نسخه‌ ۴۰۰ ساله ترجمه قرآن در کتابخانه ملی

تعداد منابع مربوط به ترجمه‌های قرآن کریم به دلیل نقطه توجه پژوهشگران در مقایسه با سایر آثار در حوزه اسلام‌شناسی بیشتر است. نخستین ترجمه‌های صورت‌گرفته از قرآن کریم اغلب از سوی کشیش‌ها و افرادی که در ارتباط مستقیم با مذهب بودند، انجام شده است. بخشی از ترجمه‌ها به حوزه اسلام‌پژوهی مرتبط است و بخش دیگر به منظور تبادل نظر میان ادیان انجام شده است.

نسخه‌ای از قدیمی‌ترین ترجمه قرآن کریم که در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران نگهداری می‌شود، مربوط به سال ۱۶۴۷ میلادی، حدود ۴۰۰ سال قبل است که از سوی «آندره دوریه»، سرکنسول فرانسه در استانبول انجام شده است. او برای نخستین‌بار، قرآن کریم را به صورت مستقیم و بی‌واسطه از عربی به فرانسه ترجمه کرد.
به گفته رئیس گروه ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، این ترجمه برای نخستین‌بار در سال ۱۶۴۷ میلادی در پاریس منتشر شد و تا سال ۱۷۷۵ میلادی چندین‌بار تجدید چاپ شد و به دلیل دقت بالای مترجم در انتقال مفاهیم قرآن، به عنوان منبعی برای ترجمه قرآن به سایر زبان‌های اروپایی مورد استفاده قرار گرفته است.

دیگر ترجمه‌ای که از قرآن کریم به زبان فرانسه در تالار ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران نگهداری می‌شود از سوی آلبرت کازیمیرسکی در سال ۱۸۵۹ میلادی صورت گرفته است.
کلود اتی‌ین ساواری خاورشناس فرانسوی یکی دیگر از مترجمان قرآن به زبان فرانسوی است که در سال ۱۸۸۳ میلادی این ترجمه را انجام داده است.

 در سال‌های اخیر نیز آثار جدیدی به چاپ رسیده است. پرفسور یاکو هامین آنتیلا، اسلام‌پژوه فنلاندی در سال ۱۹۹۵ دو اثر مهم قرآن کریم و شاهنامه فردوسی را ترجمه کرد.در ارتباط با منابع ترجمه‌شده انگلیسی قرآن کریم که در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران موجود است می‌توان به ترجمه جورج سیل در سال ۱۸۲۵ میلادی اشاره کرد. این اثر نیز به طور مستقیم از زبان عربی ترجمه شده و از این جهت بسیار حائز اهمیت است.

از دیگر ترجمه‌های قرآن کریم به زبان انگلیسی می‌توان به ترجمه آلودوموریس وری اشاره کرد، این کتاب که در سال ۱۸۸۲ به چاپ رسید جزء ترجمه‌های قدیمی قرآن کریم به زبان انگلیسی محسوب می‌شود.آلمانی‌ها نیز در حوزه اسلام‌پژوهی حضور چشم‌گیری داشته‌اند، اما در حوزه ترجمه قرآن، «تئودور نُلدِکه» سرآمد مترجمان آلمانی است. این مترجم در سال ۱۸۶۰ میلادی قرآن را ترجمه کرده است. در برخی از ترجمه‌های قرآنی، اسلام‌پژوهان غربی تفسیر هم آورده‌اند که می‌توان به اثر «نُلدِکه» اشاره کرد.

علاوه بر ترجمه‌ها و تفاسیر قرآن کریم مجموعه‌ای از فرهنگ‌ها و دایره‌المعارف‌های قرآنی در تالار ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی کتابخانه ملی ایران وجود دارد که می‌توان به مجموعه شش‌جلدی انتشارات بریل اشاره کرد که جزء کتاب‌های پایه و مرجع محسوب می‌شود و برای کاربران و پژوهشگران قرآن‌شناسی منبع مهمی است.
بخشی از آثار پژوهشگران در رابطه با منابع اسلام‌شناسی مربوط به مطالعات تطبیقی می‌شود که از جمله می‌توان به وجود آثاری در کتابخانه ملی ایران با عنوان‌هایی چون «قرآن و حقوق بشر در اسلام» منبعی سیزده‌جلدی و «قرآن و دانش انسان» اشاره کرد.

توجه به آداب و سلوک در ماه رمضان و خاصه مراسم شب احیا در سفرنامه‌ها به خوبی به چشم می‌خورد به طوری‌که سیاحانی چون «شاردن»، «کمپفر»، «کاتوف»، «پترو دلاواله»، «فوروکاوا»، «ماساهارو» و «رنه دالمانی» در سفرنامه‌های خود به جنبه‌های مختلفی از ماه رمضان و روزه‌داری ایرانیان مانند بیدار شدن در وقت سحری، نخوردن و نیاشامیدن در طول روز، شلیک توپ در میادین شهر به وقت سحر و افطار و شور و شوق میان مردم و کسبه به منظور تدارک و آماده شدن افطاری اشاره کرده‌اند.

«انگلبرت کمپفر» پزشک و طبیعی‌دان اهل آلمان که در عهده شاه سلیمان صفوی به ایران آمده بود در سفرنامه خود به مراسم‌های افطار و نیایش‌های شب‌های قدر و رفتن مردم به مساجد اشاره کرده و مطالبی را درباره شب زنده‌داری و نیایش ایرانیان در روزهای ۱۹، ۲۱ و ۲۳ ماه رمضان نوشته است.همچنین «پیترو دلاواله» سیاح ایتالیایی در سفرنامه خود به شب شهادت حضرت علی (ع) و دسته‌های عزاداری که مردم در این ایام برگزار می‌کرده‌اند، اشاره کرده است.