آنچه زنان باید درباره روماتیسم قلبی بدانند

روماتیسم قلبی را بهتر بشناسیم
روماتیسم قلبی معمولا در سنین کودکی و بیشتر در نوجوانی آن هم در اثر ابتلا به یک آنژین چرکی به ‌وجود می‌آید. عفونت حاصل از این آنژین می‌تواند با فعال کردن واکنش‌های سیستم ایمنی بر روی ‌دریچه قلب تاثیر بگذارد و گاهی نیز همه لایه‌های قلب (سه‌لایه خارجی، میانی و داخلی) را درگیر ‌می‌کند.  

درگیری در دریچه‌های قلب بسیار مهم و جدی است که شایع‌ترین آنها در خانم‌ها درگیری ‌دریچه میترال و در آقایان درگیری دریچه آئورت است. ‌در مراحل ابتدایی بیشتر بیماران علامت خاصی ندارند ولی در مراحل پیشرفته بیماری علائم نارسایی ‌قلبی ظاهر می‌شوند. در مرحله حاد علائمی‌ چون آرتریت (التهاب مفصل) و درگیری مفاصل دیده می‌شود، معمولا زانوها، مچ پا و به طور کلی مفاصل بزرگ دچار درد و تورم می‌شوند و توان حرکتی ‌فرد را با مشکل مواجه می‌کنند. ولی تا زمانی که درگیری قلبی به مرحله کاردیت حاد نرسیده باشد ‌فرد متوجه ابتلا به بیماری نمی‌شود؛ به گونه‌ای که فکر می‌کند یک سرماخوردگی و بدن‌درد ساده ‌دارد و آن را پشت سر می‌گذارد.  

به همین دلیل است که تنها یک سوم از بیماران هستند که در شرح ‌حال خود به تجربه تب روماتیسمی‌ حاد در گذشته اشاره می‌کنند و دو سوم مبتلایان در معاینه پزشکی ‌خود به سابقه تب روماتیسمی‌حاد اشاره‌ای نمی‌کنند.

 این بیماری بیشتر زمانی خود را نشان می‌دهد ‌که به مراحل پیشرفته رسیده باشد و با اکوکاردیوگرافی می‌توان شدت بیماری را تشخیص داد. روند ‌پیشرفت بیماری هم معمولا به این شکل است که اول در فاز حاد بیماری، دریچه میترال دچار التهاب ‌ونارسایی می‌شود. وقتی فاز حاد بیماری برطرف شد به تدریج بخش‌هایی از بافت دریچه‌های قلب ‌ضخیم می‌شود و در نهایت ممکن است تنگی و نارسایی دریچه میترال به وجود بیاید. شایع‌ترین ‌علت تنگی دریچه میترال تب روماتیسمی‌ است و دو سوم بیماران مبتلا به تنگی میترال خانم‌ها هستند. ‌

درمان آنژین بهترین پیشگیری است
زمانی که فرد دچار آنژین چرکی می‌شود باید خیلی زود برای درمان اقدام کند تا دچار روماتیسم قلبی ‌نشود. فردی هم که بنا به تشخیص پزشک در گذشته دچار روماتیسم قلبی شده است باید جهت ‌پیشگیری از عود تب روماتیسمی‌ در فصول سرد زمستان از رفتن در محیط‌های پر ازدحام اجتناب کند ‌و بنا بر تشخیص پزشک ماهی یک‌بار پنی‌سیلین تزریق کند که معمولا پزشک تا ۳۵ سالگی این کار را ‌توصیه می‌کند؛ همه این کارها برای این است که فرد بار دیگر دچار تب روماتیسمی ‌نشود. ‌

خانم‌های باردار و روماتیسم قلبی
ابتلا به بیماری روماتیسم قلبی در فاز حاد می‌تواند خطراتی را به همراه داشته باشد؛ برای مثال وقتی ‌خانمی ‌دچار تب روماتیسمی ‌می‌شود ممکن است نارسایی قلبی در او به وجود بیاید و حتی ممکن است ‌عملکرد قلب هیچگاه به حالت طبیعی برنگردد. در بیشتر موارد تب روماتیسمی ‌حاد یک سیر خوش‌خیم ‌را طی می‌کند و فرد ممکن است تنها دچار تنگی‌نفس مختصری شود.

