احتمال تلفات بالای انسانی زلزله در ۸ منطقه تهران

گروه جامعه: استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله گفت: از ۲۲ منطقه شهرداری تهران، ۸ منطقه پرجمعیت‌ترند که در برخی مناطق، جمعیت دقیقاً در آسیب‌پذیرترین نقاط متمرکز شده است. مهدی زارع استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله با اعلام هشدار زودهنگام نسبت مخاطرات زلزله احتمالی در پایتخت گفت: خسارات جانی و مالی زلزله احتمالی تهران در ۸ منطقه پایتخت به دلیل جمعیت بالا و بافت فرسوده گسترده خواهد بود.

زارع در پاسخ به این سوال که تهران در زلزله اح تمالی به چه میزان آسیب‌پذیر است، اظهار داشت: در ارزیابی اخیر تیم پژوهشی ما در مورد ریسک زلزله در تهران، در منطقه‌های ۱۰، ۱۲، ۱۴، ۱۵،  ۱۶، ۱۸، ۱۹ و ۲۰ به دلیل جمعیت زیاد و بافت فرسوده آسیب‌های زلزله گسترده خواهد بود.

این استاد دانشگاه توضیح داد: از ۲۲ منطقه شهرداری تهران، ۸ منطقه پرجمعیت ترین مناطق تهران هستند که در برخی مناطق، جمعیت دقیقاً در آسیب پذیرترین نقاط متمرکز شده است. ۱۰ منطقه از ۲۲ منطقه در شهر بزرگ تهران از جمله مناطق شماره ۷، ۸، ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۴، ۱۵، ۱۶، ۱۷ و ۲۰ آسیب پذیری بالاتری را نشان می دهند و نیمه جنوبی شهر نسبت به نیمه شمالی ریسک بیشتری دارد. با این حال میزان خطر در مناطق دیگر، به ویژه قسمت های شمال غربی را (مانند بخش هایی از مناطق  ۵ و ۲۲) نباید دستکم بگیریم. این نواحی محل عبور گسل شمال تهران و همچنین در حال گسترش و توسعه سریع شهری هستند.   

استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله ادامه داد: برآورد واقع بینانه آسیب و تلفات در یک زلزله شدید در تهران کاری پیچیده است. دلایل مستقیم تلفات زلزله عبارتند از تخریب و ریزش ساختمان ها، آتش سوزی، خفگی و البته زمین‌لغزش درست در لحظه رخداد زلزله علت اصلی مرگ، جراحت مستقیم ناشی از ریزش ساختمان است.

زارع اضافه کرد: در زلزله احتمالی تهران برخی در فروپاشی ساختمان و برخی در ساختمان هایی که فروریخته نیستند، کشته می شوند. معمولا زمان نجات افرادی که زنده مانده اند به ۷۲ ساعت بعد از زلزله محدود است. قربانیان محبوس شده به ندرت ممکن است ۵ تا ۶ روز زنده بمانند. در شرایط خاص و ایده آل (با غذا و آب)، بقا ممکن است به طور استثنایی تا دو هفته ادامه یابد. میزان نجات افراد گرفتار شده به کیفیت جستجو و نجات و البته امداد بستگی دارد. نسبت ساختمان هایی که خراب می شوند، در دسترس بودن تیم جستجو و نجات حرفه ای، مسافت طی شده توسط تیم های جستجو و نجات، احتمال بسته بودن راه ها و اختلال در حمل و نقل، از عوامل موثر در میزان مرگ و میر برای افراد آسیب پذیر است. افراد مسن و کودکان بیشتر در معرض آسیب هستند.

استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله با اشاره به اینکه دامنه های شمال تهران مستعد لغزش های احتمالی است، اظهار داشت: در هنگام وقوع زلزله در تهران احتمال گسترش آتش سوزی نیز وجود دارد. برای تخمین تلفات از آنجا که این مفهوم از ملاحظات زمین لرزه در سراسر جهان گرفته شده است، از رابطه های تجربی توسعه یافته در دنیا استفاده می شود.

زارع اظهار کرد: با این حال پارامترهای مورد استفاده در برآورد لزوماً برای مشخصات ساختمان  های تهران و ایران و شرایط شهر تهران به روز رسانی و مناسب سازی نشده اند. در تهران مواردی از خسارات زلزله که در سال های اخیر در زلزله های ایران رخ داده است، برای به دست آوردن پارامترهای اساسی به طور دقیق مورد بررسی قرار گرفته است.  

استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله گفت: با توجه به حضور افراد در ساختمان ها در زمان وقوع زلزله، نسبت افرادی که قادر به فرار از ساختمان های فروریخته نیستند تخمین زده می شوند. برخی از افرادی که در ساختمان های فروریخته محبوس می شوند، فرض می شود بلافاصله به دلیل شوک ناشی از سقوط سقف، یا به دلیل خفگی فوت کنند. در مورد افرادی که فوراً نمی میرند، فرارشان از زیر آوار تقریباً غیرممکن است، در زیر مبلمان یا تیرهای افتاده گیر می افتند و در صورتی که تیم های جستجو و نجات زود به آنها نرسند، می میرند. موفقیت در عملیات نجات اضطراری به زمان پس از حادثه و سرعت عملیات بستگی دارد.

وی با بیان اینکه خسارت زلزله در تهران بر اساس سناریوهای زمین‌لرزه های بزرگ ایران و زلزله های شهری مهم دنیا در سه دهه  گذشته برآورد شده است، گفت: در زلزله ۲۷ دی ماه ۱۳۷۳ کوبه ژاپن مرکز زمین‌لرزه در جزیره آواجی، ۳۰ کیلومتری مرکز شهر کوبه واقع شده بود. زلزله  بیش از ۱۰۴ هزار خانه کاملاً فروریخته و خسارات گسترده در مناطق شهری برجا گذاشت. حدود ۹۰ درصد از تلفات در ساختمان های کاملاً فروریخته، به دلیل ضربه منجر به مرگ، خفگی یا سوختگی کشته شدند. حدود نیمی از قربانیان، سالمندان بالای ۶۰ سال بودند. همچنین میزان مرگ و میر زنان کمی بیشتر از مردان بود.  

این استاد دانشگاه با هشدار زودهنگام نسبت به خطرات زلزله احتمالی در تهران، افزود: در بیشتر سناریوهای زلزله تهران، کمبود خون برای تمامی پست های انتقال خون در سراسر کشور در ۳ روز اول بعد از زلزله تخمین زده شده است. چون امکان دارد ۲ -۸ برابر بیشتر از آنچه سیستم به تولید کرده است، بعد از زلزله تهران درخواست خون به وجود آید.