حداقل ۴۵۰ هزار میلیارد تومان رانت ارزی به جیب مردم برنگشت!

گروه اقتصادی:
حسین محمودی اصل، کارشناس اقتصادی در گفت و گو با جماران، با بیان اینکه از ابتدای سال تا کنون بسیاری از سهم ها در بازار سرمایه، ۳۰ تا ۴۰ درصد ارزششان را از دست داده اند و با وجود محدودیت در دامنه نوسان، همچنان شاهد خروج سرمایه هستیم، تصریح کرد: بخشی از مسائل وضعیت بازار سرمایه به بحث تولید و حاشیه سود تولید و تهدیداتی که سرمایه گذاری را تهدید می کند، برمی گردد. 

به گزارش جماران،متاسفانه در ادبیات اقتصادی کشور و تصمیمات گرفته شده در سالهای گذشته، مفهوم و میزان «حاشیه سود» هیچ اهمیتی نداشته و هیچ گزارشی از این موضوع منتشر شده و نمی شود. میزان حاشیه سود شرکتها، ملاکی برای تصمیم گیران نبوده و به این نتیجه می رسیم که اقتصادانها نمی توانند مشکلات ما را حل کنند بلکه باید حل مشکلات به آنها سپرده شود که دید چند وجهی دارند.
 
کاهش ۳ درصدی حاشیه سود شرکتها در تابستان
حاشیه سود تولید به یک، سوم نرخ سود بانکی رسیده است
وی با بیان اینکه حاشیه سود تولید با گزارشهای جدیدی که پس از قطعی برق صنایع و شرکتها در تابستان ایجاد شد، از ۱۱درصد به ۸درصد نزدیک شده است، ادامه داد: این درحالی است که نرخ سود بانکی حدود ۳۰ درصد و تسهیلات بانکی، حدود ۳۶ درصد است. این وضعیت، برعکس کل دنیا است که حاشیه سود تولید، حدود ۲ تا ۳ برابر نرخ سود بانکی است، اما در کشور ما، حاشیه سود تولید به یک، سوم نرخ سود بانکی رسیده است. با این حال، متاسفانه این واقعیت، اصلا در ادبیات اقتصادی و صنعتی ما ملاک تصمیم گیری ها قرار نمی گیرد.
 
سازمان بورس نتوانست ساختارهایش را به پویایی برساند
شاهد چالش های ناشی از تضاد منافع در بخش های مختلف سازمان بورس هستیم
این کارشناس مسائل اقتصادی با بیان اینکه سازمان بورس در حوزه رایزنی و کمک به تصمیمات اقتصاد کلان توانست در موضوعاتی مانند نرخ خوراک، عوارض صادراتی، نرخ بهره و خصوصا اصلاح بند س تبصره ۶، ایفای نقش کند، در عین حال خاطرنشان کرد: سازمان بورس با وجود این اقدامات ، نتوانست ساختارش را به صورت هوشمند تغییر دهد و بخش لابی، رایزنی، قانونی و چالشی را در خود ایجاد کند. حتی ما ندیدیم معاونت امور مجلس یا معاون امور دولت و صنعت ایجاد شود. در واقع سازمان بورس نتوانست ساختارهایش را به پویایی برساند. از سوی دیگر، شاهد چالشهای ناشی از تضاد منافع در بخشهای مختلف هم هستیم.
 
به عدم توازن میان صندوق ها و بازار سهام توجه نمی شود
نسبت میان صندوقها و بازار سهام به شدت به هم خورده است
محمودی اصل گفت: مسئولان سازمان بورس، حتی به موضوع عدم توازن میان صندوق ها و بازار سهام هم توجه نکردند. عده ای از صندوق ها منافع می گیرند و بیشتر تمایل دارند مشتریان را به سمت سرمایه گذاری درصندوقهای درآمد ثابت هدایت می کنند. سازمان بورس می توانست برای حفظ شرایط و وضعیت، درصد و سبدی از سرمایه گذاری آنها را در حوزه سهام وارد کند. متاسفانه این اتفاق نیفتاده و این نسبت به شدت به هم خورده است و عده ای خاص از طریق مدیریت این صندوق ها به منابع و سودهای کلانی دست پیدا کردند.

تیم مدیریتی جدید بازار سرمایه، چگونه باید انتخاب شود؟
وی ضمن تاکید بر اینکه دولت جدید باید در انتخاب تیم مدیریتی سازمان بورس، کارنامه و مواضع و اظهاردات فرد در حوزه مسائل مرتبط با بازار سرمایه و کمک به آن در گذشته را ملاک باشد قرار دهد، گفت: باید بررسی شود که تیم منتخب در سه سال گذشته، درباره وضعیت بازار سرمایه، و تاثیرگذاری عملی در تعدیل و تغییر تصمیمات چه کارنامه ای داشته است، صرف اینکه یک نفر که تحصیلات یا تجربه ای در یک بنگاه اقتصادی دارد، نمی تواند مسائل بازار سرمایه را حل کند؛ چرا که جنس چالشهای بازار سرمایه از جنس دیگری است. مدیریت بازار سرمایه، عملکرد می خواهد و روزمه به هیچ وجه مشکلات را حل نمی کند. بازار اینگونه کنترل نمی شود. ما نیاز به فرد توانمندی داریم که بتواند با استدلال و خلاقیت دیگر بخش های را توجیه و همراه کند و شجاعانه برای حفظ حقوق سهامدران بایستند.
 
