عبور از دروازه تاریخ با قاتل آیت‌الله سید حسن مدرس

به گزارش ایسنا، امروز ۱۰  آذر ۱۴۰۳ خورشیدی به اهم مناسبت‌ها و اتفاقات تاریخیِ این روز می‌پردازیم.

لغو قرارداد دارسی- ۱۳۱۱

در سال ۱۲۸۰ (۱۹۰۱) ویلیام دارسی، سرمایه‌دار انگلیسی موفق به کسب امتیاز بهره‌برداری و لوله‌کشی نفت و قیر در سراسر ایران به غیر از شمال و شرق کشور به مدت ۶۰ سال شد.

صاحب امتیاز، در تمام مدت قرارداد، از پرداخت مالیات، عوارض و حقوق گمرکی برای کلیه اراضی، ماشین آلات و وسایل و مواد لازمی که وارد کشور می‌کرد معاف شد. فعالیت‌های دارسی سرانجام پس از ۷ سال منجر به دسترسی به چاه نفت عظیم مسجد سلیمان شد و سود فراوانی نصیب صاحب امتیاز شد.

با گذشت بیش از ۳۰ سال از قرارداد، دولت ایران که مکرراً این امتیاز هنگفت را به ضرر مصالح منافع ایران اعلام کرده بود، آن را لغو کرد و خشم شرکت دارسی را برانگیخت. پس از لغو قرارداد دارسی، انگلستان شکایتی علیه ایران به جامعه ملل ارسال کرد و پس از منازعات بسیار سرانجام قرارداد ۱۹۳۳ به جای دارسی به امضا رسید.

این قرارداد هر چند به وسعت دارسی نبود ولی به نظر اکثر کارشناسان، دارای معایبی به مراتب بیش از محاسن بود. معایب قرارداد ۱۹۳۳، اختلافاتی را بین ایران و شرکت نفت انگلیس به وجود آورد که در نهایت منجر به تنظیم قرارداد الحاقی گس – گلشائیان شد.

انگلستان تا سال‌ها بعد نیز بر نفت ایران خیمه زد تا این که با ابتکار دکتر محمد مصدق و رای شانزدهمین مجلس شورای ملی صنعت نفت و گاز ایران در تاریخ ۲۹ اسفند ۱۳۲۹ ملی اعلام شد که البته اجرای این قانون دو سال بعد و سقوط دولت دکتر مصدق متوقف شد.

شهادت آیت‌الله مدرس به دستور رضاخان- ۱۳۱۶

سید حسن در حدود سال ۱۲۴۹ در قریه سرابه کچو از توابع زواره اردستان در استان اصفهان متولد شد. او در ۱۴ سالگی به اصفهان رفت و ۱۰ سال در آنجا به بحث و تحقیق پرداخت.

او در سال ۱۲۷۲ به نجف اشرف هجرت کرد و به مدت ۷ سال از محضر حضرات آیات علامه سید محمدکاظم یزدی، آخوند خراسانی و نیز میرزای بزرگ شیرازی استفاده کرد و به درجات بالای علمی دست یافت.

سید حسن پس از اخذ اجازه اجتهاد، به اصفهان برگشت و به تدریس فقه و اصول مشغول شد. وی همزمان با اوج‌گیری نهضت مشروطه در ایران وارد صحنه سیاست شد و از طرف علما و مراجع شیعه به عنوان مجتهد طراز اول کشور برای نظارت بر قوانین مجلس شورای ملی انتخاب شد.

مدرس در سال ۱۲۹۰ امور رسیدگی به مدرسه عالی سپهسالار را به عهده گرفت و مشغول تدریس در این مدرسه شد. در دوره‌های بعد، مبارزات مدرس، شکل دیگری به خود گرفت و او بارها با در نظر گرفتن منافع ملت با صاحبان قدرت، مخالفت ورزید که تحصن درحرم حضرت عبدالعظیم(ع) در اعتراض به دولت صمصام‌السلطنه بختیاری، مخالفت با قرارداد استعماری ۱۹۱۹ وثوق‌الدوله، اعتراض به کودتای انگلیسی رضاخان و نیز جمهوریت رضاخانی از آن جمله‌اند.

با به قدرت رسیدن رضاخان، سید حسن مدرس به عنوان دشمن شماره یک وی در مجلس، نسبت به زورمداری‌ها و قدرت‌ورزی‌های رضاخان مطرح شد و بر اثر سوء تدبیر سردار سپه، طرح استیضاح رضاخان را به تصویب رساند.

در این میان رضاخان مترصد فرصتی بود که بتواند این روحانی آگاه و عالم را از سر راه خود بردارد. رضاخان پس از به دست گرفتن سلطنت و پس از آن که نقشه ترور مدرس را ناکام دید. او را در ۱۶ مهر ۱۳۰۷ دستگیر و به خواف و پس از مدتی به کاشمر از توابع خراسان تبعید نمود و پس از ۱۰ سال تبعید، ماموران شاه، وی را مسموم و سپس در ۱۰ آذر ۱۳۱۶ش در ۶۷ سالگی در حال نماز خفه کردند.

