علت تاخیر در احیای برجام

گروه سیاسی:روزنامه دنیای اقتصاد نوشت::حسن روحانی، رئیس‌جمهور روز پنج‌شنبه در سخنانی با دفاع از عملکرد دولتش در زمینه رفع تحریم‌ها و مذاکرات احیای برجام گفت: «دولت در زمینه رفع تحریم هر کاری لازم بود انجام داده و اگر قانون مصوب مجلس مانع نشده بود پیش از عید نوروز تحریم‌ها برداشته شده بودند.»
نمایندگان مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۱۱ آذر سال گذشته کلیات و جزئیات طرح «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت ایران» را به تصویب رساندند و این طرح روز بعد با تایید شورای نگهبان به قانون تبدیل شد. روحانی در این زمینه گفت: «دولت همه کار‌های لازم را در زمینه برداشتن تحریم انجام داده و گام‌های خودش را برداشته است.»
همچنین به گفته رئیس‌جمهور، در گزارشی که وزیر امور خارجه به مجلس و خدمت نمایندگان محترم فرستاده، کاملا روشن است که به چه توفیقاتی دست یافتیم. پیش‌تر نیز رئیس‌جمهور با ارائه گزارشی از روند مذاکرات برجام و پس از آن مذاکرات «احیای برجام» که پس از روی کار آمدن دولت جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا آغاز شد، گفت: «امروز سفره‌ای آماده است، کار آماده است. فرصت دولت دوازدهم را از دستش گرفتند. امیدواریم دولت سیزدهم کار را تکمیل کند.»

از سوی دیگر کیوان خسروی، سخنگوی دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی در خصوص اظهارات سخنگوی دولت پیرامون جمع بندی هیات تطبیق گفت: «اظهارات منتسب به سخنگوی محترم دولت در خصوص جمع بندی‌های هیات تطبیق که از سوی رسانه‌های گروهی منتشر شده است را تکذیب می‌کنم.»خسروی در ادامه افزود: «بر خلاف آنچه اظهار شده، هیات مذکور اساسا به موارد عدیده مهمی پرداخته که مذاکرات وین به دلیل مواضع قلدرمآبانه طرف آمریکایی و بعضا طرف‌های اروپایی در مورد آن‌ها به نتیجه نرسیده و از توافق دور بوده است.»وی تاکید کرد: «بدیهی است صحبت از انطباق یا عدم انطباق چیزی که واقعیت خارجی ندارد نمی‌تواند موضوعیت داشته باشد.»

این در حالی است که پیش‌تر در تاریخ سه‌شنبه ۲۹ تیر علی ربیعی، سخنگوی دولت در سخنانی با اشاره به اینکه پیشرفت‌های حاصله در مذاکرات وین نامنطبق با مصوبه مجلس تشخیص داده شده، تاکید کرد که به همین دلیل در کمیته تطبیق مانعی برای نهایی شدن توافق ایجاد شده است.اعضای کمیته تطبیق از شورای‌عالی امنیت ملی، مجلس، دولت و سازمان انرژی اتمی هستند و بعد از انتخابات، سیدعلی حسینی‌تاش، معاون راهبردی شورای‌عالی امنیت ملی و علی باقری، معاون سابق دبیرخانه شورای‌عالی امنیت ملی از طرف رئیسی در جلسات این کمیته شرکت می‌کنند.
به گزارش «ایرنا» ربیعی در توضیح جزئیات بیشتر این مساله گفت: «دولت و تیم مذاکراتی ما از همه ظرفیت‌ها و توان دیپلماسی برای رسیدن به توافقی درخصوص احیای برجام و بازگشت همه طرف‌ها به تعهدات خود در برجام استفاده کرده و تا سرحد امکان خطوط قرمز تعیین شده از سوی رهبر معظم انقلاب را در تفاهم با ۱+۴ در نظر گرفته‌اند.»
وی افزود: «به رغم این مساله، متاسفانه و از آنجا که متن مصوبه مجلس در آذر گذشته علاوه بر مداخله غیرمرسوم در امور اجرایی، فراتر از توافق برجام به نگارش درآمده است، نه تنها در این مدت بر پیچیدگی مذاکرات افزود، بلکه اساسا نمی‌توان نتایج گفتگو‌ها در چارچوب برجام را با مفاد این قانون فراتر از برجام تطبیق داد.
به همین دلیل بود که دولت از همان روز اول مکررا مخالفت خود را با این روند نامعمول مجلس شورای اسلامی اعلام کرد و بر غیرمفید بودن این قانون در حالی‌که مذاکرات احیای برجام به طور طبیعی پیچیدگی‌های حقوقی و فنی بغرنجی دارد، تاکید کرده است.»