بازار سرمایه باید بسته های هوشمند داشته باشد
محمودی اصل با اشاره به مشکلاتی که به دلیل ضعف نظارت در بازار سرمایه ایجاد شده و بی اعتمادی مردم و فعالان را رقم زده، به تشریح برخی انتقادات درخصوص عملکرد دیرهنگام مسئولان برای مقابله با ریزشهای سنگین در شرایط ریسک های مختلف، پرداخت که شائبه منفعت جویی ها را تقویت می کند، و توصیه کرد: بازار سرمایه باید بسته های هوشمند داشته باشد، یعنی اگر در عرض مثلا دو روز، بازار بیش از ۱۰۰هزار واحد ریخت، خود به خود اوراق تبعی منتشر کنیم یا دامنه نوسان محدود شود، یا مثلا محدودیت هایی در فروش حقوقی ها ایجاد شود. باید بسته آماده وجود داشته باشد، در چنین حالتی وقتی بازار در یک حدی ریخت، خود به خود بدون لزوم جلسه و بررسی و طی شدن زمان، این بسته های آماده فعال خواهد بود. خلاء بازار سرمایه و مدیریت آن باعث شده که بسته های آماده برای شرایط خاص، به طور هوشمند وجود نداشته باشد، بنابراین تیم جدید باید برای ایجاد آن فعالیت کند.
 
ضرورت توجه به مساله تعارض منافع در بازار سرمایه
این تحلیلگر بازار سرمایه، ضرورت توجه به مساله تعارض منافع در بازار سرمایه را برای تامین منافع سهامداران ضروری دانست و اضافه کرد: یکی از مشکلات بازار این است که افرادی که برای مدیریت بازار می آیند، یک نفرشان مثلا سابقه حضور در تامین سرمایه را داشته، یا فرد دیگری در کارگزاریها بوده است.

در این حالت شاهد ایجاد تضاد منافع هستیم و این باعث می شود نظارتها ناقص باشند. علاوه بر این، در حوزه نظارتی هم باید بسته هوشمند داشته باشیم. وقتی تزریق نقدینگی انجام می شود، باید به طور شفاف در سامانه دیده شود که کدام سهم ها به چه شکلی حمایت می شوند و مثلا نسبت این حمایت به چه شکل است. این شفافیت باعث می شود بازار خودکنترلی انجام دهد و خود تنظیم شود و مباحث دیگری از جنس اینکه سهم های خاص مورد حمایت قرار می گیرند و در آن فساد وجود دارد، تا حد قابل توجهی برطرف شود.

هر چند که وقتی روند بازار مثبت است و همه سود می کنند، شاید اعتراضها کمتر باشد؛ اما در شرایطی که عده ای سود می برند و عده ای متضرر می شوند، مساله باید به طور جدی تری مورد بررسی قرار گیرد.

محمودی اصل ثبات در تصمیمات و پیش بینی پذیری اقتصاد را مهم ترین مساله ای دانست که در دولت جدید برای رشد بازار سرمایه باید مورد توجه قرار گیرد و گفت: با اینکه دولت گذشته وعده داد که دست در جیب شرکتها و تولید نخواهد کرد، اما همچنان دست در جیب شرکتها بردند و حاشیه سود تولید را به ۱۱ درصد رساندند و بخشی از این فاصله در حوزه ارز، به رانت خوارها اعطا شده است. حدود ۴۵۰هزار میلیارد تومان سالانه از جیب تولید و شرکتهای بورسی رانت داریم. در واقع آقای فرزین ۴۵۰ هزار تومان رانت توزیع کرده و برای جبران آن می گوید ۱۰ هزار تومان اعتبار به بازار تزریق خواهد کرد! با چه نسبی بردند و با چه ارقامی پس می دهند!
 
۲۵میلیارد دلار رانت توزیع شده، و روشن نیست بین چه کسانی بوده است!
حداقل ۴۵۰ هزار میلیارد آن به جیب مردم برنگشته است
وی با بیان اینکه ۲۵میلیارد دلار رانت توزیع شده، و روشن نیست بین چه کسانی توزیع شده است، ادامه داد: ۳ میلیارد دلارش برای چای دبش بوده است. همچنین ۹۰۰هزار میلیارد تومان رانت توزیع شده و با اطمینان می توانیم بگوییم حداقل ۴۵۰ هزار میلیارد آن به مردم برنگشته است. مثلا کالا با ارز ۳۸ تومانی وارد شده، اما ۶۰ تومان یا ۷۰ تومان فروش رفته و از جیب تولید و بازنشسته ها هزینه شده است.