قیام مدرس، نخستین جرقه نهضت ضداستبدادی و آخرینِ آن نبود. مدرس، مظهر مقاومت ملت و آن عده از نمایندگان مردم بود که به رمز توطئه و عمق فاجعه پی برده و معتقد به چاره کار قبل از وقوع حادثه بودند. قیام و مقاومت نستوه و حماسه‌آفرین مدرس در آن شرایط و جو اختناق و ارعاب، گرچه در لابلای حوادث مشروطیت به عنوان یک جریان فرعی مطرح شده است، ولی در مطالعه تاریخ نهضت‌های اسلامی، عنوان و جایگاه مستقل و درخشانی دارد.

اندیشه‌های سیاسی مدرس را نه به عنوان یک اعتراض تاریخی بر یک جریان انحرافی، بلکه به صورت یک جریان و نهضت در ارائه تفکر درست و مایه‌دار سیاسی و انقلابی اسلام، و تجدید حیات سیاسی، باید تلقی کرد.

لغو تصویب‌نامه انجمن‌های ایالتی و ولایتی- ۱۳۴۱

هیات وزیران به ریاست اسدالله علم بعد از دو ماه مبارزه با امام خمینی و سایر مراجع تقلید در نشستی طولانی تصویب‌نامه انجمن‌های ایالتی و ولایتی را مورخ ۱۶ مهر ۱۳۴۱ لغو کرد.

این اقدام دولت در اثر فشاری بود که از طرف جامعه روحانیت و پی‌گیری حضرت امام خمینی(ره) وارد شد و دولت در مقابل حمله و فشار علما، ناچار سر تسلیم فرود آورد.

هرچند دولت این مصوبه را به تصویب رساند ولی حضرت امام خواهان اعلان رسمی این خبر در روزنامه‌ها شدند و این اتفاق در تاریخ ۱۰ آذر ۱۳۴۱ افتاد.

در تقویم هجری شمسی مناسبت‌های دیگری چون: انتخاب اعضای کمیسیون نشان ذوالفقار توسط رضا سردارسپه در سال ۱۳۰۱، اعلام لغو امتیاز دادرسی توسط سید حسن تقی‌زاده وزیر مالیه و تصویب آن در جلسه علنی مجلس شورای ملی در سال ۱۳۱۱، افتتاح جاده چالوس به طول ۱۶۸ کیلومتر در سال ۱۳۱۲، برکناری محمدعلی فروغی رئیس الوزراء در دوره سلطنت رضا شاه در سال ۱۳۱۴، افتتاح ساختمان سد روانسر در سال ۱۳۱۹، صدور فرمان نخست وزیری برای محمدعلی فروغی در سال ۱۳۲۰، انتشار اعلامیه مفصل در رادیو توسط احمد قوام نخست‌وزیر در سال ۱۳۲۶، انتصاب محمود جم به جای حکیم‌الملک، وزیر دربار پهلوی شد در سال ۱۳۲۶، اعلام لغو مصوبه انجمن‌های ایالتی و ولایتی در روزنامه‌ها به درخواست امام خمینی در سال ۱۳۴۱، شکایت عراق از ایران به دلیل حضور نیروی دریایی ارتش در جزایر بوموسی، تنب کوچک و بزرگ به سازمان ملل در سال ۱۳۵۰، نطق نمایندگان مجلس کویت علیه ایران و تهدید به قطع روابط دیپلماتیک و سیاسی با شاه ایران به دلیل حضور نیروی دریایی ایران در جزایر سه‌گانه خلیج‌فارس در سال ۱۳۵۰، تقدیم لایحه بودجه سال ۱۳۵۳ توسط امیرعباس هویدا نخست‌وزیر وقت پهلوی به مبلغ ۲۴۴۵ میلیارد ریال به مجلس شورای ملی، برقراری روابط سیاسی بین ایران و حکومت موقّت انقلابی ویتنام جنوبی در سطح سفارت در سال ۱۳۵۴، اعلامیه حوزه علمیه قم درباره چگونگی واکنش دولت در برابر اعتراضات مردمی در سال ۱۳۵۶، سرکوب تظاهرات شبانه مردم تهران و کشته و مجروح شدن بیش از ۱۰۰۰ نفر  در سال ۱۳۵۷، رحلت فقیه بزرگوار آیت‌اللَّه “میرزاجواد سلطان القُرّائی تبریزی در سال ۱۳۷۶، روز مجلس شورای اسلامی و درگذشت کامران شاهین‌ فر معمار برجسته ایرانی و دبیر اول جامعه معماران ایران در سال  ۱۳۹۱ به ثبت رسیده است.

رویدادهای مهم این روز در تقویم قمری به این شرح است:

درگذشت علی بن عباس بغدادی معروف به ابن رومی شاعر عرب در سال ۲۸۳، تولد حاج ملاعلی میرزا خلیلی فقیه و عالم بزرگ ایرانی در سال ۱۲۲۶ و رحلت عالم مجاهد میرزا محمدحسن آشتیانی از رهبران مبارز نهضت تنباکو و از شاگردان شیخ انصاری در تهران در سال ۱۳۱۹.

