خانه تکانی، سنتی به جای مانده از ایران باستان

گروه فرهنگی: خانه تکانی، رسم زیبایی است که همانند ده‌ها سنت پسندیده‌ی دیگر از ایرانیان باستان به یادگار مانده است.بر اساس این سنت، اعضای خانواده مشغول نظافت اساسی منزل می‌شوند و تلاش می‌کنند تا قبل از فرارسیدن عید نوروز، چهره‌ای تمیزتر و با نشاط‌تر به فضای زندگی بدهند.رسمی که با عنوان خانه تکانی در بین مردم شناخته می‌شود.

دکتر عباس آذر انداز استاد فرهنگ و زبان‌های باستانی  خانه تکانی را شامل رفت و روب خانه، شستن فرش‌ها و قالی‌ها، سفید کردن ظروف مسی و دیوارهایی که یک سال غبار گرفته و تیره شده‌اند، می‌داند. و می‌گوید:زمان‌های قدیم در خانه تکانی ظرف‌های سفالین مستعمل و خراب، مانند:کوزه‌ها را هم می‌شکستند و ظرف‌های نو را جایگزین می‌کردند. خانه‌تکانی و زدودن آلودگی و پلشتی‌ها از فضای خانه و کاشانه در آخر سال، مظهر و نمادی از بیرون کردن ارواح خبیث، ناپاک و فرسوده از محیط زیست و زدودن سیاهی، فقر، اندوه و آماده کردن فضای خانه در آستانه‌ی نوروز است.

برخی پژوهشگران، خانه‌تکانی و آرایش محیط زندگی را از دستورات آئین زرتشت می‌دانند. زیرا فکر می‌کنند رابطه‌ای بین فروهرها، ارواح پاک و نیک با نامگذاری اولین ماه فصل بهار، یعنی فروردین وجود دارد. به گواهی بیشتر منابع حتی اوستا، فرود فروهرها در روزهای پایانی سال کهنه و چند روز نخست سال نو انجام می‌شود.

دکتر فاطمه شیبانی فرد استاد فرهنگ و زبان‌های باستانی  فلسفه‌ی خانه تکانی را فراتر از تمیز کردن خانه برای ورود به سال نو می‌داند و می‌گوید:در روزگار کهن اعتقاد ایرانیان بر این بود که ارواح درگذشتگان در روز‌های آخر سال و بیشتر در ۵ روز مانده به سال جدید به زمین آمده و به خانه‌های خود می‌روند. لذا، اعضای خانواده برای پذیرایی از ارواح درگذشتگان کارهایی را انجام می‌دادند که یکی از آن‌ها تمیز کردن خانه یا خانه تکانی بود.

روح افراد متوفی که در باور ایرانیان باستان و پیروان آئین زردشتی، فروهر نام دارند، یکی از ابعاد وجودی انسان را تشکیل می‌دهند که خوشحال کردن آن‌ها از جمله دغدغه‌های مردم در ایران باستان بود. خانه‌تکانی یک اتحاد ملی و رسم قدیمی است و هنوز هم مانند گذشته، در سراسر ایران میان مردم معمول است.