کمبود هواپیما، معطلی مسافران و بازی با جان مردم

محمد محمدی‌بخش، در گفت‌وگو با ایرنا اعلام کرد: در حالی که ایران به ۵۵۰ فروند هواپیما نیاز دارد، شرکت‌های هواپیمایی در ایران تنها ۱۸۰ فروند هواپیما دارند. او دلیل کمبود بلیت را با وجود افزایش مسیرهای پروازی، همین موضوع اعلام کرد. صف‌های طولانی برای خرید بلیت‌های هواپیما، لغو لحظه‌آخری پروازها و سرگردانی مسافرانی که برای سوار شدن به هواپیماهای اسقاطی و پرخطر موجود در ایران نیز با مشکلات بسیاری مواجه‌اند، این روزها به امری عادی در فرودگاه‌های مختلف ایران تبدیل شده است. طی ماه‌های گذشته در برخی فرودگاه‌ها، بلیت‌ها فقط به صورت حضوری به فروش می‌رسید تا تعداد مسافران و به‌صرفه بودن آن پرواز برای مسئولان شرکت‌های هواپیمایی محرز شود.
با این حساب و با توجه به افزایش تقاضا و کمبود عرضه، برای بلیت هواپیما بازار سیاه به راه افتاد و علاوه بر اینکه ایرلاین‌ها قیمت‌ها را بالا بردند، عده‌ای نیز در بازار سیاه بلیت‌ها را با قیمتی بسیار بالاتر به فروش می‌رسانند. اتفاقی که رئیس سازمان هواپیمایی کشوری ادعا می‌کند دستگاه‌های امنیتی و حاکمیتی برای مقابله با آن وارد عمل شده‌اند تا نظارت‌ بر فروش بلیت‌ها بیشتر شود.
محمدی‌بخش درباره اینکه چرا صف خرید بلیت هواپیما طولانی شده است، گفت: «در نظر داشته باشید از بهار ۱۴۰۱ هم ناوگان هوایی بیشتر شد و هم مسیرهای پروازی افزایش یافت؛ هم‌زمان ضریب اشغال به بالای ۹۵ درصد رسید و هواپیماها با حداکثر ظرفیت می‌پرند. پس چه اتفاقی رخ داده است که با وجود افزایش پروازها، مسافران اعتراض دارند که بلیت هواپیما سخت پیدا می‌شود؟ ما می‌گوییم قیمت مناسب حمل‌و‌نقل بخش هوایی و افزایش ایمنی عامل افزایش تقاضا شده است. این روزها دیگر در ایران فصل لو سیزن و های سیزن وجود ندارد و معنای خود را از دست داده است و همواره در دوره اوج تقاضای سفر به سر می‌بریم.»
محمدی‌بخش چندی پیش نیز درباره علت کمبود بلیت هواپیما و طولانی شدن روند انتظار برای تهیه بلیت مدعی شد که در سه ماه ابتدایی سال ۱۴۰۲، تعداد ناوگان، ‌مسیرهای پروازی و پوشش منطقه‌ای بیشتر شده است. در عین حال، پرواز به هر دلیلی به سبد خانوار اضافه شده، ایمنی پرواز، آسانی، قیمت مناسب پرواز از جمله این دلایل است که مردم از روش پرواز برای سفرهایشان استقبال کردند و به همین دلیل، مدت زمان انتظار برای تامین بلیت هواپیما طولانی‌تر شد. او اضافه کرد که در پی توسعه ناوگان‌اند تا آرامش به بازار بازگردد. این در حالی‌ است که به علت تحریم‌ها و بی‌میلی مقامات کشور برای تعامل با غرب، مدت‌ها است که امکان خرید هواپیمای مسافربری برای ایران عملا وجود ندارد.
محمدی‌بخش با اشاره به اینکه با میزان تقاضای فعلی، به ۵۵۰ فروند هواپیما نیاز است، گفت: «۳۳۰ فروند هواپیمای ثبت‌شده داریم که ۱۳۹ فروند از این آن‌ها بیش از دو سال است که گراند (زمینگیر) شده‌اند. تعدادی از این هواپیماها قابل‌برگشت به چرخه نیستند و حرفه‌ای نیست هواپیمایی را که ۲۰ سال است گراند شده، جزو دارایی‌ها محاسبه کنیم. قرار است کنار فرودگاه همدان پارکینگی دائمی برای هواپیماهای زمینگیر ایجاد کنیم.»
