مراکز خالی از واکسن و صف‌های پُر از سالمند

علیرضا رئیسی به کسانی که دوز اول واکسن را دریافت کرده‌اند و معطل دوز دوم‌شان هستند، این اطمینان خاطر را داد که تا هفته آینده، دوز دوم به آنها تزریق می‌شود. در همین جلسه بود که رئیسی، از بررسی فاز دوم یکی از واکسن‌های ایرانی برای صدور مجوز مصرف اضطراری خبر داد. البته او نام این واکسن را به زبان نیاورد. در همین جلسه حسن روحانی، رئیس دولت دوازدهم، هم در صحبت‌هایش به ماجرای تامین واکسن اشاره کرد و گفت: «یکی گفت اگر از شرق بیاورید من نمی‌زنم، یکی گفت از غرب بیاورید من نمی‌زنم. یکی گفت اصلا واکسن نمی‌زنم. ما گفتیم واکسن خارجی با قدرت وارد شود و یک روز تاخیر نشود. ما برای دریافت کواکس ثبت نام کردیم و ۱۶ میلیون و ۸۰۰ هزار دوز سفارش دادیم و از اولین کشورها بودیم.» به گفته او خرید از سایر کشورها به‌سرعت آغاز شد. به شرکت‌های خصوصی هم مجوز داده شد اما تهیه آن سخت بود: «بیش از ۵ میلیون تزریق شده است و همچنان واکسن وارد می‌کنیم. همه توان خود برای تولید واکسن داخلی را ادامه می‌دهیم. تولید ۲ واکسن نزدیک است و امیدواریم به زودی وارد شود.»

توقف ممنوع
تعداد قابل توجهی از مراکز کوچک و بزرگ تزریق واکسن در تهران و دیگر شهرهای کشور چند روزی است که با نصب بنر، نسبت به توقف واکسیناسیون اطلاع‌رسانی می‌کنند: «در این مرکز تا اطلاع ثانوی واکسن تزریق نخواهد شد.» بسیاری از مراکز سلامت دیگر خدمات واکسن کرونا ارائه نمی‌دهند و روابط‌ عمومی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور یکی پس از دیگری با صدور اطلاعیه‌ از تعطیلی موقت مراکز واکسیناسیون کرونا تا اطلاع ثانوی خبر می‌دهند. این وضعیتی است که از حدود دو هفته پیش، پیش‌بینی شده بود. با این همه اما آخرین گزارش‌ میدانی همشهری از مراکز سلامت نشان می‌دهد، در چند مرکز تجمیعی غرب تهران که برای واکسیناسیون کرونا راه‌اندازی شده است، مردم همچنان برای تزریق واکسن تجمع کرده‌اند و منتظر دوز دوم واکسن‌های چینی‌اند. حالا خیلی‌ از سالمندان که در گروه‌های اولویت‌دارند، پس از این که پیامکی دریافت کرده‌اند، از راه‌های دور، خودشان را به مراکز مربوطه رسانده‌اند تا دوز دوم واکسن را بگیرند؛ غافل از این که واکسن‌ها در همان ساعت‌های اولیه روز تمام می‌شود. همچنان صف‌ها در برخی از مراکز پابرجاست و سالمندان به امید گرفتن دوز دوم، ساعت‌ها معطل می‌شوند. وضعیت در مراکز سلامت تهران، متفاوت با سایر شهرهاست.

واکسن به همه نمی‌رسد
صبح دیروز در مرکز بهداشت منطقه سازمان برنامه و بودجه، جمعیت زیادی از ساعت‌های اولیه صبح ایستاده بودند. یک نفر نزدیک در ورودی اسامی مراجعه‌کنندگان را یادداشت می‌کرد. ساعت ۹ صبح بود و از ۲۸۰ نفری که از ۶ صبح ثبت‌ نام کرده‌ بودند، تازه نوبت شماره ۱۴۰ رسیده بود. نگرانی از تمام‌شدن واکسن، گرما و ساعت‌ها انتظار زیر آفتاب و مقابل سوله تزریق واکسن، امان همه را بریده بود. یکی از ناظران حاضر در سالن که پاسخگوی سؤالات مراجعان است، به همشهری می‌گوید: «امروز فقط سینوفارم دوز دوم برای ۷۰ سال به بالا بر اساس نوبت تزریق می‌شود و از فردا هم واکسن نداریم. باید صبر کنید سهمیه جدید برسد که احتمالا اواسط تیر خواهد بود.»
او در پاسخ به این سؤال که آیا بیماران خاص هم می‌توانند برای واکسیناسیون مراجعه کنند، توضیح می‌دهد: «ما از اول هم برای بیماران خاص واکسن نمی‌زدیم، مگر این که جزو اولویت‌ها می‌شدند.»

