آرایشگری؛بیشترین بیماری شغلی و کمترین حقوق کار

گروه اقتصادی: زنان کارگر عمدتاً در حاشیه نظام حقوقی کار در تمام جهان به سمت مشاغل غیررسمی و بدون بیمه سوق داده می‌شوند. با وجود اینکه حتی قانون کار نیز در خصوص حقوق کار زنان دارای خلا بزرگی است، اما ابزار‌های فراقانونی کارفرمایی برای طفره رفتن از حقوق زنان به قدری فعال است که هیئت‌های حل اختلاف کارگری و کارفرمایی نیز درباره این شاغلان غیر رسمی عملاً خنثی و بدون کارکرد شده است. حال در چنین شرایطی دسته‌ای از زنان شاغل هستند که حتی از شمول قانون کار مستثنی شده‌اند. آن‌ها عملاً در فضای اجتماعی بدون هیچ پشتوانه‌ای رها شده‌اند.آرایشگری از آن دست مشاغلی است که چه ذیل قرارداد کاری کارگری و کارفرمایی قرار بگیرد و چه خارج از آن همواره شغلی تماماً بدون امید و پشتوانه برای زنان تلقی می‌شود.

آرایشگری شغل بدون بیمه
آرایشگاه‌های معمولاً در دسته‌بندی‌ها جزو کارگاه‌های کوچک دسته می‌شوند. با اینحال درباره شرایط شغلی این دسته از کارکنان به آرایشگاهی نسبتاً بزرگ با بیش از ۶۰ کارکن زن که روزانه از ساعت ۸ صبح تا ۸ شب بی وقفه مشغول کار هستند و گاهی بیش از این زمان و تا ساعت ۱۰ شب نیز در محیط کار می‌مانند و ارباب رجوع دارند.  

این آرایشگاه در شهرک غرب تهران به نظر مجهز می‌آید، اما اندکی پرس و جو از زنان شاغل نشان می‌دهد که آرایشگران تمامی تجهیزات، مواد و ابزار کار خود را خودشان تهیه می‌کنند و در واقع رئیس کارگاه هیچ نقشی در تامین تجهیزات موجود در کارگاه ندارد. در واقع رئیس آرایشگاه با خرید یا اجاره یک واحد ۱۵۰ تا ۲۰۰ متری حیات‌دار که اجاره ماهانه آن در ماه بیش از ۲۰ میلیون تومان نخواهد بود، به کارکنان آرایشگاه میز اجاره می‌دهد. اجاره میز به صورت حق کمیسیون تعیین شده است. به نحویکه هر کارکن هر تعداد مشتری داشته باشد، باید نیمی از دریافتی‌اش از مشتریان را به صاحب آرایشگاه بدهد.  در بین مشاغل آزاد از جمله تاکسی رانی گرفتن درصدی از بابت حق کمیسیون از سوی صاحب کسب و کار عادی شده است، اما حق کمیسیون ۵۰ درصد به ندرت در بین مشاغل وجود دارد.  

زنانی که در این محل‌ها کار می‌کنند با وجود ۱۲ ساعت کار مجبور هستند، پاسخگوی تعداد مشخصی مشتری باشند و از این میزان بخشی از دریافتی را بابت خرید دستگاه و مواد و ابزار کار هزینه می‌کنند و از این رو کارکنانی که تمام زحمت کار و تهیه مواد اولیه را بر دوش می‌کشند در این معادله کمترین سهم را دارند. سهمی که با وجود هزینه‌های درمانی به علت ایستادن زیاد و مشکلات ارتوپدی کمتر نیز خواهد بود.

