لزوم تاکید بر مشاهده گری فعال دانش آموزان در یادگیری مفاهیم

یکی از ارکان و لوازم آموزش به ویژه در درس علوم تجربی ایجاد و شکل گیری شخصیت مشاهده گر فعال در دانش آموزان دوره ابتدایی می باشد

رضا شیرازی مدرس آموزش علوم تجربی رشته آموزش ابتدایی دانشگاه آزاد اسلامی علی آباد کتول با بیان این مطلب اظهار داشت: شاید به جرات بتوان ادعا کرد که اگر قوه مشاهده گری در دانش آموزان دوره ابتدایی فعال نشود، آموزش درس علوم تجربی با چالش هایی جدی روبرو خواهد شد و رسیدن به اهداف آموزشی و تربیتی این درس را غیر ممکن و دشوار خواهد نمود.

غفلت معلمان دوره ابتدایی از اهمیت مشاهده و مشاهده گری فعال باعث می شود دانش آموزان این دوره از درس آموزش علوم تجربی فاصله بگیرند و این عدم انگیزه کافی، در دوره های بعدی بیشتر و بیشتر نمود پیدا خواهد کرد، به طوری که عملا بسیاری از اینگونه دانش آموزان در انتخاب رشته دوره متوسطه دوم دچار تردید و دلزدگی خواهد شد و حتی دانش آموزانی که با اجبار خانواده، مدرسه، جامعه،… رشته علوم تجربی را انتخاب می کنند و بدون میل و رغبت باطنی به این رشته دست به انتخاب می زنند و تاثیرات این انتخاب بدون انگیزه در طول زندگی شخصی و حرفه ای فرد تا آخر عمر گریبان گیر او خواهد بود.

برای نمونه اراِئه گزارشی خواهیم داشت از محمدطاها قربانی به عنوان یک مشاهده گر فعال و پرتلاش علوم تجربی پایه سوم ابتدایی شهرستان علی آباد کتول استان گلستان:

« بارها و بارها به دامنه طبیعت با خانواده سفر کردم، به ویژه در کنار دریاچه ها، برکه ها و آبگیرهای طبیعی (که در استان ما کم نیست)

از دیدن تصاویر آسمان، ابر ها به ویژه درختان و درختچه ها در آن بسیار لذت می بردم و همیشه این زیبایی در ذهن و فکر من بود تا در کتاب علوم تجربی پایه وسوم ابتدایی به درس آیینه ها و انواع آن رسیدیم و در انجا بود که من این تصویر زیبا در آب را مرتبط به درس دیدم  که سطح آب در واقع کار آینه تخت را، با طبیعت و درختان و گیاهان انجام می دهد!

 این خود علتی شد تا سفری مجدد به طبیعت و بررسی دوباره داشته باشم و ارائه گزارشی از مشاهداتی دقیق تر از قبل برای معلم عزیزم انجام داشته باشم.
در این سفر دوباره و هدفمند به طبیعت وقتی به سطح آب مانند آینه تخت نگاه می کردم، وزش باد در انتهای روز سطح آب را به حرکت واداشته و فرورفتگی و برآمدگی های قوسی وار سطح آب باعث شد تصاویر درختان و گیاهان که تا آن لحظه به اندازه واقعی خود در طبیعت بودند، بهم ریخته و گاهی کوتاه تر و بلند تر از اندازه واقعی خود دیده شوند، که در اینجا من به ایجاد آینه های محدب و مقعر در سطح آب رسیدم و این چقدر برایم لذت بخش بود و با تمام وجود درس انواع آینه ها را در طبیعت مشاهده و درک کردم و ذوق و شوق ارائه گزارش به کلاس درس برای من وصف ناپذیر بود.»

همانگونه که در متن یادداشت این دانش آموز دیده می شود توجه به جزئیات و تغییر زاویه نگاه باعث ایجادافق های جدید در ذهن دانش آموز شده که این رویه در آموزش مفاهیم پایه بسیار مهم و ضروری است.

شبنم کدخدایی کارشناس ارشد مدیریت منابع انسانی که معلم این دانش آموز است با بیان شور و شعف فوق العاده محمدطاها در روز ارائه گزارش و هیجان ناشی از آن، اظهار داشت: تشویق دانش آموزان در مشاهده مستقیم، آگاه و هدفمند از اطراف زندگی خود و ارائه گزارش دانش آموزی (رویداد نگاری) به زبان ساده می تواند در حین تقویت حس کنجکاوی فرد، نشان دهد که چه واقعیت ها، ظرایف و لطایفی در اطراف زندگی روزمره( تماتیک یا زمینه محور) بوده است که به سادگی و غفلت از کنار آن گذشته است.

 اما با کمی دقت، بررسی و جستجو در طبیعت( مشاهده گری فعال) و ارتباط آن با دروس مختلف کتاب علوم تجربی حین ایجاد زمینه یادگیری اثر بخش، می توانیم به بعد عاطفی و انگیزشی دانش آموزان هم توجه کنیم و این در تغییر نگرش انها در یادگیری علوم و مختلف و تصمیم گیری های آینده تحصیلی آنان بسیار سازنده خواهد بود.