طرح طبقه‌بندی مشاغل تغییر می‌کند؟

گروه اقتصادی: یک  کارشناس ارشد حقوق و روابط کار بیان کرد: در بسیاری از کارگاه ها، طرح طبقه‌بندی مشاغل مدتی پس از تدوین و اجرا، کارایی خود را از دست می‌دهد؛ این کارگاه‌ها واجد طرح طبقه‌بندی هستند، ولی طرح مزبور دیگر به خوبی کار نمی‌کند و به جای اینکه موجب افزایش رضایت کارگران شود و دیگر نیازی به چانه زنی نباشد، موجبات نارضایتی را فراهم آورده است.
به گزارش ایلنا، آرمین خوشوقتی با بیان اینکه «عدم کارایی طرح طبقه‌بندی مشاغل می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد» افزود: بازنگری در طرح طبقه‌بندی مشاغل، در مواردی یک ضرورت است، اما موضوعی پرچالش هم هست که هیچ کجا در مورد آن به طور مشخص و مدون صحبت نشده؛ اما نکته اینجاست که اگر دلیل موجه و قانع کننده‌ای در کار نباشد، وزارت کار بازنگری در طرح طبقه‌بندی مشاغل کارگاه را نمی‌پذیرد، بنابراین باید دلیل موجهی برای بازنگری مطرح شود. علت هم این است که در قانون، طرح‌های طبقه‌بندی مشاغل در بازه زمانی مشخص محدود نشده‌اند و در واقع این طرح‌ها دائمی هستند مگر اینکه طرفین (کارگر و کارفرما) در مورد بازنگری به توافق برسند.
به گفته این کارشناس حقوقی، یکی از دلایل موجهی که وزارت کار بازنگری در طرح طبقه‌بندی یک کارگاه را می‌پذیرد، تغییر در ساختار سازمانی یا چارت سازمانی است به نحوی که طرح طبقه‌بندی مشاغل فعلی غیرقابل استفاده شود. خوشوقتی اضافه کرد: وقتی چارت سازمانی تغییر می‌کند، مشاغل کارگاهی و شرح وظایف آن‌ها نیز دچار تغییر می‌شود و در برخی موارد تعدادی از مشاغل حذف یا ادغام می‌شوند؛ ممکن است ارتباطات بین واحد‌های کارگاهی تغییر کند؛ در برخی از موارد تغییر چارت سازمانی موجب تغییر در ماموریت و اهداف شرکت می‌شود.
او ادامه داد: در مدل‌های جدید منابع انسانی، مشاغل براساس اهداف سازمان تعریف می‌شوند و لذا وقتی اهداف تغییر کند، مشاغل نیز دچار اصلاح و دگرگونی می‌شوند؛ این تغییرات سازمانی می‌توانند موجب شوند که طرح طبقه‌بندی مشاغل موجود دیگر کارایی نداشته باشد و به یک کتابچه غیرقابل استفاده بدل شود.
خوشوقتی در ادامه گفت: یک دلیل موجه دیگر برای بازنگری در طرح طبقه بندی، تغییر ماهیت مشاغل کارگاهی است؛ یا اینکه تغییراتی در بازار کار اتفاق بیفتد که نظام طبقه‌بندی فعلی را ناکارا سازد مثلاً حالتی را فرض کنیم که فناوری‌های جدید در بازار کار وارد می‌شود و مهارت‌های افراد پاسخگوی تکنولوژی‌های جدید نیست و بنابراین نیازمندی‌های مشاغل تغییر می‌کند و نظام طبقه‌بندی مشاغل باید براین اساس تغییر کند تا انطباق خود را با واقعیت از دست ندهد. در واقع «مهارت کار کردن با تکنولوژی یا تکنولوژی‌های خاص» باید در ارزش مشاغل دیده شود وگرنه حقوق فردِ شاغل پایین‌تر از استحقاق اوست و نارضایتی به وجود می‌آید.
وی با بیان اینکه «متاسفانه برخی از نظام‌های طبقه‌بندی مشاغل غیرمنعطف هستند و امکان به روزرسانی با تغییرات بازار کار را ندارند» ادامه داد: این شرایط هم موجب نارضایتی پرسنل کارگاهی می‌شود؛ بنابراین معمول بر این است که در مدل‌های سنتی طبقه‌بندی مشاغل که هنوز در کشور ما بسیار رایج هستند، هر سه تا پنج سال بازنگری به عمل بیاید. این یک توصیه کارشناسی است و اگر این بازنگری اتفاق نیفتد، طرحِ در دست اجرا و نظام جبران خدمت کارگاه، غیرمفید و ناکارآمد می‌شود.
این کارشناس روابط کار، در توصیف معایب برخی از طرح‌های طبقه‌بندی موجود در کشور گفت: در برخی از این طرح ها، عاملِ «نرخ بازار» دیده نشده و بنابراین این طرح‌ها نمی‌توانند با بازار کار رقابت کنند و هماوردی داشته باشند و به آهستگی به طرحی بی‌مصرف بدل می‌شوند؛ چنین سازمانی نمی‌تواند جذب نیروی موفق داشته باشد؛ این هم یکی از مواردی است که طرح نیازمند بازنگری است.
او تاکید کرد: طرح طبقه‌بندی مشاغل قرار است از چانه زنی کارگران و کارفرما جلوگیری کند و این چانه زنی وعدم رضایت را به حداقل برساند. اگر سازمان یا شرکتی طرح طبقه‌بندی دارد، اما کارگران همچنان مشغول چانه زنی دائم با کارفرما هستند و احساس می‌کنند مسیر ارتقا و پیشرفت سازمانی ندارند و اگر در سازمانی انتصابات و قرارداد‌ها و مذاکرات حقوق و دستمزد مبتنی بر طرح طبقه‌بندی موجود نیست، طرح طبقه‌بندی باید حتماً مورد بازنگری قرار بگیرد.
این کارشناس حقوقی اضافه کرد: سابقاً وزارت کار در مقابل طرح‌های طبقه‌بندی مدرن و جدید مقاومت می‌کرد، اما خوشبختانه در دو سال اخیر رویکرد وزارت کار در این حوزه تغییر کرده و در این زمینه بسیار باز عمل می‌کند. این فرصت خوبی است برای همه شرکت‌ها و واحد‌های تولیدی و خدماتی تا طرح‌های طبقه‌بندی موجود را بازنگری کنند و موجبات رضایتمندی کارکنان خود را فراهم سازند.
به گفته خوشوقتی، امروز چالش اصلی در بسیاری از شرکت ها، استخدام و نگهداشت نیروی انسانی است و بدون تردید وجود یک طرح طبقه‌بندیِ بازنگری شده و کارآمد در روند جذب و نگهداری نیروی انسانی ماهر، اهمیت بسیار دارد.