به گفته ربیعی زیرپا گذاشتن رویه‌های معمول تصمیم‌گیری و ورود موازی و غیرکارشناسی مجلس به موضوعی که پیش از این ساختار و سازمان روشن و سنجیده‌ای در چارچوب تصمیم‌گیری داشته نه تنها کمکی به تسریع مذاکرات و حصول نتیجه بهتر نکرده بلکه ابهام‌های تازه‌ای را در مسیر بررسی نتایج مذاکرات ایجاد کرده که از نظر دولت نتایج سازنده‌ای به دنبال ندارد. وی همچنین گفت: «با وجود این، دولت هرچند این مصوبه را هیچ‌گاه با اصول و فرآیند‌های مرسوم نظام سازگار ندیده، اما با سر فرود آوردن در برابر قانون، حداکثر تلاش خود را برای به ثمر نشاندن مذاکرات ذیل چارچوب آن قانون به کار بست.»

در ادامه سخنگوی دولت افزود: «به این ترتیب، با نظر نهایی نهاد‌های عالی تصمیم‌گیر مبنی بر تداوم مذاکرات تا دستیابی به همه خواسته‌های مطروحه در این قانون، مذاکرات به بعد از انتقال کامل دولت موکول شده است و مسوولیت آن نیز بر عهده تیم جدید مذاکرات خواهد بود.» به گفته ربیعی، مواضع اصولی جمهوری اسلامی ایران در خصوص برجام، همواره بر اساس دستورالعمل‌های نهاد‌های بالادستی تهیه و پیگیری شده است. سخنگوی دولت در نهایت تاکید کرد مسوولیت نهایی تعلل در رفع تحریم‌ها و آثار آن بر زندگی مردم از این پس برعهده کسانی خواهد بود که مسیر فعلی را به جای تسریع در روند مذاکرات و مقابله فوری با تحریم‌های ظالمانه علیه ملت ایران ایجاد کرده‌اند.

همچنین سخنگوی دولت در پاسخ به سوالی درباره شایعاتی مبنی بر ارسال نامه‌ای توسط آقای بایدن برای ایران و اینکه آیا چنین نامه‌ای وجود دارد و محتوای آن چیست، گفت: «این خبر در حد گمانه‌زنی رسانه‌ای است و مراجع رسمی چنین چیزی را تایید نمی‌کنند.»

حسن روحانی در جلسه هیات دولت دو هفته پیش نیز نسبت به فرصت‌سوزی در قبال برجام گلایه‌هایی را مطرح کرده بود. روحانی، روز چهارشنبه ۲۳ تیر در جلسه هیات دولت، با ارائه گزارشی از روند مذاکرات برجام و پس از آن مذاکرات «احیای برجام» که پس از روی کار آمدن دولت جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا آغاز شد، گفت: «امروز سفره‌ای آماده است، کار آماده است. فرصت دولت دوازدهم را از دستش گرفتند. امیدواریم دولت سیزدهم کار را «تکمیل» کند.»
روحانی با انتقاد از فرصت‌سوزی در احیای برجام گفت: «از اینکه چهار ماه، پنج ماه، شش ماه فرصت از دست رفت، متاسفیم.» به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری، او در این سخنان از رویکرد دولتش در زمینه سیاست‌خارجی به شدت دفاع و از کسانی که موفقیت دولت را در این زمینه تشویق نمی‌کنند، انتقاد کرد.

از سوی دیگر وزارت امورخارجه بیست‌ودومین و آخرین گزارش سه‌ماهه از روند اجرای برجام در دولت تدبیر و امید را در تاریخ دوشنبه ۲۱ تیر به مجلس شورای اسلامی ارائه کرد. این گزارش ۲۶۴ صفحه‌ای شامل سه بخش است؛ بخش اول دستاورد‌های ایران در مذاکرات را تشریح می‌کند، در بخش دوم به تعهدات ایران ذیل برجام می‌پردازد و بخش سوم نیز شامل توصیه‌هایی به‌دست‌اندرکاران دیپلماسی دولت سیزدهم است. یکی از مهم‌ترین بخش‌های این گزارش لغو تحریم‌های بانکی و مالی، رفع تحریم سپاه پاسداران و همچنین رفع بخشی از تحریم‌های اولیه آمریکا ذیل مذاکرات وین و در صورت احیای برجام است. همزمان محمدجواد ظریف، وزیرخارجه ایران در نامه‌ای به پیوست این گزارش ابراز امیدواری کرده است مذاکرات مربوط به احیای برجام در ابتدای دولت ابراهیم رئیسی «تکمیل» شود.
وزیرخارجه ایران در این نامه تاکید کرده است در مذاکرات فعلی که توسط دولت روحانی انجام شده است، طرفین به «چارچوب یک توافق محتمل برای رفع تحریم‌ها» نزدیک شده‌اند.

