آسیب‌های اجتماعی؛ کم نشد، بیشتر شد

گروه جامعه: آمار همگی‌شان افزایش یافته است؛ از نزاع و کودک‌آزاری گرفته تا فوتی‌های ناشی از اعتیاد. آن‌طور که پزشکی قانونی کشور گزارش داده، آمارهای مربوط به سقط جنایی هم وحشتناک است.به آمارهایی که دکتر «عباس مسجدی‌آرانی»، رئیس سازمان پزشکی قانونی کشور، در نشست خبری دیروز خود ارائه کرد، دقت کنیم تا ابعاد بحرانی آسیب‌های اجتماعی که با آن مواجه‌ایم، روشن شود:

افزایش نیم درصدی پرونده‌های نزاع
*آمار پرونده‌های نزاع در سال ۹۹ نسبت به سال ۹۸ افزایشی نیم‌درصدی داشت و تعداد این پرونده‌ها از ۵۸۲ هزار و ۵۶۷ مورد در سال ۹۸ به ۵۸۵ هزار و ۳۷۴ مورد در سال ۹۹ رسید.

کودک آزاری‌ها ۳ درصد بیشتر شد
*تعداد پرونده‌های تشکیل‌شده برای کودک‌آزاری هم در سال گذشته سه‌درصد افزایش یافت و به ۲۵۴۴ مورد رسید. آمار پرونده‌های همسرآزاری هم ۸۰ هزار و ۱۶۷ مورد اعلام شده است که خوشبختانه در این مورد کاهش داشته‌ایم چراکه آمار رسمی پرونده‌های رسمی در سال ۹۸، ۸۵ هزار و ۴۲۰ مورد بوده است.

آمار تکان دهنده سقط‌های جنین جنایی
*به گفته مسجدی، آمار سقط‌های جنایی آمار تکان‌دهنده‌ای است که در این زمینه بیش از ۳۰ جلسه با کارشناسان حوزه وزارت بهداشت،‌ نیروی انتظامی، سازمان نظام پزشکی و… برگزار و اقداماتی در حوزه پیشگیری انجام شده است. البته طبق آمار، میزان سقط‌های درمانی و قانونی۲/۷ درصد نسبت به سال ۹۸ کمتر شده است.

فوتی‌های اعتیاد هم بیشتر شد
*در سال گذشته ۴۶۳۷ نفر به دلیل مصرف موادمخدر جان باختند که این آمار نسبت به سال ۹۸، رشدی ۳٫۶ درصدی داشته است.

۴ عامل اصلی افزایش آسیب‌ها
اگرچه تا حدودی می‌توان دلایل اصلی افزایش بسیاری از آسیب‌های اجتماعی طی یک‌سال گذشته را تشخیص داد اما دریافت نظرات کارشناسی و تجربی یک جامعه‌شناس و استاد دانشگاه، درستی حدس و گمان‌های ما را تایید می‌کند. دکتر «علیرضا شریفی‌یزدی» در گفت‎وگو با خراسان دلایل موضوع را این‌گونه دسته‌بندی کرده است:
۱- آشفتگی اقتصادی حاکم بر کشور: این مهم‎ترین عاملی است که نه فقط در سال گذشته بلکه طی ۴-۳ سال اخیر باعث افزایش آسیب‌های اجتماعی شده است. تورم افسارگسیخته، بیکاری، رکود اقتصادی و…، سبب شده است که شرایط افراد و خانواده‌ها از حالت طبیعی خارج شود و نتیجه‌اش افزایش آسیب‌های اجتماعی باشد. البته بخشی از این آشفتگی اقتصادی هم ناشی از مشکلاتی مثل تحریم‌ها و کرونا بوده است.
۲-کرونا و قرنطینه‌های اجباری: کرونا علاوه بر مشکلات اقتصادی، جامعه را با قرنطینه‌های اجباری مواجه کرد که اعضای خانواده ناگزیر بودند مدت زمان بیشتری را در محیط خانه بمانند و بعد روانی این اتفاق هم به افزایش آسیب‌هایی مثل کودک‌آزاری و همسرآزاری منجر شده است.
۳-کاهش سرمایه‌های اجتماعی: مسئله مهم دیگر، سرمایه اجتماعی است که همواره در کم و زیادشدن آسیب‌ها موثر بوده است و به دلیل کاهش آن طی سال‌های اخیر، طبیعتا با افزایش آسیب‌ها مواجه شده‌ایم.
۴-کم‌رنگ‌شدن شادی و نشاط: یکی از تبعات مهم کرونا و آشفتگی اقتصادی، کم‌رنگ‌شدن شادی و نشاط در جامعه است. مردم قبلا تفریحاتی مثل رفتن به رستوران، سینما و مراکز تفریحی داشتند اما ازیک‌طرف به دلیل محدودیت‌های کرونا و از طرف دیگر به دلیل گران‌شدن این تفریحات، دیگر امکان استفاده از آن‌ها را ندارند و طبیعتا شادی و نشاط‌شان کمتر شده است. سال‎هاست که من و همکارانم هشدار داده‌ایم که وضعیت کشور از نظر شادی و نشاط مناسب نیست و در رتبه‌بندی جهانی جایگاه بدی داریم اما متاسفانه انگار بین متولیان و مسئولان، گوش شنوایی برای این حرف‌ها وجود ندارد.

