دخانیات در سال چند نفر را به کشتن می‌دهد؟

گروه جامعه: سالانه حدود ۶۰هزار مرگ و بیش از ۶۰ هزار میلیارد تومان هزینه‌های بهداشتی و درمانی ناشی از مصرف دخانیات در کشور در حالی گزارش می‌شود که روند افزایش ۹۰ درصدی دخانیات در زنان و ۳۴ درصدی در مردان در بازه سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ و در گروه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال گزارش می‌شود؛ موضوعی که زنگ خطر افزایش مصرف مواد دخانی در گروه‌های تاثیرگذار را به صدا درآورده است.

به گزارش ایسنا، روند افزایش مصرف دخانیات در همین سال‌های مذکور و در گروه سنی ۲۵ تا ۳۴ سال را هم شاهد هستیم که در بین مردان ۱۵.۰۶ درصد و در بین زنان ۹۰.۸۸ درصد بوده است. این درحالیست که به اذعان متخصصان، تنباکو حاوی ۶۰۰ ماده شیمیایی است که هنگام سوختن بیش از ۷۰۰۰ ماده شیمیایی مختلف تولید می‌کند و حداقل ۶۹ مورد از آن‌ها سرطان‌زا هستند و بسیاری از آنها سمی بوده و به بافت‌های بدن آسیب می‌رسانند.

بیماری‌های مرتبط با دود دخانیات
مشخص است که دخانیات بر ظاهر فرد مصرف‌کننده نیز تأثیر می‌گذارد؛ از زرد شدن دندان‌ها و ایجاد پلاک‌های دندانی گرفته تا اثرگذاری بر کلاژن پوست و ایجاد پیری زودرس. افت عملکرد ریه و اختلالات تنفسی، فشارخون و افزایش خطر سکته قلبی و مغزی، کاهش توان باروری، انواع سرطان‌ها از جمله سرطان ریه، حنجره، دهان، مری، معده، کبد و …آب مروارید، شکاف کام و لب در نوزادان مادران سیگاری، تضعیف سیستم ایمنی و … از جمله بیماری‌ها و عوارض مصرف دخانیات هستند.

از طرف دیگر دخانیات سلامت دوستان و خانواده فرد مصرف کننده را نیز تهدید می‌کند؛ به طوری که افراد غیرسیگاری که در معرض دود دست دوم قرار دارند نیز در خطر ابتلا به سرطان ریه هستند و دود دست دوم ممکن است خطر پیشرفت سل غیرفعال را به بیماری فعال افزایش دهد و البته با دیابت نوع ۲ نیز ارتباط دارد.سیگارهای الکترونیکی هم که این روزها بسیار مشاهده می‌شود، از ترکیبات حلقوی و سرطان‌زا تشکیل شده و عاملی برای شروع مصرف سیگارهای سنتی و حتی قلیان در بین نوجوانان و جوانان محسوب می‌شوند.

مرگ سالانه ۶۰هزار ایرانی به دلیل دخانیات
در همین راستا هم سالانه در ایران حدود ۶۰ هزارنفر به دلیل مصرف دخانیات جان خود را از دست می‌دهند. همچنین سالانه میانگین بیش از ۴۰ هزار میلیارد تومان در اثر استعمال دخانیات در کشور از بین می‌رود و بیش از ۶۰ هزار میلیارد تومان صرف هزینه‌های بهداشتی و درمانی ناشی از مصرف دخانیات می‌شود و این جدا از ناتوانی‌ها، از کارافتادگی‌ها و…. است که با احتساب آنها هزینه مصرف دخانیات برای کشور بیش از ۱۱۰ هزار میلیارد تومان است.

