استثمار نیروی کار زنان در سایت‌های تولید محتوای آنلاین

گروه اقتصادی: مشاغل اینترنتی از جمله سایت‌های تولید محتوا و رپورتاژ آگهی در سال‌های اخیر توسعه پپیدا کرده و رونق گرفته‌اند، اما کارگران شاغل در این کارگاه‌ها در شرایط نازلی به لحاظ حقوق کار و تامین اجتماعی به سر می‌برند. از آنجا که درآمد ماهانه این کارگران بسیار پایین‌تر از حداقل دستمزد مصوب شورای عالی کار است، عمده شاغلان این عرصه را زنان تشکیل می‌دهند. جمعیت بزرگی از بی‌ثباتکاران که علیرغم ساعات کاری طولانی حتی بیمه و دستمزد قانونی را نیز دریافت نمی‌کنند. کارگری در سایت‌های تولید محتوا و رپورتاژ آگهی نیز یکی از همین مشاغل است که با نقض مفاد قانون کار شرایط را برای استثمار جمعیت بزرگی فراهم کرده‌اند. جمعیتی که این روز‌ها در حوزه «اقتصاد گیگ» دسته بندی شده و مشاغل اینترنتی دارند. آن‌ها با وجود عدم حضور در کارگاه یکی از سخت‌ترین مشاغل در عصر ما را دارا هستند.  

نیروی کار ارزان قیمت در بازار آنلاین کار
برخی از این شرکت‌های تولید محتوای آنلاین صد‌ها کارگر دارند. برخی از آنان با اینکه شعب حضوری برای دریافت و پذیرش حضوری آگهی و درخواست تولید محتوا و طراحی گرافیکی و موشن گرافیک و سئو دارند، اما عمده کارکنانشان را به صورت دورکاری استخدام می‌کنند. در نتیجه هزینه خاصی از بابت اینترنت و فراهم کردن فضای شرکت ندارند. این دست کسب و کار‌های خدماتی برای کارفرمایان بسیار پرسود هستند؛ چراکه با کمتری میزان سرمایه اولیه کار ایجاد شده و در نبود نهاد‌های نظارتی سرمایه‌داران امکان اعمال بیشترین میزان استثمار از کارگران را دارند.

همین هزینه اندک موجب شده تا بتوانند دفاتر متعددی در شهر‌ها و شهرستان‌های مختلف تاسیس کرده و از نیروی کار گسترده‌تری بهره ببرند. از آنجا که کارگران این بخش‌ها به علت نداشتن قرارداد یا با داشتن قرارداد‌های کاری کوتاه مدت به راحتی قابل اخراج از کار هستند، معمولاً فضای اعتراضی در این کارگاه‌ها به سرعت با دست‌انداز‌های کارفرمایی مواجه شده و به نتیجه نمی‌رسد.  

شرکت‌های تولید محتوا پس از دریافت سفارش محتوا، در فرآیند تولید محتوا هیچ نقش و دخالتی ندارند. آن‌ها غالباً از طریق سایت‌ها بدون هیچ هزینه‌ای سفارشات را دریافت می‌کنند و جلب مشتری نیز عمدتاً حاصل تلاش کارشاسان بازاریابی است. با اینحال تعدادی از کارگران این شرکت‌ها از پورسانت بیش از ۶۰ درصدی شرکت‌ها خبر دادند.

یک کارگر سایت تولید محتوای «رایا مارکتینگ»  می‌گوید: «بیش از یک سال است که در این شرکت مشغول به کار هستم. این سایت بابت تولید محتوای ۳۰۰ کلمه‌ای تالیفی از مشتری بیش از ۱۵ هزار تومان دریافت می‌کند. با اینحال بین ۴ تا ۷ هزار تومان به نویسنده این مطالب می‌دهد و عملاً بیش از ۶۰ درصد آن را به عنوان پورسانت بر می‌دارد.»

کار در سایت تولید محتوا اگرچه به صورت حجمی و پروژه‌ای صورت می‌گیرد، اما معمولاً کارگران برای اینکه مقدار مشخصی کار را تحویل بدهند، اجبار‌های غیر رسمی بالای سر خود دارند؛ تهدیداتی از جمله بستن پنل و بلوکه کردن پول سفارش.  

به گفته یکی از کارگران سایت‌های تولید محتوا؛ در هفته گذشته عملاً مجبور شدم بین ۳۰ تا ۴۰ مدل سفارش تولید محتوا تحویل بدهم و در نتیجه گاهی ساعات کاری طولانی دارم. این شغل فرسودگی و خستگی زیادی دارد. میزان دستمزد یک ماه بستگی به میزان کار و نوع مطلب دارد. یک مطلب ممکن است تالیفی، تالیف و ترجمه، ترجمه یا بازنویسی باشد که هر کدام نرخ مربوط به خود را دارد، اما دستمزد دریافتی‌ام در ماه معمولاً بین ۹۰۰ هزار تومان تا یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است. آنهم در شرایطی که بعضی روز‌ها تا ۱۲ ساعت نیز کار می‌کنم.

او می‌افزاید: اینکه بیشترین میزان کار و خسته‌کننده‌ترین شرایط کاری را داریم، اما کمترین دستمزد را می‌گیریم واقعاً فرسوده کننده است. معمولاً هم کسی در این سایت‌ها نمی‌تواند مدت طولانی دوام بیاورد. خیلی‌ها به دلیل مشکلات معیشتی این شرایط را تحمل می‌کنند و گرنه کسی حاضر نیست در چنین شرایطی کار کند.  

این کارگر تصریح می‌کند: برخی از همکاران ما با وجود ابتلا به کرونا نتوانستند مرخصی بگیرند و در شرایط سخت بیماری نیز کار سنگین انجام دادند. اگر سفارشات را دیرتر از موعد تحویل بدهیم، درصدی از آن کسر می‌شود. گاهی اوقات تاخیر در پرداخت دستمزد نیز داریم. یکی از سفارشاتی که در زمستان سال گذشته تمام کردم، در اوایل سال جدید مبلغ آن را دریافت کردم.  

استثمار نیروی کار در بازار آنلاین به علت خالی بودن فضای حقوقی و همبستگی و اتحاد کارگران در این سال‌ها شدت گرفته است. دورکاری بهانه‌ای شده تا این کارگران بدون بیمه و مزایای شغلی ساعات طولانی به کار مشغول باشند. با شیوع کرونا در کشور‌های مختلف بازار کار آنلاین وسعت و گسترش بیشتری یافته است، اما همین طیف وسیع از بی‌ثباتکاران از دستمزد‌های حداقلی تعیین شدن توسط شورایعالی کار نیز محروم هستند. عمده شاغلان این فضای غیررسمی و به شدت استثمار شده نیز زنان هستند. جمعیت فعال ارزان قیمتی که به علت بیکاری وسیع در سال‌های اخیر و به ویژه بعد از شیوع کرونا هرچه بیشتر جذب بازار کار آنلاین شده‌اند.