ایران به بازداشت اتباع خارجی و دوتابعیتی فورا پایان دهد

بخش عمده‌ای از قسمت مربوط به ایران در بیانیه پایانی نشست گروه هفت که در پایان نشست روز چهارشنبه در کاخ لنکستر لندن منتشر شد، درباره برجام و برنامه موشکی ایران است. در این بیانیه آمده است: «ما متعهد هستیم که اطمینان حاصل کنیم ایران هرگز سلاح هسته‌ای تولید نخواهد کرد. ما از بحث‌های بنیادین میان طرف‌های برجام و گفتگوهای جداگانه با آمریکا استقبال می‌کنیم تا کار بازگرداندن متقابل ایالات متحده و ایران به رعایت برجام را به انجام برسانیم.» در این بیانیه با تأکید بر این که «برجام همچنان بهترین راه برای اطمینان از ماهیت منحصراً صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران است» نوشته شده است: «اقدامات اخیر ایران تحولاتی بسیار جدی بوده و موجب نگرانی عمیق است. این اقدامات هیچ گونه توجیه غیرنظامی باورپذیری ندارند و پیامدهای بسیار خطرناکی خواهند داشت.» هفت کشور صنعتی با یادآوری پشتیبانی عمیق خود از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در کار «نظارت بر پایبندی ایران به تعهدات پادمان مربوط به ان‌پی‌تی و همچنین سایر تعهداتش» گفته‌اند که احیا و اجرای کامل برجام «زمینه را برای رفع بیشتر نگرانی‌های منطقه‌ای و امنیتی» و از جمله برای «حمایت از نظام منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای» فراهم می‌کند. اعضای گروه هفت همچنین درباره فعالیت‌های منطقه‌ای ایران افزوده‌اند: «ما حمایت ایران از نیروهای نیابتی و بازیگران مسلح غیر دولتی را از جمله از طریق تأمین مالی، آموزش و گسترش فناوری موشکی و تسلیحاتی محکوم می‌کنیم. ما از ایران می‌خواهیم همه فعالیت‌های موشکی بالستیک مغایر با قطعنامه ۲۲۳۱ (شورای امنیت) را متوقف کرده، از اقدامات بی‌‌ثبات‌کننده خودداری کند و در تقویت ثبات منطقه‌ای و صلح نقشی سازنده داشته باشد.»

گفتنی اینکه، وزیران خارجه آمریکا و بریتانیا دوشنبه گذشته در یک نشست مطبوعاتی در لندن، گزارش‌های منتشر شده در مورد قریب‌الوقوع بودن توافق با ایران برای آزادی زندانیان دو طرف را رد کردند. یک روز پیش از آن، شبکه تلویزیونی المیادین در لبنان، به نقل از منابعی گفته بود معامله‌ای میان آمریکا و ایران به زودی اجرا خواهد شد که شامل تبادل زندانیان و انتقال بخشی از پول‌های مورد درخواست ایران از آمریکا و بریتانیا است. ساعاتی پس از انتشار این خبر، ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا آن را رد کرد. سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه ایران، نیز روز دوشنبه این خبر را تکذیب کرد و گفت مسئله زندانیان همواره در دستور کار ایران بوده و جدا از گفت‌وگوهای برجام، همیشه طرح‌ها و ایده‌هایی مطرح شده است.

از گزارش المیادین چنین استنباط شده بود که معامله ادعایی سه جانبه آمریکایی- بریتانیایی- ایرانی، در جریان مذاکرات روزهای گذشته در وین، میان ایران و هیات‌های نمایندگی کشورهای دیگر، تنظیم شده است. مذاکرات وین، نوعی گفت‌وگوی «غیرمستقیم» میان ایران و آمریکا بر سر احیای برجام محسوب می‌شود. جمهوری اسلامی بارها شهروندان دوتابعیتی ایرانی و نیز شهروندان خارجی را به اتهام «اقدام علیه امنیت ملی» و «جاسوسی» بازداشت کرده‌ است. تشدید روند بازداشت خارجی‌ها و دو تابعیتی‌ها در ایران به جایی رسید که کانادا اواخر بهمن پارسال اعلام کرد که با همکاری ۵۷ کشور از جمله آمریکا و آلمان، برای جلوگیری از «بازداشت خودسرانه» اتباع خارجی با اهداف دیپلماتیک در کشورهایی مثل ایران و چین اقداماتی را در دستور کار قرار داده است.

