ریشه‌‌های اعتراضات مردم خوزستان کجاست؟

گروه جامعه: خوزستان سال‌هاست با مسائل ناشی از کمبود آب مواجه است و هر سال که بارندگی کمتر می‌شود، این مسئله بیشتر به چشم می‌آید. سال ۹۸ و ۹۹ هم اهالی غیزانیه خوزستان در اعتراض به نبود آب اعتراض کردند. در سال ۹۹ تحت تاثیر انتخابات ریاست جمهوری بسیاری از مقامات سیاسی به خوزستان رفتند و وعده دادند که مشکل آب خوزستان را به زودی حل خواهند کرد. در راس این افراد، سفر سعید محمد بیشتر جلب توجه کرد.

در جریان اعتراضات اخیر خوزستان اما کلیپی در فضای مجازی منتشر شد که نشان می‌دهد سعید محمد از حامیان طرح‌های انتقال آب این استان به استان‌های مرکز بوده و تاکید می‌کند که در نتیجه اجرای این طرح، مشکلی برای خوزستان ایجاد نمی‌شود!

سال جاری از راه رسید، انتخابات ریاست جمهوری هم برگزار شد و اکنون یک ماه از آن می‌گذرد اما مشکلات اساسی استان خوزستان نه تنها حل نشده بلکه بحرانی‌تر نیز شده است. صد‌ها روستا در خوزستان که با تانکر آبرسانی می‌شدند دچار قحطی آب شدند، هزاران دام و میلیون‌ها ماهی نابود شدند، مزارع و کشتزارها و نخلستان‌ها سوختند و از بین رفتند. هرچقدر قطعی برق در تهران و دیگر شهرهای کشور چیز جدیدی بود، برای مردم استان خوزستان تازگی نداشت تنها زمان و تعداد دفعات آن بیشتر شده و صبر و تحمل مردم را تمام کرد.

انتقال آب خوزستان به اصفهان
یکی از مهمترین مسائلی که درباره بی آبی در خوزستان مطرح می‌شود این است که در نتیجه اجرای طرح‌های انتقال آب از خوزستان به فلات مرکزی ایران یعنی استان‌های اصفهان و قم و …جلگه خوزستان خشک شده است. یعنی نه مشکل تحریم است و نه خشکسالی، سوء مدیریت تنها دلیل این واقعه است.

با این وجود در اصفهان نیز اوضاع چندان خوب نیست. کشاورزان اصفهانی هم نسبت به حقآبه این استان معترضند. مثلا در آذر ۹۷ نمایندگان اصفهان در مجلس استعفای دست جمعی دادند. اکبر ترکی در آن زمان گفته بود حذف ردیف‌های بودجه آبرسانی این استان از بودجه سال آینده دلیل استعفای نمایندگان استان اصفهان بوده است.
اعتراض این نمایندگان بازتابی از اعتراض مردم این مناطق بود. کشاورزان شرق اصفهان که عموما کشت برنج دارند در سال‌های گذشته بار‌ها و بار‌ها اعتراض کردند. در سال ۱۳۹۱ گروهی از کشاورزان شرق اصفهان اقدام به شکستن لوله‌های انتقال آب به استان یزد کردند که منجر به درگیری آن‌ها با نیروی انتظامی و مجروح شدن تعدادی از آن‌ها شد.

بعد از آن هم همه ساله این اعتراضات به اشکال مختلف تکرار می‌شد. شهر‌هایی مثل فلاورجان که حیات بسیاری از شهروندان آن به آب وابسته است در اعتراضات دی ۹۶ شاهد حجم زیادی از اعتراضات مردمی بودند.
آخرین پرده این اعتراضات اردیبهشت ۱۴۰۰ بود. زمانی که کشاورزان دیگر بار دیگر تجمع کردند. سرانجام، یا به خاطر پیگیری همین اعتراضات بود یا تصمیمات دیگر تیرماه ۱۴۰۰ آب زاینده رود بعد از ۱۳ ماه باز شد. این بازگشایی در حالی انجام شد که بسیاری از مناطق خوزستان از کمبود آب رنج می‌برد. تصاویر جشن مردم اصفهان در کنار زاینده رود، بنزینی بر آتش اعتراض مردم خوزستان بود.

