یک بیماری پوستی که اثرش تا آخر عمر می‌ماند

گروه سلامت: یک بیماری پوستی است که اثر آن تا آخر عمر با بیمار می‌ماند و ناقل آن نیز پشه خاکی است، در تابستان که فصل جولان پشه‌هاست، شیوع بیشتری پیدا می‌کند. بنابر اعلام دفتر مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، روند میزان بروز بیماری طی سال‌های ۱۳۵۶ تا ۱۳۸۶ معمولا به صورت سینوسی بوده و هر ۲ تا ۳ سال شاهد افزایش و کاهش موارد بیماری بوده‌ایم؛ به طور کلی میزان بروز سالک طی سال‌های ذکر شده از ۲۹ به ۳۷ در هر ۱۰۰هزار نفر جمعیت رسیده است. با اقدامات انجام شده و پیگیری‌های دقیق این روند بیماری تغییر کرده و پس از سال ۱۳۸۶ سیر نزولی آن را شاهد بوده‌ایم؛ به طوری که در سال ۱۴۰۱ به کمتر ۱۵ مورد در ۱۰۰هزار نفر رسیده است.

قبل از سال ۱۳۸۶ پتانسیل انتقال در کانون‌های بومی بیماری و سایر مناطق کشور، ساخت و سازها و ایجاد شهرک‌ها و مجموعه‌های ورزشی، گسترش و توسعه شهرها و تخریب مناطق قدیمی، جابه‌جایی جمعیتی، عوامل غیر طبیعی مثل زلزله بم و کرمانشاه، عدم توجه به شرایط آب و هوایی و بهداشت محیط و ارزیابی مخازن و ناقلین بیماری در این افزایش بیماری موثر بود.

کانون‌های موجود انتقال بیماری در کشور عمدتا با تحقیقات انجام شده در مورد ناقلین و مخازن و عامل بیماری‌زا توسط دانشکده‌های بهداشت و پزشکی سراسر کشور  بخصوص دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران مورد بررسی قرار گرفته‌اند. البته کانون‌هایی هم هستند که باید تحقیقات بیشتری در خصوص ناقل، مخزن و عامل بیماری‌زا به عمل آید.

مهم‌ترین کانون‌های شناخته شده نوع “آنتروپونتیک” بیماری سالک در حال حاضر کرمان، بم و مشهد هستند؛ البته نوع “آنتروپونتیک” در نیشابور، قم، شیراز، یزد، سبزوار و پل دختر و به طور تک‌گیر در سایر مناطق کشور هم شناسایی شده‌اند.

از مهم‌ترین کانون‌های شناخته شده نوع روستایی و مرطوب بیماری نیز نقاطی از استان‌های اصفهان، جنوب فارس، سمنان، خراسان رضوی، خراسان شمالی و خراسان جنوبی، گلستان، خوزستان، ایلام، بوشهر، هرمزگان و یزد را می‌توان نام برد.

مهم‌ترین اقدامات انجام شده برای کنترل بیماری قبل از سال ۱۳۸۶ عمدتا بر پایه سم‌پاشی کانونی علیه ناقل در مناطق شهری، برنامه مبارزه با مخزن با استفاده از روش طمعه گذاری، آموزش مردم، استفاده از پشه‌بند آغشته به سم و… و. بوده است. پس از سال ۱۳۸۶ نیز با بازنگری در برنامه مراقبت و کنترل بیماری که شاهد روند کاهش موارد بیماری هستیم.

اقداماتی نظیر توجه به امر بیماریابی و درمان به خصوص در نوع شهری، ارتقاء سطح آگاهی مردم و آموزش بیماران جهت پوشاندن زخم، مبارزه جدی‌تر با مخازن از طریق جونده‌کشی و بهسازی محیط زندگی جامعه و هماهنگی با ارگان‌های ذیربط که در کنترل بیماری موثر هستند قدم‌های موثری در کنترل بیماری در نقاط آندمیک و پیشگیری از نفوذ آن به سایر مناطق برداشته شده است.

در سالک نوع زئونوتیک (روستایی و مرطوب) مخزن آن موش‌های صحرایی هستند توسط ناقل پشه خاکی منتقل می‌شود و در سالک نوع آنتروپونتیک (شهری و خشک) مخزن آن افراد مبتلا هستند؛ به طور کلی بیماری در کانون‌های مختلف کشور به صورت اندمیک در مناطقی از ۱۹ استان کشور وجود دارد.