نابودی ۹۰ درصد از تالاب‌های ایران

بی توجهی انسان‌ها در چند دهه اخیر باعث نابودی گونه‌های متنوعی از گیاهان و جانوران شده و حالا نوبت به خود انسان‌ها رسیده است. نابودی نسل‌های آینده در آینده‌ای نه چندان دور؛ نسلی که باتوجه به روند نابودی گونه‌های جانوری و گیاهی مختلف به زودی قربانی خواهد شد.خودخواهی ما انسان‌ها تاکنون باعث از دست رفتن بخش وسیعی از طبیعت شده و نابودی ۹۰ درصدی تالاب‌ها حاکی از این ماجراست که اگر به زیست بوم‌ها و اکوسیستم توجه نکنیم به ناچار تاوان سنگینی گریبان گیرمان خواهد شد؛ تاوانی که نه تنها ما بلکه نسل آینده نیز آن را به دوش خواهد کشید.تالاب‌های طبیعی جزو اکوسیستم‌های فعال و حیاتی بر روی زمین هستند. تالاب‌ها نه تنها بر زندگی موجودات تاثیر مستقیم دارند، بلکه خشک شدن و نابودی آن‌ها منجر به ایجاد گرد و غبار و سخت‌تر شدن زندگی انسان‌ها می‌شود.

تالاب‌ها چه تأثیری بر طبیعت و زندگی انسان‌ها دارند؟
در تاریخ انسان‌های زیادی تجربه مهاجرت به علت گرد و غبار بیش از حد در محل زندگی خود را داشتند، گرد و غبار‌هایی که منشأ آن‌ها خشکی و نابودی تالاب اطراف محل سکونتشان بوده است. این تالاب‌ها هستند که با فراهم ساختن آب و قابلیت زادآوری اولیه، به بقای گونه‌های جانوری و گیاهی روی زمین کمک می‌کنند، بسیاری از چرخه‌های حیات را اگر مشاهده کنید، بخش مولد آن‌ها به تالاب‌ها برمی گردد.

تالاب‌ها می‌توانند ذخیره سازی آب، حفاظت در مقابل طوفان و کاهش تخریب سیل، تثبیت خطوط ساحلی و مهار فرسایش، تزریق مجدد آب‌های زیرزمینی، تخلیه آب‌های زیرزمینی، پالایش آب از طریق تثبیت عناصر محلول، رسوبات و دیگر آلودگی‌ها و تعدیل آب و هوای محلی را انجام دهند.محمد علی یکتانیک کارشناس محیط زیست  با اشاره به خشکسالی و وضعیت بحرانی تالاب‌های کشور اظهار کرد: تالاب‌ها کارکرد‌های حیاتی و اکولوژیک بسیار پیچیده‌ای دارند، زمانی که یک تالاب از بین می‌رود شرایط زندگی گونه‌های متعددی  مختل می‌شود.

‎وی افزود: تالاب‌ها زیستگاه انواع مختلفی از جانوران شامل ماهی‌ها، خزندگان مختلف، دوزیستان، پرندگان و پستانداران هستند. همچنین نیزار‌های تالاب مانند بادشکن عمل می‌کنند و در هنگام طوفان و وزش باد نیزار‌ها جلوی سرعت باد را می‌گیرند و موجب می‌شوند این باد‌ها و طوفان‌ها خسارت به دنبال نداشته باشند.یکتانیک با بیان اینکه تالاب‌ها در تعادل اکولوژیک محیط نقش بسیار مهمی دارند، عنوان کرد: زمانی که تالاب از بین می رود رطوبت نسبی هوا در آن منطقه تغییر می‌کند و  باعث می شود که هوا روبه خشک شدن برود.

این کارشناس محیط زیست افزود: نابودی تالاب اثر مستقیم بر روی کشاورزی دارد، چرا که وقتی رطوبت نسبی هوا کم می‌شود نیاز به آب برای کشاورزی افزایش چشمگیری پیدا می‌کند.وی با اشاره به اینکه خشک شدن یک تالاب باعث خشک‌تر شدن محیط می‌شود بیان کرد: هنگامی که تالابی خشک می‌شود، اگر شور باشد باعث آزاد شدن یون کلر در وضعیت هوا می‌شود و این یون کلر آزاد شده ابر‌ها را نیز نابارور می‌کند.

