورمان و این تجربه اماراتی‌ها می‌پرسم و او می‌گوید: «از نظر علمی استفاده از نمک دریا برای بارورسازی ابرها خیلی رواج نداشته و به نظر می‌رسد این ادعا بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد، اما ما هم در کشورمان از حدود ۳۰ سال قبل مرکز تحقیقات بارورسازی ابرها را ایجاد کرده‌ایم که زیرنظر وزارت نیرو و در یزد فعالیت می‌کند».این‌که چرا بعد از ۳۰ سال فعالیت در این حوزه، خروجی قابل‌توجهی در بارورسازی ابرها نداشته‌ایم، سوالی است که دکتر پرهمت پاسخی کوتاه اما پرمعنا به آن می‌دهد: «خود متولیان این حوزه باید درباره خروجی کارهایشان گزارش ارائه کنند تا افکار عمومی هم بدانند نتایج کارشان چه بوده است!»