۳۰۰سال در کنار آتش “حلیم جم”به عشق امام حسین (ع)

یکی از سنت‌های قدیمی محرم که عاشقان اباعبدالله الحسین(ع) انجام می دهند پخت نذری است که هر شهر و قومی بسته به سنت و فرهنگ خود آن را تهیه می کند.

یکی از سنتهای قدیمی استان هرمزگان در پخت نذری که هر ساله از اول تادهه محرم به سبکی خاص اجرا می شود و به گواهی تاریخ بیش از ۳۰۰ سال قدمت دارد ،پخت حلیم نذری در خمره های گِلی ” جُم ” در شهرستان فین در کنار منبر های شاخص این شهرستان است که نسل به نسل و سینه به سینه طرز تهیه آن به نسل امروز رسیده و در فهرست معنوی میراث فرهنگی کشورمان نیز به ثبت‌ رسیده است .

“جُم حلیمی”، خمره‌ ای به بلندی حدود یک متر و به شکل مخروط است(ظرفی سفالی ، در قدیم به عنوان ذخیره آب استفاده می شد) که برای تهیه حلیم به ترتیبی خاص آن را گل اندود می‌کنند تا هنگام آتش روشن کردن برای بارگذاری حلیم، از ترکیدن خمره سفالی جلوگیری شود.

علی خدام انصاری یکی از کسانی است که از چندین نسل پیش تا کنون که ۶۴ سال سن دارد، هر ساله ماه محرم کمر همت به خدمت عزاداران اباعبدالحسین (ع) می بندد و حلیم مشهور “جم” را در شهرستان فین بار می گذارد.

او می گوید؛ جوانان هیاتی و سایر بزرگان فین از روز اول محرم تا ده محرم با نوحه خوانی و ذکر مصیبت امام حسین (ع) ،خمره‌های پخت حلیم را از انبارهای حسینه ها بیرون می آورند و تمیز می کنند پس از آن بدنه بیرونی آن را با گل اندود می کنند که در گذشته مخلوط موی بُز و گل‌ اما امروزه با گل مخصوص رس و کاه این کار انجام می شود ،سپس خمره ها را در چاله‌هایی که از قبل آماده شده می گذارند تا خمره ثابت بمانده و تکان نخورد.

علی آقا ادامه می دهد،در گذشته این خمره ها از لشتغان بندرخمیر که مرکز سفالگری هرمزگان بود خریداری می شد اما در حال حاضر تولیدو ساخت این خمره ها در استان متوقف شده و طبق اطلاعاتی که به دست آمده تنها شاید در لالجین همدان بتوان از این نوع خمره پیدا کرد.

سرآشپزان کار بلد فین پخت حلیم را از بامداد (حدود ساعت ۴ صبح) زیرنظر افراد باتجربه شروع می‌کنند معمولا هر هیات و حسینیه پنج یا شش خمره دارد و بین ۴ تا ۵ خمره برای پخت هر روز بار گذاشته می شود که دوسوم آن را از آب پر می کنند و آتش زیر جم را با استفاده از چوب( کنده) درخت نخل و یا تافال که نوعی چوب خشک است را با فاصله از خمره‌ها بر می افروزند.

انصاری می گوید؛بهترین هیزم برای پخت این نوع حلیم ،برای جلوگیری از آسیب به خمره ها کنده درخت نخل است زیرا آتشش شعله ور نمی شودو به ملایمت و آرامی می سوزد و همین مساله از ترکیدن “جم ” جلوگیری می کند.

این خادم اباعبدالله الحسین (ع) می افزاید ؛ در هر کدام از جم ها بسته به اندازه آن مقداری نمک کوهی ریخته می شود و تا حدود ساعت ۱۰ صبح صبر می کنیم تا آب داخل خمره ها به جوش آید سپس در هر خمره ۵ تا ۶ کیلو بلغور گندم ریخته می شود و در این زمان است که ۵ نفر با چوبی که از درخت خرما تهیه شده و حکم کفگیر رادارد و مخصوص این کار است بالای خمره ها نشسته و برای جلوگیری از ته گرفتن و سوختن حلیم آن را مرتب حدود ۳ تا ۴ ساعت هم می زنند که در اصطلاح محلی به این عمل (دار توی حلیم آوردن) گفته می شود.