نابودی ۹۰ درصد از تالاب‌های ایران
‎یکتانیک در ادامه گفت: زمانی که تالابی خشک می‌شود، کارکرد‌های طبیعی حیوانات منطقه نیز از بین می‌رود، متاسفانه حدود ۹۰ درصد تالاب‌های ایران کاملا تبدیل به بیابان شدند و ۱۰ درصد باقی مانده هم به لطف پساب و فاضلاب یا بارش‌ها آب دارند.وی عنوان کرد: برداشت‌های بی رویه آب به وسیله سدسازی، حفر چاه‌های غیرمجاز ، حتی مجاز و پمپاژ باعث نابودی تالاب‌ها شده است و پایین دست سد‌ها اکوسیستم‌های طبیعی کاملا از بین رفته است و از ۱۰ درصد تالاب‌های زنده موجود در کشور نیز بین ۲۰ تا ۸۰ درصد آسیب دیده است.

‎آب قلب تپنده تالاب هاست
‎یکتانیک در پاسخ به اینکه برای احیای یک تالاب چه اقداماتی لازم است، گفت: دلیل اصلی به سوء مدیریت در استفاده از منابع آبی برمی گردد، در واقع اصل حیات تالاب به حق آبه آن وابسته است، یعنی وقتی حق آبه تالاب داده نمی‌شود و دیگر اینکه برای این تالاب چه اقدامات دیگری انجام می‌دهند اهمیت و معنا ندارد.او بیان کرد: در سال گذشته متاسفانه ۲۵۰۰ هکتار از جنوب تالاب میانکاله در استان مازندران را متعاقب تصرف و تالاب خواری به راحتی از دست دادیم، لذا راه مقابله با نابودی تالاب‌ها تنها اجرای قاطعانه قانون در این زمینه است.

برای احیای یک تالاب چه باید کرد؟
همچنین مسعود باقر زاده کریمی مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌ها با اشاره به رسیدگی به تالاب‌ها اظهار کرد: نکته مهم در انتخاب تالاب‌ها و تلاش برای احیای شان کارکرد‌های اکولوژیکی آن هاست؛ تالاب‌ها مهم‌ترین تولید کننده حیات گیاهی و جانوری هستند، چرا که بیشترین تنوع را دارند.او با اشاره به دستاورد‌های اخیر در حوزه تالاب‌ها گفت: در دولت یازدهم و دوازدهم در این حوزه که بسیار هم مهم است؛ قانون تالاب‌ها بود و دیگری شکل گیری ستاد ملی تالاب‌ها که در این ستاد فرابخشی است و مسئولیت تالاب را به دولت می‌سپارد. رئیس‌جمهور مسئول تالاب است و اعضای حقیقی دارد بخش‌های غیردولتی و متخصصان و دانشگاه هم با حق رای در این ستاد حضور دارند.

کریمی عنوان کرد: به لحاظ اکولوژیکی و تجاربی که بشر در حفظ تالاب‌ها دارد، نباید در وضعیت تالاب دخالت کنیم در اینکه تالاب زمان بیشتری آب خود را نگه می‌دارد.او مطرح کرد: برای اینکه تالاب به وضعیت مطلوب برسد باید چند اتفاق رخ دهد، باید رویکرد دولت سازگار با تغییر اقلیم باشد و خودش را با طبیعت سازگاری کند و نمونه اش می‌شود اینکه انتقال آب انجام نگیرد، انتقال آب به این منظور که بخواهیم در کویر، صنعت فولاد و توریست داشته باشیم پس باید آب هم به آنجا ببریم.

نه تنها تالاب‌های ایران بلکه طبق هشدار صندوق جهانی حیات وحش ۸۵ درصد از تالاب‌های جهان طی ۵۰ سال اخیر از بین رفته اند، عمده اقیانوس‌های کره زمین آلوده هستند. صید بیش از حد، آلودگی، فاضلاب‌های صنعتی و انسانی و توسعه مناطق ساحلی عمده فشار‌های بشر بر اقیانوس‌ها است. همچنین زیستگاه‌های آب شیرین (رودخانه‌ها، تالاب‌ها، دریاچه‌ها و…) بیشترین آسیب را از نابودی تنوع زیستی طی ۵۰ سال اخیر دیده‌اند و این مسئله تاثیر زیادی بر از بین رفتن تنوع زیستی محیط‌های آبی داشته است.بر اساس آمار‌ها ۸۴ درصد از آب‌های شیرین جهان هدر رفته است، شاید این آمار به ظاهر برای افرادی که در زمان حال زندگی می‌کنند اهمیت نداشته باشد، اما نیاز است تا برای حفظ حیات نسل‌های آینده کشورمان به این موضوع نگاه جدی تری داشته باشیم.