بعضی وقت‌ها هم علائم این ‌بیماری اولین‌بار در زمان بارداری خانم‌ها خود را نشان می‌دهد. ‌ همان‌طور که اشاره شد ممکن است برخی خانم‌ها ندانند به بیماری روماتیسم قلبی مبتلا هستند و اکثرا در ‌سه‌ماهه دوم بارداری متوجه آن می‌شوند؛ مثلا دچار تنگی‌نفس فعالیتی می‌شوند و برای بالا رفتن از پله ‌دچار مشکل هستند و با مراجعه به پزشک قلب مشخص می‌شود که این فرد دچار بیماری روماتیسم ‌قلبی است.  

برخی از این افراد ممکن است نتوانند به راحتی سه‌ماهه سوم بارداری را پشت سر بگذارند ‌و پزشک مجبور است برای حل این مشکل تدبیری بیندیشد.اگر وضعیت خانم باردار به‌گونه‌ای باشد ‌که ادامه بارداری را برایش سخت کند، پزشک با توجه به وضعیت فرد برای رفع نسبی تنگی دریچه ‌میترال از بالن استفاده می‌کند تا ادامه بارداری به‌راحتی و با مشکلات کمتری امکان‌پذیر شود. اگر این ‌مشکل حل نشد پزشک راه‌های بعدی را امتحان می‌کند.  
گروهی از بیماران هم با مشکلات دریچه‌ای ‌شدید، تنگی آئورت یا میترال مواجه هستند و اگر این تنگی قابل توجه باشد باید با درمان به روش ‌بالن برطرف شود. در بعضی موارد با توجه به وضعیت بیمار، جراحی باز توصیه می‌شود؛ البته همه این ‌موارد به وضعیت بیمار بستگی دارد؛ ضمن اینکه جراحی قدم آخر است. ‌

بارداری و بیماری قلبی‌
شاید بسیاری از افراد فکر کنند که بیماری روماتیسم قلبی و عوارض ناشی از آن، در زمان بارداری ‌روی جنین هم تاثیر می‌گذارد؛ در اینجا باید گفت که این بیماری یک بیماری اکتسابی است و از مادر به فرزند به ارث ‌نمی‌رسد. ‌ برای بارداری باید دید که میزان این تنگی دریچه قلب که در اثر بیماری روماتیسم قلبی به وجود آمده، ‌تا چه ‌اندازه است. اگر میزان آن از خفیف تا متوسط باشد امکان بارداری تحت نظر پزشک وجود دارد.

این خانم‌ها باید در خانه و یا گاهی در بیمارستان دوران بارداری خود را با استراحت پشت سر ‌بگذارند. پزشک ممکن است برای فرد داروهایی را تجویز کند که کاهنده ضربان قلب باشند و به طور کلی بار وارده بر قلب را کاهش دهد؛ البته تجویز این داروها با احتیاط انجام می‌شود؛ به‌طوری که به جنین لطمه ‌نزند. اکسیژن‌تراپی به‌ویژه در زمان زایمان یکی دیگر از مواردی است که پزشک برای این دسته افراد ‌انجام می‌دهد. ‌آن دسته از خانم‌ها که بیماری دریچه‌ای دارند معمولا با احتمال خطر عفونت دریچه قلب در زمان ‌زایمان مواجه هستند که باید به این مساله دقت ویژه‌ای شود.  

در موارد تنگی متوسط دریچه بهتر است ‌در ماه‌های آخر بارداری در فواصل کوتاه‌تری توسط متخصص زنان و زایمان و قلب معاینه شوند. زایمان این دسته از افراد باید زیر نظر یک تیم پزشکی که شامل متخصص زنان و زایمان، قلب و ‌عروق و بیهوشی است، انجام شود. بهتر است که این خانم‌ها زایمان طبیعی و در عین حال با درد کم ‌داشته باشند چرا که در زایمان طبیعی ۴۰۰ تا ۵۰۰ سی‌سی خون از بدن خارج می‌شود؛ در حالی که در ‌زایمان سزارین ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ سی‌سی خون از دست می‌رود. پزشک زنان و زایمان باید به خروج بچه ‌با استفاده از وسیله‌های مخصوص کمک کند.