از سوی دیگر، طی روزهای گذشته اعلام شد فروش بلیت پرواز چارتری در سایت‌های فروش بلیت برای کلیه مسیرها از ۱۰ مرداد رسما ممنوع خواهد شد. مهرداد بذرپاش، وزیر راه و شهرسازی، روز چهارشنبه اعلام کرد به‌ دنبال مشکلات موجود در پیدا کردن و خریدن بلیت هواپیما، دستور داده است سازمان هواپیمایی کشوری پروازهای چارتری را تا اطلاع ثانوی لغو کند تا آرامش به بازار بلیت برگردد. مهرداد بذرپاش در گفت‌وگو با خبرنگاران پس از جلسه هیئت دولت، درباره مشکلات موجود در پیدا کردن و خریدن بلیت هواپیما گفت: «طبق اعلام سازمان هواپیمایی کشوری، تعداد پروازها کاهش پیدا نکرده است. ما در جلساتی که با سازمان هواپیمایی کشوری داشتیم، به آن‌ها و شرکت فرودگاه‌ها مهلت دادیم و گفتیم که باید بساط سوداگری جمع شود.» او با بیان اینکه شرکت‌های هواپیمایی متضرر اصلی این بازار سوداگرانه‌اند، گفت: «زمانی که بلیت با قیمت بیشتر در بازارهای غیررسمی فروخته می‌شود، این پول‌ها نصیب شرکت‌های هواپیمایی نمی‌شود و واسطه‌ها از آن بهره می‌برند؛ یکی از اصلی‌ترین نقاط هدف ما هم این است که بساط سوداگری را برچینیم.»
جعفر یازرلو، سخنگوی سازمان هواپیمایی کشوری، نیز از صدور بخشنامه این دستور به شرکت‌های هواپیمایی و سایت‌های فروش بلیت خبر داد و گفت: «شاید خروجی این تصمیم‌گیری این باشد که دست واسطه‌ها از فرایند فروش بلیت کوتاه شود و دسترسی مردم به خرید بلیت راحت‌تر باشد و بازار را هم تا حدودی متعادل کند.» موضوع کمبود بلیت و قیمت‌های نامتعارفی که هم مراجع رسمی و هم سایت‌های فروش آنلاین ارائه می‌کنند، در ماه‌های گذشته خبرساز شده است. اوایل خرداد سازمان هواپیمایی کشوری اعلام کرد پروازهای چارتری از تهران به شش مقصد پرتردد و بالعکس شامل مشهد، اصفهان، شیراز، اهواز، بندرعباس و تبریز لغو خواهد شد. 
روز چهارشنبه یک نماینده مجلس هم اعلام کرد که بیش از ۵۰ درصد ناوگان هوایی در ایران فرسوده است و ورود هواپیماهای جدید در کاهش تاخیرها و افزایش تعداد پروازها نقش موثری خواهد داشت. اسماعیل حسین‌زهی، عضو کمیسیون عمران مجلس، به خبرگزاری مهر گفت: ایرلاین‌های موجود در کشور به دو بخش خصوص و دولتی تقسیم می‌شوند. در دولت یازدهم، تعداد ۱۱ فروند هواپیما شامل هواپیماهای ای‌تی‌آر (ATR) به واسطه برجام به ایران وارد شد که البته همان زمان هم  در خصوص مناسب نبودن این هواپیماها از نظر اقلیمی با آب‌وهوای ایران انتقادهایی مطرح بود. از طرفی موضوع‌هایی از قبیل زمین‌گیر شدن هواپیماهای برجامی و بدعهدی شرکت‌ها در فروش قطعات هم مطرح شد و این هواپیماها در بدو ورود به کشور بدون استفاده ماندند. این اتفاق کار را به هواپیماهای اجاره‌ای کشاند و باعث شد برخی ایرلاین‌ها از روسیه هواپیما اجاره کنند. ایران پس از برجام ۲۰۰ فروند هواپیمای جدید از شرکت‌های بویینگ، ایرباس و ای‌تی‌آر سفارش داد اما با لغو برجام، تنها توانست سه فروند ایرباس نو و ۱۳ فروند ای‌تی‌آر تحویل بگیرد. به گزارش شرق، تا پیش از تحویل این هواپیماها، میانگین سن ناوگان هوایی ایران ۲۵ سال بود و با تحویل هواپیماهای نو، میانگین سن ناوگان ایران به ۲۳ سال رسید.
دولت برای اجاره هر صندلی هواپیما ۳۰ دلار می‌پردازد. این در حالی‌ است که طبق نرخ‌های جهانی، اگر جمهوری اسلامی بخواهد هواپیمای ایرباس اجاره کند، باید برای هر ۱۸۰ ساعت، دو ‌هزار ‌و ۲۰۰ تا دو ‌هزار و ۵۰۰ دلار بپردازد. با این حساب، هزینه اجاره هر صندلی تقریبا ۱۴ دلار می‌شود. در حالی که هر صندلی در معامله با روس‌ها تقریبا دو برابر این مقدار به شرکت‌های ایرانی اجاره داده می‌شود. مدیرعامل شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران اوایل تیر اعلام کرد هفت هواپیمای زمینگیر این شرکت طی شش ماه آینده به چرخه پرواز باز خواهند گشت. او اعلام کرد که اولویت این شرکت تعمیر هواپیماهای موجود است!