ماجرای بهشت آباد و بی‌آبی در خوزستان
همزمان با نارضایتی‌ها در خوزستان، رسانه‌های محلی اخبار تونل بهشت آباد را به صورت ویژه پوشش می‌دادند. پروژه انتقال آب از حوضه آبریز کارون به فلات مرکزی که با نام «بهشت آباد» شناخته می‌شود از دهه ۸۰ مطرح و با وجود اختلاف نظر‌ها این پروژه در سال ۱۳۹۰ کلنگ زده شد. با این حال به دلیل اختلاف‌های شدید بین استان‌ها به ویژه انتقاد‌های بخشی از اهالی چهارمحال و بختیاری و خوزستان این طرح از سال ۹۳ برای سال‌ها بلاتکلیف ماند.
در ابتدا کل تخصیص پروژه سد و تونل بهشت آباد ۵۸۰ میلیون متر مکعب و شامل اصفهان، یزد، کرمان و چهارمحال و بختیاری بود، اما پس از بازنگری یزد و کرمان از این پروژه کناره‌گیری کردند و کل تخصیص آن به ۲۵۰ میلیون مترمکعب برای اصفهان و چهارمحال و بختیاری کاهش یافت.

در ابتدای تیرماه اخباری منتشر شده بود که بر اساس آن مسعود تجریشی معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست در نامه‌ای به تاریخ ۳۰ خرداد ۱۴۰۰ به استاندار چهارمحال و بختیاری نوشته است: «عطف به رونوشت نامه سازمان جهاد کشاورزی استان در خصوص تبعات اجرای تونل انتقال آب بهشت آباد به استحضار می‌رساند که به منظور حداقل شدن آثار زیست محیطی طرح انتقال آب به اصفهان، این سازمان با احداث تونل بلند بهشت آباد مخالفت نموده و مقرر گردیده است که طرح انتقال آب از طریق لوله مورد بازنگری قرار گرفته و گزارش اصلاح شده ارزیابی مربوطه برای بررسی به این سازمان ارسال شود.»

اهالی خوزستان از این نامه این برداشت را داشتند که طرح انتقال بهشت آباد با تغییراتی اجرایی خواهد شد. همزمان شدن این خبر‌ها در کنار هم سرانجام آتش خشم مردم خوزستان را شعله ور کرد. از سویی دیگر با خشک شدن رودخانه‌ها در پایین دست، تالاب‌های استان خوزستان نیز دچار مشکل شده‌اند، بخش‌هایی از مناطق تالاب هورالعظیم و شادگان عملا خشک شده و تبعات زیست محیطی بر اکوسیستم خوزستان تحمیل کرده‌اند.
در یک ماه اخیر فیلم‌های متعددی از تلف شدن دام‌ها و آبزیان در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد و به ویژه تراژدی تلخ تلف شدن گاومیش‌ها را به تصویر کشید. سازگاری این دام با شرایط محیطی و مقاومت در برابر بیماری‌های دامی باعث شده محصول تولید شده نسبت به سایر دام‌ها از کیفیت بالاتری برخوردار باشد، اما یکی از الزامات زیست محیطی گاومیش‌ها زندگی در کنار آب است.

اعتراضات خوزستان به خاطر بی‌آبی این استان که در پی انتقال نادرست آب، ساخت سکوهای نفتی، سدسازی بدون مطالعه و هدررفت زیاد آب ایجاد شده، به هشتمین روز خود رسیده است. روز گذشته اسحاق جهانگیری به خوزستان سفر کرده و تصاویر گل و بلبلی از سفر او منتشر شده که آب در همه استان جاری است و مشکل در حال حل شدن است. مردم معترض اما چیز دیگری می‌گویند.