اعتیاد و رابطه آن با ناکامی ها و عقده‌ها

دکتر حسین ابراهیمی مقدم استاد دانشگاه با بیان اینکه فرضیه‌هایی وجود دارد که ویژگی‌های خاص برخی افراد را با گرایش آنها به مواد اعتیادآور مرتبط می‌داند اما همچنان به شکل یک اصل در نیامده، اظهار کرد: فرضیه‌ای وجود دارد که میان گرایش افراد “دهان‌گرا” به لذت‌های دهانی نظیر سیگار کشیدن و غیره ارتباط برقرار می‌کند، به طوری که اگر این افراد بیش از اندازه یا بسیار کمتر از حد طبیعی در مرحله تولد تا دو سالگی که زمان شیرخوارگی است بمانند گرایش بیشتری به لذت‌های دهانی نظیر سیگار کشیدن پیدا می‌کنند. 

وی تصریح کرد: از طرفی به نظر می‌رسد افرادی که اعتماد به نفس پایینی دارند و اغلب متناسب با واکنش گروه هم‌سالان نسبت به مسائل خاص واکنش نشان می‌دهند و سعی در پذیرفته شدن در این گروه‌ها دارند و یا اینکه قدرت نه گفتن ندارند؛ بیشتر به سمت مصرف مواد اعتیاد آور کشیده می‌شوند. همچنین در افرادی که بسیار خیال پرداز هستند و بجای حل مسائل درگیر رویاپردازی و حل آنها در رویا می‌شوند و یا حالت‌های اضطرابی و کم‌رویی‌های خاصی دارند نیز زمینه گرایش به مصرف مواد مخدر بیشتر است.

این متخصص روانشناسی همچنین این را هم گفت که افراد دارای اعتماد به نفس خوب و توانا در حل مساله کمتر به اعتیاد گرایش پیدا می‌کنند چراکه می‌دانند راه‌های منطقی‌تر فراوانی برای حل مسائل وجود دارد. همچنین مسئولیت پذیری و احساس مفید بودن با اعتیاد به مواد مخدر رابطه عکس دارد.

اعتیاد و یافتن مقصر اصلی
عضو تیم تخصصی مشاوره ازدواج و زوج انجمن ازدواج و خانواده کشور، افزود: افراد گرفتار اعتیاد به مواد مخدر عمدتا دنبال یافتن مقصر برای شرایط فعلی خود هستند و در این بین جز خودشان همگان را مقصر می‌دانند. گاها مواردی نظیر سردمزاجی، طلاق عاطفی و عدم توجه از سوی همسر و خانواده را بهانه اعتیاد خود قرار می‌دهند درحالی که علت اصلی تمام موارد ذکر شده خود اعتیاد این افراد است.

این متخصص روانشناسی ادامه داد: تا زمانی که اعتیاد درمان نشود مسائل ومشکلات پیرامون آن نیز باقی خواهد ماند. افراد درگیر اعتیاد غالبا بهانه‌هایی برای اعتیاد می‌آورند که دلایل فرعی است درحالی که خود اعتیاد به عنوان مساله اصلی باید درمان شود.وی معتقد است که اصولا نباید برای اعتیاد فردی دنبال مقصر اصلی گشت چراکه در این راستا باید عوامل متعدد اقتصادی، اجتماعی، خانوادگی و… بررسی شوند. اما به طور کلی خانواده و همسر فرد دارای اعتیاد، قربانی اعتیاد هستند و نمی‌توان آنها را مقصر اصلی دانست.

ابراهیمی مقدم افزود: مقصر دانستن اطرافیان، خانواده و همسر در گرایش افراد به اعتیاد ناسنجیده است. درست است که خانواده و همسر در کمک کردن، امید دادن و همراهی کردن فرد درگیر اعتیاد برای ترک اعتیاد نقش دارند اما  این خود فرد است که هنر نه گفتن به دوستان ناباب و مواد اعتیادآور را نداشته، از قدرت اراده خوبی برخوردار نبوده، در پی لذت‌های زودگذر و کوچک و بهانه‌ای برای توجیه کم ارادگی خود بوده و بجای حل مساله به اعتیاد گرایش پیدا کرده‌اند. اغلب این افراد مشکلات و مسائل خانوادگی را توجیهی برای گرایش به اعتیاد قرار می‌دهند درحالی که چه بسیار افرادی که در چنین شرایطی به حل مساله روی آورده و درگیر اعتیاد نشده‌اند.

“ازدواج درمانی” ممنوع
این عضو تیم تخصصی مشاوره ازدواج و زوج انجمن ازدواج و خانواده کشور، با نکوهش “ازدواج درمانی” برای بالابردن مسئولیت‌های فرد درگیر اعتیاد و در نهایت ترک دادن او، تصریح کرد: همواره توصیه می‌کنیم ابتدا افراد ترک کرده و سپس ازدواج کنند، چراکه ازدواج در کنار تمامی لذت‌های خود سبک زندگی را تغییر داده و استرس‌هایی به همراه دارد که خود تهدیدی برای گرایش بیشتر افراد دارای اعتیاد به مصرف مواد محسوب می‌شود. از سوی دیگر توانایی حل مساله افراد درگیر اعتیاد کم است و ازدواج مقوله‌ای است که به شدت به این توانایی نیاز دارد و به طور کلی فشارهای روانی دوران مجردی بسیار کمتر از دوران متاهلی است و ما به هیچ عنوان برای ترک اعتیاد راهکاری تحت عنوان “ازدواج درمانی” نداریم.

