مذاکرات وین چرا به نتیجه نمی‌رسد؟

گروه سیاسی: روزنامه شرق نوشت: سکون و سکوت؛ چند هفته‌ای است که تنها خبری که از وین به تهران می‌رسد همین است. از دو، سه هفته پیش از انتخابات به نظر می‌رسید مذاکرات احیای برجام در وین در آستانه رسیدن به نتیجه است. کاهش ناگهانی اخبار و موضع‌گیری‌ها.
از سوی مذاکره‌کنندگان حاضر در وین باعث شد بسیاری از تحلیلگران به این نتیجه برسند که یک یا چند طرف مذاکرات منتظر گذر انتخابات ریاست‌جمهوری ایران هستند؛ اما با ادامه همان وضع پیش از انتخابات در هفته‌های اخیر و مواضع کلی و تکراری طرف‌های گفت‌وگو به نظر می‌رسد مسئله‌ای که مانع از توافق شده، هرچه هست، پس از انتخابات نیز ادامه دارد. همین وضعیت باعث شده است گمانه‌زنی‌ها دراین‌باره بار دیگر بالا بگیرد.
برخی دیگر می‌گوید مسئله بر سر اختلاف در رفع تحریم‌هاست یا به عبارت دقیق‌تر، تحریم‌هایی که ایالات متحده با رفعشان موافقت کرده است. نام رئیسی، رئیس‌جمهور منتخب، در فهرست تحریم‌های اشخاص حقیقی وزارت خزانه‌داری ایالات متحده قرار گرفته است و برخی این احتمال را می‌دهند که رفع یا عدم رفع تحریم او، مسئله اختلاف دقیقه نودی دو طرف باشد؛ اما برخی دیگر از گزارش‌ها شامل صحبت‌های مقامات روسی حاکی از این است که طرف آمریکایی، احتمالا با حمایت و همراهی طرف اروپایی، به‌دنبال اضافه‌کردن به محتویات و بندهای توافق و ایجاد تغییرات مطلوب خود در آنهاست؛ آن‌هم در شرایطی که هنوز وضعیت خود توافق مشخص نیست و ایالات متحده همچنان خارج از این توافق مانده است.
گزینه دیگری که شاید در این شرایط کمترین بار منفی را داشته باشد، البته از تقابلی مبتنی بر تصویر حکایت می‌کند. طبق این گمانه‌زنی، چالش آخرین لحظه این است که مسئولیت وضعیت فعلی بر دوش چه کسی بیفتد و چه کسی از مواضع خود علیه طرف دیگر کوتاه بیاید تا کار به نتیجه برسد.
در این مسئله آمریکا و ایران هستند که تقابل اصلی را دارند. ایران همچنان تأکید دارد که ایالات متحده با خروج بی‌قاعده خود از توافقی که پشتوانه قطع‌نامه سازمان ملل متحد را داشته است، شرایط را به این نقطه رسانده و اقداماتی که در دولت پیشین علیه این توافق و ایران انجام شده، خلاف قوانین، قطع‌نامه‌ها و اصول روابط خارجی بوده است.در نتیجه این آمریکاست که باید گامی رو‌به‌عقب بردارد و اشتباه خود را جبران کند؛ اما طرف آمریکایی همچنان خط سابق را دنبال می‌کند و متوقع است بعد از اتفاقات افتاده، ایران علاوه‌ بر بازگشت به تعهدات برجامی، بر سر مسائلی دیگری نیز حاضر شود پای میز مذاکره بنشیند. این مسئله البته ممکن است در نتیجه عملی ماجرا هم لزوما اثر برجسته‌ای نداشته باشد، ولی تصویر اهمیت خود را در سیاست داشته و دارد.
علت اینکه ماجرا تا این حد در حدس و گمان غوطه‌ور است، همین است که از ابتدای شروع مذاکرات هم اطلاعات و داده‌های مشخصی از محتوای گفت‌وگوها بیرون نمی‌آمده و هرچه گفته شده، همین حدس و گمان‌هایی است که در بهترین حالت، شاید اطلاعاتی غیررسمی در میان آنها باشد. تا اوایل خرداد، البته موضع‌گیری‌ها و روایت‌های کلی مقامات حاضر در وین و لحن آنها خبر از پیشرفت در مذاکرات و نزدیک‌شدن روزبه‌روز به لحظه توافق می‌داد؛ اما از اوایل خرداد همان موضع‌گیری‌ها نیز متوقف شد.
سخنگوی وزارت خارجه و برخی دیگر از مقامات این نهاد البته همچنان روایت‌های خوش‌بینانه‌ای از روند گفت‌وگوها دارند و تأکید می‌کنند که تصمیم نهایی را باید آمریکا بگیرد؛ اما تکراری‌شدن این موضع‌گیری‌ها در فقدان هرگونه نتیجه محسوس و ملموس باعث شده است این اظهارنظرها نیز چندان امیدوارکننده نباشند.
شخص وزیر خارجه ایران مدت‌هاست به‌جز یکی، دو توییت کلی که شامل تأکید بر همان مواضع سخنگو و معاون وزارت خارجه بوده، عملا موضع‌گیری چندانی درباره مذاکرات وین نداشته است و به نظر می‌رسد همان‌طور ‌که اصل مذاکرات این بار به جای ظریف توسط عراقچی هدایت می‌شود، موضع‌گیری و اطلاع‌رسانی درباره آن نیز به خود او سپرده شده است.
درحال‌حاضر بیش از مقامات ایران یا حتی می‌توان گفت به ‌جای آنها، این مقامات روس هستند که درباره روند مذاکرات، امیدها و چالش‌های آن اطلاع‌رسانی می‌کنند؛ مثل وقتی میخائیل اولیانوف، رئیس هیئت روس، بحث اثرگذاری بزنگاه انتخابات ایران بر روند مذاکرات را مطرح کرد.مسئله هرچه هست، احتمال احیای توافق هسته‌ای ایران که از چندی پیش بالا به نظر می‌رسید، از نگاه تحلیلگران روندی نزولی را آغاز کرده است. به تبع آن، مسائل دیگری که رفع و رجوع یا تشدید آنها به وضعیت برجام وابسته بود، در ابهام باقی مانده‌اند؛ ابهام در سرنوشت رفع یا عدم رفع تحریم‌های اقتصادی کارزار فشار حداکثری هم ابهام و چالش وضعیت اقتصادی داخلی را حفظ می‌کند و هم چشم‌انداز تعاملات اقتصادی و تجاری بین‌المللی را همچنان تاریک نگه می‌دارد. تا روزهای آینده با خود چه خبرهایی بیاورند.