راهکار چیست؟
از دکتر شریفی‌یزدی درباره راهکار جلوگیری از افزایش آسیب‌های اجتماعی می‌پرسم و او می‌گوید: طبیعتا راهکار اصلی شامل برنامه‌های بلند‌مدت آموزش‌محور است اما راهکار کوتاه‌مدت آن هم، تلاش برای افزایش شادی و نشاط در جامعه با رعایت پروتکل‌های بهداشتی است.

از جمله ارزان‌کردن خدمات تفریحی مثل بلیت سینما، ارائه یارانه سفر و برگزاری کنسرت‌های موسیقی. علاوه بر آن رسانه‌ها و به ویژه صداوسیما هم باید در رویکردهای خود تجدیدنظر کنند و برنامه‌های تفریحی و سرگرم‌کننده موردعلاقه مردم را بیشتر کنند. آموزش‌های کوتاه‌مدت از طریق رسانه هم موثر است. ضمن آن‌که در مواردی مثل خشونت علیه زنان و کودکان هم باید هزینه ارتکاب آن را به قدری بالا ببرند که بازدارنده باشد نه این‌که جرم و مجازات تناسبی نداشته باشد و بیشتر عامل تحریک و تشویق دیگران شود.

رفع آسیب‌های اجتماعی نه فقط در وظیفه یک سازمان
اما این‌که نهادهای متولی دراین‌باره چه کرده‌اند هم سوال مهمی است. دکتر «آرزو ذکایی‌فر» مدیرکل دفتر پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی در گفت‌وگو با خراسان می‌گوید: مسئولیت این حوزه تنها مربوط به یک سازمان نیست بلکه باید همه دستگاه‌های متولی، توان اجرایی و منابع مالی‌شان را به اشتراک بگذارند و برنامه‌های مستمری داشته باشند.وی می‌افزاید: خوشبختانه پس از تاکید رهبر معظم انقلاب بر ضرورت توجه به آسیب‌های اجتماعی، سازمان امور اجتماعی تشکیل و کارگروه‌های تخصصی لازم تشکیل شده است.

ذکایی‌فر تصریح می‌کند: آن‌چه در این حوزه توسط بهزیستی انجام می‎شود شامل پیشگیری و کنترل است که اقداماتی مانند ایجاد دبیرخانه رصد آسیب‌های اجتماعی، فعالیت ۱۲۰۰ پایگاه همیار سلامت روانی-اجتماعی و راه‌اندازی ۲۴۰۰ مرکز خدمات بهزیستی با اولویت محلات آسیب‌پذیر و حاشیه‌شهرها بوده است. به گفته او اطلاع‌رسانی و آموزش، غربالگری و ارجاع به مراکز بهزیستی از اقدامات انجام‌شده در این حوزه به شمار می‌رود.