در مرحله نخست برای درمان بیماری اعتیاد کمک کنید
به گفته وی، فرد گرفتار اعتیاد بیمار است و انتظار می‌رود همسر او در مرحله نخست برای درمان این بیماری به او کمک کند و در این راه از کمپ‌های ترک اعتیاد، روانشناسان و روانپزشکان کمک گیرد. در عین حال هنگامی که فرد دارای اعتیاد به کرات قول ترک اعتیاد داده اما در عمل اقدامی نکند، اعتیاد او به قدری باشد که تمام ساختار خانواده را تحت تاثیر قرار داده و میزان وابستگی او به مواد مسئولیت‌های خانوادگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد؛ می‌توان گزینه‌های دیگر نظیر جدایی همسر از او را بررسی کرد اما در مرحله نخست باید فرد درگیر اعتیاد را بیمار دانست و در ترک این بیماری به او کمک کرد.

این عضو تیم تخصصی مشاوره ازدواج و زوج انجمن ازدواج و خانواده کشور درباره نحوه برخورد خانواده‌ها با اعتیاد اعضا، توصیه کرد: هنگامی که خانواده‌ها برای نخستین بار متوجه اعتیاد اعضای خود می‌شوند بهتر است به طور مستقیم این قضیه را با آنها مطرح نکنند. از طریق فیلم‌ها و عکسهای مرتبط و یا … این قضیه را غیر مستقیم با او مطرح کنند. اگر تغییری حاصل نشد می‌توانند منطقی توام با چاشنی احساسات و عاطفه موضوع را مطرح کنند و اگر باز هم تغییری حاصل نشد می‌توانند از فرد تاثیرگذار دیگری برای مطرح کردن موضوع و صحبت با آنها استفاده کنند. در نهایت اگر مراحل یاد شده حاصلی نداشت می‌توانند با تغیر و تندی و برافروختگی بیشتر با آنها صحبت کنند.

وی تاکید کرد که تحقیر فرد دارای اعتیاد کار درستی نیست اما یادآوری اثرات منفی اعتیاد بر روی فرد می‌تواند موثر باشد.به گفته ابراهیمی مقدم، هرچند فرد دارای اعتیاد نیازمند دلگرمی و حمایت است اما نباید این حمایت به گونه‌ای باشد که تصور کند اعتیاد هیچ اثر منفی بر زندگی او نگذاشته و می‌تواند در عین ادامه دادن اعتیاد زندگی خود را نیز پیش ببرد. در چنین شرایطی ممکن است تعیین خط قرمزهایی از سوی خانواده‌ها کارساز باشد.

کشتی در حال غرق “اعتیاد” و زیر آب رفتن تمام اعضا خانواده
این متخصص روانشناسی با بیان اینکه معمولا فرزندان کوچک‌تر فرد دارای اعتیاد رفتارهای تند و برافروخته‌ای در مقابله با اعتیاد والد نشان داده و فرزندان بزرگ‌تر با مدارا و درک بیشتری به قضیه نگاه می‌کنند، خاطر نشان کرد: اعتیاد کشتی در حال غرقی است که تمام اعضا خانواده را با خود به زیر آب می‌برد و از این رو بی‌تفاوتی اعضا خانواده در قبال اعتیاد اعضا، کار درستی نیست اما جبهه  گرفتن اعضا خانواده و بر علیه فرد دارای اعتیاد قیام کردن و متشنج کردن فضا بر علیه فرد دارای اعتیاد نیز کار درستی نیست. بهتر است با مدارا و ارائه راهکار و همراهی کردن فرد درگیر اعتیاد آغاز و در صورت عدم پاسخ از راهکارهای دیگر استفاده کرد.

ابراهیمی مقدم با تاکید بر اهمیت حمایت اجتماعی و روانی خانواده‌ها برای ترک اعتیاد، گفت: خانواده‌ها باید با عضو درگیر اعتیاد خود همدلی داشته و در عین حال وظایف و مسئولیت‌هایش را به او خاطر نشان کنند. خانواده باید فرد درگیر اعتیاد را به زندگی سالم نظیر ورزش کردن و برقراری ارتباطات اجتماعی مناسب سوق دهد و آرام آرام مولفه‌های افزایش دهنده زمینه اعتیاد فرد را حذف و در ترک اعتیاد به او کمک کنند.  

باج دادن به فرد معتاد صحیح نیست
این متخصص روانشناسی در پایان تاکید کرد: به هیچ عنوان نباید به فرد دارای اعتیاد باج داد. باید با او همراهی و محرک‌های اعتیاد را کم کرد اما باج دادن به او تحت هیچ عنوان پسندیده نیست. ضمن اینکه نباید اعتیادهای نوین نظیر وب گردی در فضای مجازی را فراموش کرد چراکه آزارش از اعتیاد سنتی نظیر اعتیاد به مواد مخدر کمتر نیست.