پیش‌بینی وضعیت کرونا در نوروز و بهار ۱۴۰۲

گروه جامعه: طی روزهای گذشته، برخی پزشکان ازجمله یکی از اعضای کمیته ملی مقابله با کرونا اعلام کردند که ویروس کرونا تا تابستان رو به خاموشی می‌رود و به پایان خود می‌رسد. موضوعی که اپیدمیولوژیست‌ها با آن موافق نیستند و معتقدند اگر چنین موضوعی صحت هم داشته باشد، باید صبر کرد تا سازمان جهانی بهداشت، نظر نهایی را اعلام کند.

دکتر حمید سوری، دکترای تخصصی اپیدمیولوژی و عضو کمیته علمی کشوری کرونا در این رابطه  می‌گوید: طغیان‌های ویروس کووید۱۹ در کشورهای مختلف نشان می‌دهد که خاموشی کرونا حالا حالاها صحت ندارد. درست است که آمار فوتی‌ها در ایران هنوز زیر ۱۰ نفر و یک‌رقمی است، اما برای قضاوت درباره این ویروس، آمار ابتلا مهم‌تر است.

آمارهای هفتگی و روزانه دنیا نشان می‌دهد که بعضی از کشورها روند افزایشی بیماری کرونا را در پیش گرفته‌اند. البته تعدادی از کشورها اطلاعات مربوط به ابتلا به کووید۱۹ را ندارند. خود ما در کشور الان نمی‌دانیم چند درصد یا چه تعداد از افراد مبتلا به کووید۱۹ هستند. چون بیماریابی نداریم، تست انبوه هم در کشور انجام نمی‌شود و آمارهای موجود براساس موارد بستری و مرگ‌ها است. این اطلاعات کافی نیست و نیاز است که اطلاعات مربوط به ابتلا مرتبا بررسی شود. البته این امر نیازمند یک نگاه سیستماتیک برای ارزیابی ژنومیک ویروس است.

این اپیدمیولوژیست می‌گوید: برخلاف تصور خیلی از کشورها و نیز پزشکان خود ما که اپیدمی روند خاموشی پیش گرفته و تا تابستان خاموش می‌شود، طغیان‌های آن در کشورهای مختلف مثل ژاپن، آمریکا، برزیل و … نشان می‌دهد که این طور نیست. ژاپن، رکورد تعداد مرگ‌های ناشی از ابتلا به کووید را شکسته و ما شاهد افزایش موارد مرگ و میر و بستری در این کشور بیش از هر زمان دیگری طی ۳ سال گذشته هستیم.

دکتر سوری تاکید می‌کند: ما باید از آمار ابتلا به کووید مطلع باشیم، نه وضعیت مرگ‌ها و موارد بستری. از لحاظ آمارهای روزانه وضعیت خوبی داریم؛ آمار مرگ و میر و بستری‌ها پایین است اما تا وقتی که این اپیدمی خاموش‌نشده و رسما خاتمه‌یافته اعلام نشود، هر لحظه استعداد تغییر دارد و مثل آتش‌فشان ممکن است فوران کند و با توجه به درگیری ۳ ساله دنیا و کشور ما با این ویروس، غافلگیری دیگر درست نیست.

استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره اظهارنظر برخی پزشکان درباره خاموشی بیماری کرونا تا تابستان ۱۴۰۲ توضیح می‌دهد: بعید به نظر می‌رسد که کرونا تا تابستان تمام بشود. این برآوردها صددرصدی و دقیق نیست. اتفاقا اطلاعات بین‌المللی نشان می‌دهد که احتمالا اواسط بهار یک خیزش مجدد کرونا خواهیم داشت که دلایل متفاوتی خواهد داشت.

او ادامه می‌دهد: در ۲۸ روز اخیر ما افزایش مرگ و میر و ابتلا به کرونا را در سطح جهان داشته‌ایم. به خصوص در کشورهایی مثل آمریکا، ژاپن، کره جنوبی، چین و برزیل. البته چین هیچ وقت اطلاعات موثقی بیرون نمی‌دهد. با این اوصاف نمی‌توان انتظار داشت که ویروس ناگهان در تابستان برای همیشه خاموش شود.

زیرسویه‌های غالب کرونا در ایران و جهان
عضو کمیته علمی کشوری کرونا درباره سویه‌های غالب کرونا در جهان و ایران توضیح می‌دهد: بیش از ۹۸ درصد واریانت (سویه) غالب دنیا در حال حاضر امیکرون است و باید دید ساب‌واریانت‌ها (زیرسویه‌ها) کدام‌ها هستند. زیرسویه‌های غالب در دنیا که گزارش‌ می‌شود عمدتا از نوع BA۵، BQ۱۱ و XBB هستند. البته اینها در کشورهای مختلف متفاوت است. مثلا در ژاپن حدود ۶۰ درصد موارد ابتلا متعلق به زیرسویه BA هستند؛ BA۱ و BA۲. ولی درمجموع سویه غالب در سراسر جهان فعلا BA۵ است. سویه غالب در ایران هم امیکرون با زیرسویه‌های BA۵، BQ۱ و XBB است.