مخلوط اصلی پخت این حلیم سنتی از گوشت گاو یاگوسفندی و گندم یا بلغور گندم است. زمانی که بلغور گندم به اصطلاح آب شد و سفید رنگ شد نیمی از آن برداشته شده و به دیگ های دیگری منتقل می شود و سپس گوشت های پخته شده را ریش ریش کرده و به این مخلوط اضافه می کنند و با همان چوب های مخصوص هم می زنند.

در این زمان آتش زیر خمره ها کنار گذاشته می شود تا حلیم خنک شود .اما چون زمین محل بارگذاری حلیم بر اثر آتش داغ است تا زمان صرف حلیم خمره هاهمچنان داغ باقی می مانند.

حوالی عصر حلیم آماده می‌شود و عزاداران پس از مراسم سینه‌زنی یا در بازگشت از مراسم معروف تعزیه‌خوانی (منبرپاقلعه فین) در گروه‌های چندنفری به منبرهای محل توزیع نذری می‌روند.

عصر هر روز با ذکر صلوات و مصیبت اهل بیت سر خمره‌ها برداشته وپس از اضافه کردن روغن و دارچین ، توزیع نذری آغاز می‌شود تعدادی از اهالی نیز با آوردن ظرف در محل پخت حلیم ،این نذری را به عنوان تبرک به خانه های خود می برند.

پخت این حلیم به صبر و بردباری فراوانی نیاز دارد. بسیاری از لغت شناسان معتقدند نام این خوراکی برگرفته از واژه عربی حلیم و از ریشه “حلم و بردباری” است زیرا پخت این خوراک به صبر و حلم زیادی احتیاج دارد.

حلیمی که داخل جُم و روی آتش چوب و هیزم پخته می شود خیلی خوشمزه‌تر از حلیمی است که داخل دیگ پخته می‌شود و طرفداری زیادی دارد .

انصاری می گوید ؛مراسم پخت این نذری در شهرستان فین در جاهای مختلفی از جمله منبر شیخ غلام محمد حاج علی، منبر خضر، منبر قتال یا ولی‌الله، مسجد سیداحمد، مسجد ابوالفضل فین، منبر کل تراب یا پا قلعه و منبر کل خیری منسوب به خانواده جعفری‌ها طبخ می‌شودودر پایان دهه اول محرم نیز جُم ها از زمین خارج و تمیز می‌شوند و در انبار حسینیه‌ها و تکایا قرار می‌گیرند تا سالی دیگر و محرمی دیگر فرارسد و بساط حلیم‌پزان به سبک فرهنگ مردم فین که در ۹۵ کیلومتری شمال بندرعباس قرار دارد برپا شود.

علی آقای انصاری پس از پایان گفتگو با دم گرمی که داشت ما را میهمان مجلس عزای فرزند رسول خدا با ذکری که سه شب اول محرم در کنار “جم های حلیم “خوانده می شود کرد.

محرم آمدو آمد محرم                                           زمین و آسمان بگرفته ماتم

محرم آمدو دلها کباب است                                   عزای نور چشم بو تراب است

محرم آمدو دلها ملول است                                 عزای قره العین رسول است

چه شین است ای عزاداران چه شین است            عزای شاه مظلومان حسین است

بگریید ای عزادارا بگریید                                       برای شاه مظلومان بگریید

زمین و آسمان با کوه و صحرا                                  همه در ماتم فرزند زهرا

عزاداران عزای شاه دین است                              به وقت حضرت زهرا غمین است

مسلمانان علی اکبر جوان بود                               دم رفتن به فکر شیعیان بود .

پایان خبر/