علاوه بر ازدحام خارج از مرکز، بیش از ۱۰۰ نفر داخل سالن منتظر دریافت واکسن بودند و روی صندلی‌ها با فاصله نشسته بودند. این ناظر درباره شلوغی و ازدحام جمعیت هم می‌گوید: «مدتی است که واکسن در مراکز بهداشتی کوچک تزریق نمی‌شود و بر اساس منطقه‌بندی سالمندان را به مراکز تجمیعی هدایت می‌کنند.»
یک نفر کنار پیاده‌رو با صدای بلند از شرایط ایجادشده گلایه می‌کند. به‌ گفته او صبح از مرکز بهداشتی که دوز اول را تزریق کرده با او تماس گرفته‌اند و آدرس این مرکز را داده‌اند اما حالا می‌گویند بعد از ۲ساعت معطلی نوبت به او نرسیده است.

کلافگی، استرس و فشار روانی در نبود واکسن
در دومین مرکز تجمیعی منطقه ۵ تهران در میدان پونک، تنها ۱۴۰ سهمیه واکسن برای تزریق مانده و مردم برای گرفتن واکسن جمع شده‌اند. اینجا ورود برای دریافت واکسن ۲ مرحله‌ دارد. جلوی در پشت میله‌ها ثبت‌ نام می‌کنند و بعد از ساعت‌ها انتظار به حیاط دوم مرکز هدایت می‌شوند. آنجا هم داستان دیگری است. صندلی‌ها چسبیده‌به‌هم، ردیف‌شده و همه کنار هم نشسته‌اند. نه از پروتکل‌ها خبری هست و نه فاصله اجتماعی. همه عصبانی و دلخور از وضعیتی هستند که ایجاد شده. به کسی اجازه ورود بدون نوبت داده نمی‌شود. یکی از سالمندان می‌گوید: «واقعا خسته شده‌ایم. ‌ای کاش از اول واکسن نمی‌زدیم. از ساعت ۷ صبح اینجا هستم و هنوز نوبتم نشده. مگر نمی‌دانستند که ما باید دوز دوم واکسن را بزنیم که الان این قدر بی‌برنامه عمل می‌کنند.»

گلایه بخش زیادی از سالمندان از تغییر مرکز واکسیناسیون است. زن ۷۷‌ ساله‌ای که با زحمت خودش را به صندلی‌ها می‌رساند با صدای بلند می‌گوید: «صبح ساعت ۸ رفتم مرکز بهداشت جنت‌آباد یک کاغذ دستم داده‌اند که بیایم اینجا. من که سواد ندارم از ۱۰۰نفر پرسیدم تا رسیدم. فشارم بالاست و از تشنگی هلاک شده‌ام. یک لیوان آب اینجا پیدا نمی‌شود.»

یکی از مسئولان مرکز بهداشت اما در پاسخ می‌گوید: «نیروی ما برای واکسیناسیون کم است و با وجود این که تعداد محدودی واکسن داریم اما مراجعه زیاد است. چیزی که ما را خسته می‌کند توضیح بیش از حد به مردم است. تا می‌فهمند که اینجا واکسن تزریق می‌شود، می‌آیند و التماس می‌کنند که واکسن بزنند. دلمان می‌خواهد کارشان را راه بیندازیم اما واقعا سامانه اجازه چنین کاری را به ما نمی‌دهد. این وضعیت برای خودشان هم خطرناک است.»