بر همین اساس هم متخصصان تاکید دارند که ترک سیگار خطر بسیاری از بیماری‌های مربوط به دود سیگار را کاهش می‌دهد؛ به طوری که فواید ترک سیگار تقریبا فورا ظاهر می‌شود؛ سطح مونوکسید کربن در خون به حالت طبیعی کاهش پیدا می دهد؛ در عرض ۲ تا ۱۲ هفته گردش خون بهبود یافته و عملکرد ریه افزایش می‌یابد؛ در عرض یک تا ۹ ماه سرفه و تنگی نفس کاهش می‌یابد؛ در عرض ۵ تا ۱۵ سال، خطر سکته مغزی به اندازه افراد غیرسیگاری کاهش می‌یابد؛ طی ۱۰ سال، میزان مرگ و میر ناشی از سرطان ریه تقریبا نصف یک فرد سیگاری است و در عرض ۱۵ سال، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی به اندازه افراد غیرسیگاری است.

تمام این موارد در شرایطی است که به اذعان دکتر جعفر جندقی – رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، حدود ۳۸ درصد مردان و ۴ درصد زنان در منطقه مدیترانه شرقی دخانیات مصرف می‌کنند و در برخی از کشورها ۵۷ درصد مردان و ۲۹ درصد زنان مصرف کننده دخانیات هستند و در منطقه مدیترانه شرقی شیوع مصرف دخانیات در پسران ۴۲ درصد و در دختران ۳۱ درصد در گروه سنی ۱۳ تا ۱۵ سال گزارش می‌شود و این یک زنگ خطر جدی برای آینده است.

روند افزایشی مصرف دخانیات در نوجوانان، جوانان و زنان
در کشور ما نیز بر اساس اعلام مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، در سال ۱۴۰۰ در افراد بالای ۱۸ سال در کل ۱۴.۰۱ میزان شیوع مصرف دخانیات در کشور بوده است که این آمار در زنان ۴.۴۴ درصد و در مردان ۲۵.۸۸ درصد بوده است. گرچه روند مصرف دخانیات نسبت به گذشته کندتر شده اما هنوز هم رشد دارد و مهم است که بدانیم این روند در نوجوانان و جوانان و زنان افزایشی است.

از طرف دیگر دلیل اصلی افزایش شیوع مصرف دخانیات در گروه نوجوانان و جوانان، ترویج و تمایل به مصرف قلیان عنوان می‌شود و این درحالیست که مضرات مصرف قلیان چندین برابر مصرف سیگار عنوان می‌شود و خیلی‌ها به خاطر عطر و طعم مشتاق به مصرف آن هستند؛ البته اطلاع‌رسانی‌ها در رابطه با مضرات قلیان تا حدی توانسته آگاهی بخشی کند.

استعمال دخانیات با اشکال جدید
همچنین درحال حاضر یکی از نگرانی‌های عمده مسوولان بهداشتی کشور مصرف دخانیات با اشکال جدید مانند سیگارهای الکترونیک، ویپ و یا افزودن عطر و طعم به دخانیات و توتون و تنباکو است؛ مواردی که همگی خطرناک و مضر سلامت هستند و البته همواره از سوی صنایع دخانی تلاش ‌شده تا خطرات آن‌ها نشان داده نشود.

مالیات بر دخانیات و ترفندهای صنایع دخانی
در مجموع، ایران در سال ۱۳۸۴به کنوانسیون کاهش مصرف دخانیات پیوست و از سال ۱۳۸۵ نیز با قانون جامع مقابله با دخانیات از نظر قانونی مواد قانونی قوی را دارد؛ این درحالیست که به اذعان مسوولان سلامت کشور بسیاری از مواد این قانون به درستی اجرا نشده و لازم است در زمینه کاهش دسترسی به محصولات دخانی به صورتی فعال‌تر عمل شود. در همین زمینه قیمت سیگار از جمله مواردی است که وزارت بهداشتی‌ها سال‌هاست بر آن تاکید دارند و معتقدند که یکی از راهکارهای اصلی کاهش مصرف دخانیات در دنیا افزایش قیمت این محصولات از طریق اعمال مالیات سنگین است که البته به خوبی به آن در قانون جامع مبارزه با دخانیات پرداخته شده است.