آرایشگری عمدتاً شغلی بدون بیمه محسوب می‌شود. در چنین شرایطی بیمه‌های اختیاری پیش پای تعداد زیادی از مشاغل آزاد قرار داده شده است، اما هزینه آن بسیار بیش از حق بیمه‌ای است که کارگران مشمول قانون کار می‌پردازند. براساس بخشنامه کسر حق بیمه سازمان تامین اجتماعی؛  حداقل مبنای پرداخت حق بیمه بیمه شدگان صاحبان حرف و مشاغل آزاد، معادل رقم روزانه ۸۸۵۱۶۵ ریال خواهد بود. همچنین با توجه به مفاد بند ۴ دستور اداری شماره ۱۰۰۰/۹۹/۱۲۱۲۶ مورخ ۹۹/۱۲/۲۰ در مواردی که دستمزد مبنای پرداخت حق بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد بالاتر از حداقل دستمزد مصوب شورایعالی کار در سال ۹۹ باشد، باید ضریب دستمزد مربوطه نسبت به حداقل دستمزد شورایعالی کار در سال ۹۹ رعایت شود.

بیماری‌های ناشی از کار
علاوه بر بالا بودن نرخ بیمه آرایشگران، آن‌ها از عدم پوشش بیمه‌ای مناسب بیمه‌ها نیز ناراضی هستند و اغلب یا قید داشتن بیمه را می‌زنند یا مجبور هستند از بیمه‌های تکمیلی نیز استفاده کنند که عملاً بیمه پایه را برای کارکنان آرایشگاه‌ها بی معنی کرده است. آرایشگران در بازنشستگی نیز غالباً به مشکل بر می‌خورند. ۳۰ سال پرداخت حق بیمه اختیاری برای بسیاری از آن‌ها عملی نیست و غالباً از دریافت مستمری بازنشستگی نیز محروم می‌مانند.

این در شرایطی است که آرایشگران به دلیل اینکه با مراجعه کننده‌های زیادی در طول روز سر و کار دارند، در معرض ابتلا به بیماری‌های واگیردار هستند. همچنین به مرور زمان استفاده مداوم از دست و ایستادن زیاد باعث بروز مشکلات ستون فقرات می‌شود.  آرایشگران عموماً به صورت درصدی کار می‌کنند و به طریق اولی از شمول قانون کار خارج می‌شوند. کار سخت و پر مشقت آن‌ها برخلاف دیگر مشاغل سخت رسمی، مشمول بازنشستگی پیش از موعد نخواهد شد. آن‌ها عمدتاً قید بیمه را می‌زنند.  

در عینحال با وجود میزان بالای مشکلات و بیماری‌هایی ناشی از کار به علت عدم شمولیت در قانون کار، حتی تکالیف و تعهدات قانون کار در بند‌های مربوط به حوادث و بیماری‌های ناشی از کار را نیز نمی‌توانند از صاحب آرایشگاه طلب کنند. در واقع صاحب آرایشگاه درآمد میلیاردی از قبل فروش نیروی کار زنان آرایشگر به دست می‌آورد بدون اینکه ذره‌ای تعهد یا تکلیفی بر دوش داشته باشد.آرایشگران نیز با وجود شرایط نامناسب کار، تشکلی مستقل برای مطالبه‌گری و مذاکراتی بر سر حقوقشان نیز ندارند. 

هر چه هست بیشترین جمعیت کارکنان بدون بیمه در ایران را زنان تشکیل می‌دهند. زنان در ایام شیوع کرونا نیز بیشترین آسیب را دیدند. بر اساس آمار ارائه شده از سوی وزارت کار؛ ۷۰ درصد بیکاران کرونایی زن بودند. در عینحال در حوزه آمار بیشترین میزان متقاضیان کرونایی نیز آرایشگران یکی از گروه‌ها بودند. بر اساس آمار، از میان ۴۹۲ هزار و ۵۱۰ مورد ثبت‌نام در سامانه کارآ، تعداد ۲۸۹ هزار مورد مربوط به رانندگان و ۲۸ هزار مورد آموزشگاه‌ها و آرایشگاه‌ها بودند. زنان لشگر کارکنان بی‌جیره و مواجب همواره یکی از راه‌ها برای افزایش حاشیه سود در کارگاه‌ها و کارخانه‌ها بوده‌اند. آنان حتی از حقوق کار نیز بهره چندانی نبرده‌اند.