به گفته این کارشناس بازار سرمایه؛ یکی از دلایلی که صندوقهای بازنشستگی ما ورشکسته است، این است که سودی که باید یک پتروشیمی، فولاد یا سیمان ببرد را دزدیده اند. بخشی از آن را دولت برای هزینه های خود برده و بخش دیگری از آن را به رانت خوارها داده است و آنها بردند. بنابراین اکنون ما به طور چند وجهی دچار آسیب شدیم و به منابع مربوط به صندوقهای بازنشستگی که ۴۵میلیون مستمری بگیر و مستمری بده درگیر آن هستند، صدمه وارد شده است. این شرکتها به جای اینکه سودشان به صاحبانشان تعلق گیرد، صرف رانت دهی می شود.
 
شرکتهای ما ۸ تا ۱۰درصد سود می کنند، اما سود بانکی ۳۰درصد است
محمودی اصل با تاکید بر ضرورت توجه به نسبت سود و زیان شرکتها برای تنظیم میزان مالیات، نرخ بهره و سود سپرده های بانکی، توضیح داد: سود بالای تورم اسمش سود واقعی است. یعنی اگر تورم ۴۰درصد است و شرکتی ۴۱درصد سود داشت، در واقع فقط یک درصد سود کرده است! ۴۱درصدی که گفته می شود، سود کاغذی است. سود واقعی، عددهای بالای نرخ تورم است. در این شرایط، چرا باید شرکتی که ۸درصد سود می کند، ۲۰ تا ۲۵درصد مالیات بپردازد؟ این شرکت که سود نکرده و ضرر داشته و از تورم جامانده است. شرکتهای ما ۸ تا ۱۰درصد سود می کنند، در حالی که سود بانکی ۳۰درصد است و تسهیلات را هم باید با نرخ ۳۶درصد بگیرند. با تسهیلات ۳۶ درصدی می توان سود ۱۱ درصدی کرد و توجیه داشته باشد؟! کدام شخص عاقلی آن را توجیه می کند؟ توجیه اقتصادی ندارد.
 
وی با بیان اینکه دلیل فرزین برای اعلام سود بانکی ۳۰درصدی این بود که مانع تورم شود و این منابع به سمت تولید برود و کالا تولید شود، افزود: در حالی که در دنیا، منابع را در بانک جمع می کنند و بعد میان تولید کننده توزیع می کنند. اما در این کشورها، قیمت گذاری دستوری نیست و حاشیه سود بانکی، دو یا سه برابر نرخ سود بانکی است. بنابراین تولید کالا و افزایش تولید انجام می شود. با صادرات، دلارش ریال را جمع می کنند، کالای اضافی هم تولید می شود و ریال اضافی را جمع می کنند.

اما در کشور ما حاشیه سود تولید، یک سوم نرخ سود بانکی است. این وضعیت اگر در هر کشور دیگری بود، مدیرانش مجازات می شدند. از سال ۱۴۰۰، شعارها همه رشد تولید بوده با این حال، عملکردها همه برخلاف آن بوده است. از نظر اقتصادی همه این مدیران باید مجازات شوند، اما همه به دنبال حفظ پست و ارتقا هستند! ببینید این صندوقهای بازنشستگی و سهام عدالت که حق الناس است، چه بلاهایی بر سرشان آمده است!؟

بانک مرکزی کشور را تعطیل کرده تا تورم را کنترل کند
اقتصاد تعطیل که تورم ندارد
این کارشناس بازار سرمایه گفت: اکنون سود تولید یک سوم نرخ بهره است. فرزین کشور را تعطیل کرده تا تورم را کنترل کند. مانند اینکه به یک شرکتی بگویند مصرف برق شرکت زیاد است، به جای اینکه آن را کنترل کند، کلا شرکت را تعطیل کند! اقتصاد تعطیل که تورم ندارد، این شاهکار نیست، نابودی تولید است.
 
محمودی اصل تاکید کرد: اگر نرخ سود بانکی، تعادلی با حاشیه سود تولید داشته باشد، می تواند به بازار سرمایه کمک کند، از سوی دیگر هم بحث رانت ارزی باید کنترل شود. آقای همتی و دولت پزشکیان وعده دادند، رانت ارزی را حداقل کنند. اگر این دو اتفاق بیفتد، قطعا بازار سرمایه چشم انداز بهتری خواهد داشت. انجام این موارد هم دشوار نیست. باعث می شود شرکتها و صندوقهای بازنشستگی و صنایع فولاد و پتروشیمی و سیمان جان بگیرند و از طرفی دولت در بودجه موظف است ۴۸۰ هزار میلیارد تومان به صندوقهای بازنشستگی کمک کند، سود آنها بیشتر شد، کمک دولت می کند و کسری بودجه هم خود به خود کم می شود، بنابراین این اقدام می تواند چند وجهی به دولت و بازار سرمایه کمک کند.