در این میان، مالیات بر دخانیات طی سال‌های گذشته همواره چالشی برای ستاد کشوری کنترل دخانیات بوده و دکتر بهزاد ولی زاده – رییس دبیرخانه این ستاد ضمن انتقاد از عملکرد صنایع دخانی در جهت زیر سوال بردن سیاست‌های کاهش مصرف و تلاش در این زمینه و بهانه‌جویی، تاکید دارد که وضع ایران در بین کشورهای جهان در زمینه مالیات بر دخانیات خوب نیست و در شرایط قرمز قرار داریم.

ولی‌زاده البته پیش از این به ایسنا از بهبود نسبی وضع مالیات بر سیگار در بودجه ۱۴۰۲ خبر داده و اعلام کرده که «مالیاتی که برای سال جاری تصویب شده نسبت به مالیات قانون بودجه سال ۱۴۰۰ برای سیگار ۲ برابر، برای تنباکوی تولید داخل تقریبا ۵ برابر و برای تنباکوی وارداتی ۳.۵ برابر شده است.» وی البته مالیات بر ارزش افزوده در فروش نخی سیگار را چالشی مهم می‌خواند و می‌گوید که« در مالیات بر ارزش افزوده هنوز بحث اجرایی شدن قانون بر مبنای نرخ خرده فروشی را نداریم و حلقه آخر خرده فروشی در زنجیره توزیع، مالیات بر ارزش افزوده نمی‌دهد و این خود یک چالش است.»

دکتر جندقی – رییس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت نیز بر تاثیر افزایش قیمت دخانیات بر کاهش مصرف آن تاکید دارد و می‌گوید:« در قانون بودجه سال جاری ۱۰ هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده است که افزایش مالیات از محل فروش مواد دخانی داشته باشیم که ۲ هزار میلیارد آن باید به وزارت بهداشت برسد و بخشی از آن برای کاهش مصرف دخانیات هزینه شود و ۱۵۰۰ میلیارد تومان هم برای خرید آمبولانس‌های پیش بیمارستانی از این محل هزینه شود.»

ممنوعیت‌هایی که جدی گرفته نمی‌شوند
از جمله مواد قانونی دیگری که دسترسی به مواد دخانی را سخت‌تر می‌کند، ممنوعیت فروش نخی سیگار و منع فروش به افراد زیر ۱۸ سال است و فروشندگان مواد دخانی نیز باید مجوز مربوطه فروش را داشته باشند؛ مواردی که به اذعان مسوولان دبیرخانه ستاد کشوری مقابله با دخانیات، متاسفانه در سنوات گذشته چندان رعایت نشده و در این زمینه تاکید ویژه بر دکه‌های مطبوعاتی است تا قوانین فروش دخانیات را رعایت کنند.

و اما آثار زیست‌محیطی سیگار
در پایان لازم است بر تمام مضرات و آمار و ارقام تبعات استعمال مواد دخانی، پیامدهای زیست محیطی آن را نیز مورد اشاره قرار داد؛ به طوری که گفته می‌شود فیلتر سیگار فراوان‌ترین نوع زباله پلاستیکی در دنیا است که سالیانه ۷۷۰ تُن زباله سمی تولید می‌کند. در مجموع میکروپلاستیک‌های موجود در فیلتر سیگار قابل تجزیه نیستند و بعد از بلعیده شدن توسط جانوارن آبزی سواحل، دریاها و اقیانوس‌ها، موجب انتقال آلودگی می‌شوند. بنابراین رها کردن سالانه ۴.۵ تریلیون فیلتر سیگار در سطح شهرها و پارک‌ها و… باعث آلودگی خاک و آب و مواد غذایی می‌شود.

از طرف دیگر به اذعان مسوولان وزارت بهداشت، سالیانه ۲۰۰ هزار هکتار زمین برای کشت تنباکو از بین می‌رود؛ درحالی که می‌شود در این زمین‌ها غلات و مواد غذایی کشت کرد و از طرفی هم کشت توتون سبب فقیر شدن خاک می‌شود و سالیانه ۶۰۰ میلیون اصله درخت نیز برای تولید سیگار قطع می‌شود.