رویدادهای مهم این روز در تقویم میلادی به شرح زیر است:

تولد وینستون چرچیل- ۱۸۷۴

وینستون چرچیل در ۳۰ نوامبر ۱۸۷۴ در بلنهایم پالاس آکسفورد شایر انگلستان به دنیا آمد. پدر وی لرد راندولف چرچیل سیاستمدار و مادرش لیدی راندولف چرچیل دختر یک ثروتمند امریکایی بود. او  برادری به نام جان استرنج اسپنسر چرچیل داشت.

او تحصیلاتش  را در مدرسه «هارو» به پایان رساند و پس از آن به فرهنگستان نظامی- سلطنتی سندهرست رفت و در سال ۱۸۹۳ وارد ارتش بریتانیا شد و در سال ۱۸۹۸ به عنوان افسر ارتش در جنگی که در سودان اتفاق افتاد، شرکت کرد.

چرچیل در سال ۱۸۹۹، ارتش را به قصد انجام فعالیتهای سیاسی ترک کرد ولی قبل از آن به عنوان روزنامه نگار به آفریقای جنوبی  که آنجا جنگ دوم بوئر در جریان بود، رفت. او توسط بوئرها اسیر شد و به زندان افتاد اما توانست فرار کند.

وینستون چرچیل در سال ۱۹۰۰ عضو حزب محافظه کار مجلس «اولدهام» شد ولی بعد از مدتی از این حزب بیرون آمد و در سال ۱۹۰۴ به حزب لیبرال پیوست.

در ماه می ۱۹۴۰ «نویل چمبرلن» از سمت نخست وزیری کناره گرفت و «وینستون چرچیل» در سن ۶۵ سالگی به عنوان نخست وزیر و وزیر دفاع انتخاب شد.

طی جنگ جهانی دوم، همزمان با پادشاهی جرج پنجم، رهبری بریتانیا در دست وینستون چرچیل بود. او در طول جنگ به برقراری روابط محکم با رئیس جمهور آمریکا «فرانکلین روزولت» پرداخت. در انتخابات بعد از جنگ که در سال ۱۹۵۰ برگزار شد، چرچیل قدرت را از دست داد اما رهبر گروه مخالف باقی ماند.

وی اروپا و آمریکا را به اتحاد در مقابل کمونیسم تشویق کرد. اصطلاح «پرده آهنین» نیز ابداع اوست. چرچیل در سال ۱۹۵۱ برای بار دوم نخست‌وزیر انگلیس شد اما ۴ سال برکنار شد.   او تا پایان عمر عضو مجلس بریتانیا بود.

چرچیل نقش مهمی در سیاست بریتانیا به عهده داشت و به تدریج میزان دخالت سلطنت را در سیاست این کشور کاهش داد. نشانه های چنین عملکردی از دوران ملکه ویکتوریا تا ملکه الیزابت دوم به چشم می‌خورد.

وینستون چرچیل صبح روز یکشنبه ۲۴ ژانویه ۱۹۶۵ در اثر سکته مغزی و در منطقه «هاید پارک گیت» شهر لندن درگذشت.

به دستور ملکه الیزابت دوم، برای او مراسم خاکسپاری رسمی در کلیسای «سنت پال» و با حضور ملکه برگزار شد. از سال ۱۹۱۴، این اولین مراسم رسمی در بریتانیا بود که برای فردی خارج از خاندان سلطنتی انجام می شد. این مراسم، بزرگترین مراسم از این دست در بریتانیا بود به گونه ای که از بیش از ۱۰۰ کشور جهان، افرادی چون شارل دوگل رئیس جمهور فرانسه و دوایت آیزنهاور رئیس جمهور آمریکا در آن حضور پیدا کردند.

جدایی یمن جنوبی از جمهوری یمن- ۱۹۶۷

جمهوری دمکراتیک مردمی یمن معروف به یمن جنوبی یک جمهوری سوسیالیستی بود. از ۱۹۶۷ تا ۱۹۹۰ بر مناطق جنوبی و شرقی یمن کنونی حکومت کرد. این کشور در ۲۲ آوریل ۱۹۹۰ با جمهوری عربی یمن معروف به یمن شمالی متحد شد و جمهوری یمن را تأسیس کرد.

در تقویم میلادی مناسبت‌های دیگری چون: درگذشت ژوزف کونیو صنعت‌گر فرانسوی و پدر اتومبیل در سال ۱۸۰۴، تولد تئودور مومزن مورخ معروف آلمانی در سال ۱۸۱۷، واگذاری فلوریدا از سوی اسپانیا به ایالات متحده در سال ۱۷۸۲، زادروز مارک توین نویسنده آمریکایی در سال ۱۸۳۵، درگذشت اُسکار وایلْد ادیب و نویسنده برجسته ایرلندی در سال ۱۹۰۰، حمله نیروهای نظامی شوروی به کشور فنلاند در آغاز جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۳۹، روز ملی و استقلال “باربادوس” از سلطه استعماری انگلستان در سال ۱۹۶۶ و رحلت استاد عبدالباسط محمد عبدالصمد استاد برجسته قرآن در سال ۱۹۸۸ به ثبت رسیده است.

انتهای پیام