او درباره نوع واکسن تزریقی هم می‌گوید: «فعلا تمام کسانی که مشمول دوز دوم شده‌اند سینوفارم چینی باید بزنند، چون آسترازنکا ۳‌ماه فاصله زمانی بین دو دوز دارد و هنوز نوبت تزریق دوم نرسیده است.»مرد سالخورده‌ای که پشت اتاق منتظر رسیدن نوبتش برای واکسن است، از نبود کرامت برای سالمندان گلایه می‌کند: «ما که در این چند وقت هیچ کرامتی ندیدیم. دوز اول را که زدیم کم مانده بود نگهبان دم در ما را بزند و این هم وضعیت تزریق دوز دوم.  آیا واقعا نمی‌دانند که یک جماعت سالمند، با مشکلات جسمانی زیاد توان این صف ۴ ساعته و تحمل این همه استرس برای یک واکسن را ندارند.» خارج از سالن درگیری بالا گرفته است. یکی از مسئولان مرکز می‌خواهد بدون نوبت کسی را برای تزریق واکسن وارد کند اما دیگران با اعتراض مانع این کار می‌شوند. خستگی و معطلی کلافه‌شان کرده است.

واکسن؛ تنها برای مبتلایان به سرطان
نبود واکسن برای تزریق دوز اول و دوم سالمندان را امیرعلی فریدون‌فر، رئیس مرکز بهداشت شرق تهران هم تأیید می‌کند و به همشهری می‌گوید: «هم‌اکنون واکسن تنها برای یکسری بیماران سرطانی موجود است. از قبل برای تزریق واکسن آنها در یک بیمارستان هماهنگی انجام داده می‌شود.»او تأکید می‌کند که اطلاع‌رسانی زیادی به سالمندان درباره تمام‌شدن ذخیره واکسن و مراجعه‌نکردن به مراکز بهداشت شده است. حدود ۵۰هزار پیام برای دریافت‌کنندگان واکسن در مراکز بهداشتی شرق تهران فرستاده شده اما باز هم مراجعه می‌کنند و اصرار دارند که واکسن بزنند. او می‌گوید: «از نظر ما افراد بالای ۷۰ سال با دریافت یک دوز واکسن هم ایمنی خوبی دارند و اگر در خانه بمانند و تحمل کنند مشکلی برای آنها پیش نخواهد آمد.»

سیاست‌ نادرست
در این بین  معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی ایران سیاست محدودیت تزریق دوز اول را با هدف حفظ سهمیه دوز دوم سالمندان اعمال کرد. به همین دلیل هنوز در تعداد محدودی از این مراکز همچنان دوز دوم تزریق می‌شود.یکی از کارشناسان دانشگاه علوم پزشکی ایران که نخواست نامش در گزارش بیاید به همشهری می‌گوید: «ما هنوز هیچ یافته علمی صد درصدی درباره افزایش فاصله دوز اول و دوم و از بین رفتن تأثیر واکسن در بدن نداریم. همچنین در اولویت گذاشتن دوز دومی‌ها اقدامی منطقی بود که از سوی این دانشگاه صورت گرفت. در این زمینه اطلاع‌رسانی کاملی انجام شد و حتی با مراجعه سالمندان برای دوز اول نام و شماره تلفن آنها در سیستم ثبت می‌شد که به محض اختصاص سهمیه جدید به آنها اطلاع‌رسانی شود.»

این کارشناس درباره تجمع سالمندان در مراکز بهداشتی این دانشگاه هم می‌گوید: «با توجه به این که در چند روز اخیر دیگر مراکز بهداشتی تهران ترزیق را متوقف کردند، به همین دلیل ازدحام و بار مراجعه به سمت مراکز بهداشتی ما رخ داد، این اتفاق منجر به بی‌نظمی و شلوغی زیادی شد و ما نتوانستیم آن را کنترل کنیم. اگر یک مرکز تا پیش از این پیش‌بینی تزریق واکسن برای ۵۰ نفر را داشت، به یکباره با مراجعه ۲۰۰، ۳۰۰نفری افراد مواجه ‌شد؛ چرا که مردم متوجه شده بودند واکسنی وجود ندارد و با نگرانی به مراکز ما مراجعه می‌کردند.»

به‌ گفته او از مناطق دور تهران و حتی استان‌های دیگر هم سالمندان برای تزریق دوز دوم مراجعه کردند اما نمی‌توان سهمیه افرادی که دوز اول را گرفته‌اند، به این افراد داد. همین مسئله سبب شد تا با ازدحام جمعیت، پروتکل‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری‌ها رعایت نشود. او می‌گوید که این وضعیت، فشار زیادی به کارکنان وارد کرده و بی‌برنامگی کار را سنگین‌تر کرده است. در کنار همه اینها استرس و فشار روحی به کارکنان و سالمندان وارد شده. سالمندان هم به‌شدت گلایه دارند و مضطربند که نکند واکسن به آنها نرسد.»