استقبال از بازگشت ایران و آمریکا به برجام
اعضای گروه هفت همچنین در بند مربوط به ایران متعهد شدند که اطمینان حاصل کنند جمهوری اسلامی هیچ‌گاه به سلاح هسته‌ای دست نخواهد یافت. در این بیانیه تاکید شده است که کشورهای جی۷ از بازگشت مشترک آمریکا و ایران به برجام استقبال می‌کنند. این بیانیه، توافق هسته‌ای برجام را بهترین شیوه برای حصول اطمینان از صلح‌آمیز بودن ماهیت برنامه هسته‌ای خوانده است. دونالد ترامپ، رئیس جمهوری سابق آمریکا، در اردیبهشت ۱۳۹۷ با خروج از برجام، خواستار توافق گسترده‌تری با ایران بود که بتواند علاوه بر اصلاح این توافق، فعالیت‌های منطقه‌ای و برنامه موشکی ایران را نیز در بر بگیرد. در مقابل جمهوری اسلامی ایران از مذاکره با دولت ترامپ خودداری کرد و در واکنش به تحریم های آمریکا از نیمه اردیبهشت ۹۸، همزمان با سالگرد خروج دولت دونالد ترامپ از برجام، طی مراحل گوناگون از تعهداتش در چارچوب برجام عدول کرده است.
دولت جو بایدن ابراز تمایل کرده است که به توافق هسته ای با ایران باز گردد. اما ایران حاضر نشده است در این خصوص با آمریکا به طور مستقیم مذاکره کند. به همین دلیل هیئت آمریکایی هم اکنون به طور غیر مستقیم و از طریق سایر اعضای برجام در این مذاکرات حضور دارد.

فعالیت‌های موشکی و تسلیحاتی ایران
وزیران خارجه جی۷ در عین حال، حمایت جمهوری اسلامی از نیروهای نیابتی و گروه‌های شبه نظامی شامل تامین مالی و تسلیحاتی این گروه‌ها را محکوم کردند. در ادامه این بیانیه آمده است: «ما از ایران می‌خواهیم تا به همه فعالیت‌های مرتبط با موشک‌های بالستیک و مغایر با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد پایان دهد، از اقدامات بی‌ثبات‌کننده خودداری و در تقویت صلح و ثبات منطقه‌ای نقشی سازنده ایفا کند.»

لزوم پاسخگویی ایران درباره هواپیمای اوکراینی
اعضای گروه جی۷ ضمن ابراز نگرانی عمیق درباره تداوم نقض حقوق بشر در ایران، حمایت خود را از تلاش‌ها برای به نتیجه رساندن تحقیقات بین‌المللی در پرونده سرنگونی هواپیمای اوکراینی اعلام کردند. این بیانیه می‌افزاید:‌ «ما از تلاش‌ها برای اطمینان از تحقیقات دقیق و معتبر در مورد فاجعه پرواز ۷۵۲ هواپیمایی بین‌المللی اوکراین و پاسخگویی حکومت ایران پشتیبانی می‌کنیم». هواپیمای مسافربری اوکراینی بامداد ۱۸ دی سال ۹۸ به فاصله کوتاهی پس از پرواز از فرودگاه بین‌المللی تهران در پی شلیک دو موشک سرنگون شد و تمامی ۱۷۶ سرنشین آن جان باختند. پس از سرنگونی این هواپیمای مسافربری، مقامات ایران پس از چند روز اظهارات متناقض، بالاخره اذعان کردند که پدافند ضد هوایی به این هواپیمای بوئینگ که عازم کی‌یف بود، شلیک کرده است. محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران نیز گفته در جلسه شورای عالی امنیت ملی از وی خواسته بودند با انتشار توئیت، اصابت موشک به هواپیما را تکذیب کند. جمهوری اسلامی می‌گوید دلیل شلیک «خطای انسانی» است، اما اوکراین، کانادا و بسیاری از ناظران درباره صحت چنین ادعایی ابراز تردید کرده‌اند. روز ۲۷ فروردین امسال، اولکسی دانیلوف، دبیر شورای دفاع و امنیت ملی اوکراین گفت سپاه پاسداران «عمدا» به هواپیمای مسافربری شلیک کرد و آن را ساقط کرد تا از «افزایش تنش منطقه‌ای بین ایران و آمریکا جلوگیری کند». مقام‌های جمهوری اسلامی این اتهام را رد کرده‌اند.

خط و نشان برای روسیه و چین
وزیران خارجه گروه هفت همچنین در مورد رفتارهای «خصمانه» روسیه به‌ویژه در مورد اوکراین ابراز نگرانی کردند و متعهد شدند که تلاش‌های جمعی برای مقابله با تهدید کرملین را تقویت کنند. اعضای این گروه از حکومت چین نیز به دلیل نقض گسترده حقوق بشر و سرکوب چهره‌های مدافع دمکراسی به‌شدت انتقاد کردند و سیاست‌های این کشور را «قلدرمآبانه» خواندند. با این همه، به نوشته خبرگزاری رویترز، اقداماتی که برای برخورد با روسیه و چین در بیانیه ۱۲ هزار کلمه‌ای جی۷ به آن اشاره شده، ملایم‌تر از حد تصور است؛ به‌طوری که در نهایت، نگرانی چندانی را متوجه مقامات این کشورها نخواهد کرد. گفت‌وگوی سه روزه وزیران خارجه گروه هفت روز چهارشنبه ۱۵ اردیبهشت در لندن به پایان رسید. بریتانیا پس از خروج از اتحادیه اروپا (برگزیت)، سیاست خارجی خود را در قبال منطقه آسیا و اقیانوسیه تغییر داد و امسال به دعوت بریتانیا، هند، استرالیا و آفریقای جنوبی و همچنین بلوک آسه‌آن به عنوان مهمان در این نشست حضور داشت. آخرین نشست حضوری وزیران خارجه قدرت‌های برجسته اقتصادی جهان پیشتر در آوریل ۲۰۱۹ در فرانسه برگزار شده بود.