همزمان با این تحولات، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا بر آمادگی واشنگتن مبنی بر بازگشت به گفتگو‌های وین جهت احیای توافق هسته‌ای با ایران تاکید کرد. ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا روز پنج‌شنبه در کنفرانسی خبری در پاسخ به پرسشی در خصوص مذاکرات وین برای احیای برجام گفت: «همان‌طور که می‌دانید تاریخ برگزاری دور هفتم مذاکرات مشخص نشده است. ما بار‌ها و بار‌ها اعلام کرده‌ایم که آماده پیشروی در مسیر احتمالی بازگشت به پایبندی مشترک به برجام هستیم و عزم لازم را داریم.»
وی ادامه داد: «باور داریم که دیپلماسی موثرترین ابزاری است که در اختیار داریم و با کمک شرکای ۱+۵ تلاش می‌کنیم بار دیگر مطمئن شویم که ایران به طور دائم و قابل اطمینان از دستیابی به سلاح هسته‌ای محروم خواهد ماند.» پرایس افزود: «ما می‌دانیم که دولت ایران در دوره انتقالی است. آن‌ها باید تصمیم‌هایی در درون سیستم خود اتخاذ کنند. ما در خصوص این تصمیمات و اثرات آن‌ها گمانه‌زنی نخواهیم کرد. همان‌طور که گفتیم کار‌های زیادی وجود دارد که هیات آمریکایی می‌توانند از واشنگتن انجام دهند و نماینده ویژه رابرت مالی و تیمش اینجا در وزارت خارجه مشغول هستند.» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در پاسخ به اینکه آیا ضرب‌الاجلی برای مذاکرات وین وجود دارد، تکرار کرد: «ما پیش‌تر نیز گفتیم که باور داریم دیپلماسی موثرترین ابزار برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای است، اما این روند نمی‌تواند بی‌انت‌ها باشد. این تعلل بر محاسبات ما درخصوص مزایای بازگشت دوجانبه احتمالی به برجام تاثیر خواهد گذاشت. ما چارچوب زمانی تعیین نمی‌کنیم، اما مساله‌ای است که از نزدیک آن را تحت نظر داریم.»

همچنین سخنگوی اتحادیه اروپا در امور سیاست خارجی و امنیتی تاکید کرد هنوز تاریخی برای از سرگیری مذاکرات غیر‌مستقیم هسته‌ای ایران و آمریکا مشخص نشده است.یک سخنگوی اتحادیه اروپا در امور سیاست خارجی و امنیتی، روز پنج‌شنبه در گفتگو با صدای آمریکا، با اشاره به اینکه هنوز تاریخی برای از سرگیری مذاکرات غیر‌مستقیم هسته‌ای ایران و آمریکا مشخص نشده است، گفت: «فرصت دادن به دیپلماسی امری مهم است، اما گذر زمان به نفع کسی نیست؛ بنابراین باید از تاخیر‌های بی‌مورد جلوگیری شود و در اسرع وقت و با انعطاف‌پذیری لازم به مذاکرات برگردیم.» او افزود: «ما مذاکره درباره مسیر آتی برجام و تحولات در افغانستان را تایید می‌کنیم، اما جزئیات بیشتری از آن را نمی‌توانیم به اشتراک بگذاریم.»
این سخنگو در پاسخ به پرسشی درباره تماس تلفنی چهارشنبه محمد‌جواد ظریف، وزیر خارجه ایران با جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و اینکه آیا تاریخی برای از سرگیری مذاکرات مطرح شده است، عنوان کرد: «هنوز تاریخ مشخصی برای از سرگیری مذاکرات وین مشخص نشده است. هماهنگ‌کننده ارشد سیاست خارجی اتحادیه اروپا، به عنوان هماهنگ‌کننده مذاکرات، همچنان در تماس نزدیک با شرکت‌کنندگان در برجام از جمله ایران و همچنین ایالات متحده است تا اطمینان حاصل شود که مذاکرات در اسرع وقت از سر گرفته می‌شود.»