دکتر سوری در پاسخ به این سوال که چرا در حالی که ژاپن و سایر کشورهای دنیا واکسن‌های مطرحی را به مردم خود تزریق کرده‌اند، وضعیت مرگ‌ومیرها و بستری‌ها در ایران شبیه ژاپن نشده، توضیح می‌دهد: این موضوع دلایل متفاوتی دارد. به نظر می‌رسد یک دلیل این باشد که جامعه ما به اندازه ژاپن و برزیل و … در برابر ابتلا به این بیماری حساس نیست. دلیل دیگر این است که واکسیناسیون در کشور ما با تاخیر زیاد و تقریبا ۹ ماه بعد از کشورهای دیگر شروع شد و اوج مرگ و میرها را ما پارسال از سر گذراندیم.

دلیل سوم این که کاهش ایمنی بعد از دوز دوم ممکن است تا ۱۰۰ هفته هم طول بکشد. البته اوجش مربوط به ۵۰ هفته اول بعد از ابتلا و واکسیناسیون است. دلیل بعدی هم این است که میزان اثربخشی واکسن‌ها با توجه به سویه‌های غالب، در کشورهای مختلف متفاوت است. مثلا واکسن آسترازنکا که اوایل پاندمی ۹۴ درصد اثربخشی داشت، در ماه‌های اخیر و در دوران گردش سویه امیکرون کاهش اثربخشی داشته و به حدود ۳۶ درصد رسیده است، فایزر به ۴۳ درصد رسیده، سینوفارم به ۳۵ درصد و اسپوتنیک‌V به ۴۴ درصد رسیده است. اثربخشی این واکسن‌ها با گذشت زمان کمتر و کمتر می‌شود. در مورد واکسن‌های داخلی هم اطاعات موثقی نداریم. اما در مورد واکسن‌های خارجی، اثربخشی مدرنا و بعد، اسپوتنیک بهتر و بیشتر بوده است.

امیکرون؛ ۹۸ درصد سویه غالب در دنیا
این استاد اپیدمیولوژی می‌گوید: ما نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم واکسن‌هایی که برای مقابله با سویه‌های اولیه (مثلا دلتا) ساختیم، در برابر سویه‌ها و زیرسویه‌های جدید هم اثربخشی کافی داشته باشند. باید واکسن‌های جدید بسازیم تا پاسخگوی سویه‌های جدید باشند و با آن که این کار هزینه‌بر است ولی چاره‌ای نداریم و راهش همین است. ضمن این که باید پروتکل‌های بهداشتی را هم رعایت کنیم. چون همان طور که گفتم، اثربخشی واکسن‌های قبلی به مرور زمان و با پیدایش سویه‌های جدید، کم می‌شود. البته قبل از ساخت واکسن‌های جدید باید بدانیم سویه و زیرسویه‌های غالب در کشورمان چیست. ما الان تصویر روشنی از زیرسویه‌های امیکرون در کشورمان نداریم. می‌دانیم که امیکرون ۹۸ درصد سویه غالب در جهان است ولی نمی‌دانیم زیرسویه‌هایی که در کشور ما می‌چرخند، دقیقا کدام‌ها هستند. فقط حدس می‌زنیم.

عضو کمیته علمی کشوری کرونا تاکید می‌کند: با این حال واکسیناسیون بهتر از عدم واکسیناسیون است. معنای تولید واکسن‌های جدید این نیست که واکسن‌های قبلی را کنار بگذاریم. البته الان تمرکز واکسیناسیون بر گروه‌های پرخطر است و بقیه نیازی به انجام واکسیناسیون ندارند؛ افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای، سالمندان و زنان باردار گروه‌های پرخطر هستند که چنانچه ۶ ماه از تزریق نوبت قبلیِ آنها گذشته، بهتر است برای تزریق نوبت بعدی اقدام کنند.

پیک هشتم کرونا تمام شد؟
این اپیدمیولوژیست در پاسخ به این سوال که آیا پیک هشتم کرونا که در آن به سر می‌بریم، به پایان رسیده است، می‌گوید: در حال حاضر امیکرون در کشور ما دارد شیب نزولی را طی می‌کند اما این شیب کند است. بنابراین هنوز پیک هشتم به پایان نرسیده است. البته ارتفاع پیکی که ما در آن هستیم، در مقایسه با دلتا خیلی کمتر است.
عضو کمیته علمی کشوری کرونا درباره گسترش این ویروس در نوروز ۱۴۰۲ هم می‌گوید: بعید به نظر می‌رسد پیک جدیدی در نوروز داشته باشیم. البته ما برای محاسبه و قضاوت درست نیاز به داده‌های کشوری داریم اما متاسفانه یا اطلاعات کافی و لازم وجود ندارد یا وزارت بهداشت، اطلاعات را در اختیار محققین نمی‌گذارد که تحلیل درست‌تری از وضعیت داشته باشیم و ما مجبوریم براساس اطلاعات بین‌المللی تحلیل‌های خود را انجام دهیم. به همین دلیل نمی‌شود با قطعیت و صددرصدی گفت که طی ماه آینده یا ماه‌های آینده دقیقا چه اتفاقاتی از نظر افزایش یا کاهش آمار کرونا رخ خواهد داد.