نقش آفرینی صنعت پست در لجستیک

کلمه نیوز_ محمد احمدی معاون فنی و بازرگانی این شرکت در گفتگویی با فصلنامه چاپار نشریه الکترونیکی شرکت ملی پست در خصوص نقش آفرینی صنعت پست در حوزه لجستیک کشور توضیحاتی را ارائه داده است که متن کامل این گزارش در ادامه آمده است.

از سده گذشته تاکنون، یکی از شاخصه‌های توسعه‌یافتگی در جوامع، پست و سرانه پستی بوده است که همگام با توسعه کسب‌وکارها و تجارت اینترنتی متحول شده است.

بی تردید این تحول مستلزم به‌روز شدن زیرساخت‌های فنی و عملیاتی خصوصا لجستیک است. محمد احمدی، معاون فنی و بازرگانی شرکت ملی پست معتقد است که کلیدواژه راه‌اندازی پست لجستیک، تامین منابع مالی و رسیدن همه حلقه‌های دخیل در این حوزه به یک باور و ادبیات مشترک است.

احمدی به نقش‌آفرینی صنعت پست در حوزه‌های ارتباطی و اقتصادی از اعصار گذشته تا به امروز که با نام عصر دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی شناخته می‌شود، می پردازد و می گوید در طول تاریخ فعالیت‌ها و سرویس‌ها‌ی پستی در سراسر جهان، بر لبه‌ی نیاز آحاد جامعه و مردم تعریف شده است، بنابراین رویکرد شرکت‌های پستی چابک و الگوی حرکتی آنان، همواره مطابق با سطح نیاز جامعه تغییر می‌کند.

افزایش نرخ رشد مرسولات پستی

معاون فنی و بازرگانی شرکت ملی پست معتقد است در شرایط کنونی با توجه به ضرورت بکارگیری فناوری ارتباطات و اطلاعات و نیز تاثیرات شگرف تکنولوژی در بخش‌های مختلف جامعه، شاهد کاهش چشمگیر پست نامه یا مرسولات حاوی مستندات کاغذی از یک سو و افزایش مرسولات پستی با ماهیت بسته و امانت از سوی دیگر هستیم که متاثر از توسعه کسب‌وکارهای الکترونیکی به‌ ویژه تجارت الکترونیک در کشورهای توسعه‌یافته و در حال‌ گسترش است، بنابراین در مجموعه شرکت پست با توجه به تغییر شاخص ترافیکی مرسولات پستی از نامه به بسته، لاجرم تلاش شده است تا زیرساخت‌های فنی و عملیاتی متناسب با این تغییر رویکرد جامعه بهبود داده شود؛ تا آنجا که با نگاهی به آمار و اطلاعات موجود می‌توان مشاهده کرد که اگرچه در سنوات گذشته نسبت سهم ترافیکی پست‌‌نامه‌ها به بسته و امانت، ۹۰ به ۱۰ بود، اما این نسبت به ‌مرور تغییر کرده و به‌طور یکسان بین این دو تقسیم شده و انتظار می‌رود در آینده‌ای نزدیک، نرخ رشد مرسولات پستی با ماهیت بسته و امانت با سرعت بیشتری، افزایش یابد.

احمدی با بیان اینکه در عصر حاضر، اگر چه پست‌نامه هنوز دارای اهمیت است، ولی با وجود بدیل های الکترونیکی که به مرور حوزه اسناد و مدارک را نیز در بر می‌گیرد و اهمیت آن رو به افول است؛ اذعان می دارد متناسب با این تغییر رویکردهای حادث شده در سطح جامعه، همه ارکان شرکت‌های پستی از جمله معماری سازمانی، رفتار سازمانی، زیرساخت‌ها، تجهیزات، سرمایه‌های انسانی و تمهیدات مورد نیاز این حوزه در ساختار وظیفه‌ای ادارات پست باید به صورت ماهوی تغییر کند و معتقد است نتیجه مورد انتظار زمانی حاصل خواهد شد که متناسب با این تغییرات، سایر حلقه‌ها و لایه‌های زنجیره تامین نیز به‌مثابه یک پیکره واحد، دستخوش تغییر و تحول شود.

نقش کلیدی وجود شبکه‌ کارآمد توزیع در بهره‌وری و کارایی اقتصادی کشور

او با اشاره به اینکه ماهیت اصلی پست، ایجاد شبکه‌ای منسجم و گسترده از منابع، افراد، زیرساخت‌ها، اماکن، تجهیزات، مرسولات و… با سریع‌ترین کارکرد و بهینه‌ترین هزینه برای ایجاد شبکه توزیع به مصرف‌کننده نهایی است؛ خاطرنشان می کند هزینه توزیع در زنجیره تولید محصول، در کشورهای توسعه‌یافته به‌صورت میانگین ۶ درصد است، در حالی که این هزینه در ایران در حوزه‌های مختلف بین ۱۲ تا ۲۰ درصد ارزیابی می‌شود. به عبارتی در بهترین حالت، هزینه توزیع در زنجیره تولید محصولات در ایران، دو برابر میانگین جهانی است و همین مسئله نقش کلیدی وجود شبکه‌های کارآمد توزیع در بهره‌وری و کارایی اقتصادی کشورها را نشان می‌دهد.

معاون فنی و بازرگانی شرکت ملی پست، پست را یک شبکه حمل‌و‌نقل و توزیع مویرگی می داند که با رساندن کالا به مصرف‌کننده نهایی، نقشی تاثیرگذار در کاهش سفرهای درون‌شهری و برون‌شهری، کاهش مصرف سوخت و حامل‌های انرژی، کاهش آلاینده‌های زیست محیطی و در نهایت افزایش بهره‌وری عمومی و توسعه اقتصادی در کشور ایفا می‌کند.

به اعتقاد او در جغرافیایی مانند کشور ایران که سرزمینی پهناور با اقلیم و آب و هوایی گوناگون است، ایجاد شبکه‌ای منسجم و پایدار در حوزه حمل‌و‌نقل و توزیع، امری خطیر، پیچیده و بسیار پرهزینه بوده و به ‌شدت به حمایت‌های دولت نیازمند است و در خصوص علت آن می گوید در خوشبینانه‌ترین حالت سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در حوزه پست، محدود به بخش‌های اقتصادی بازار خواهد بود و حضور در شهرهای کوچک و نقاط روستایی، برای سرمایه‌گذار بخش خصوصی دارای صرفه اقتصادی نیست. موضوعی که در قانون اساسنامه شرکت ملی پست به صراحت به آن پرداخته شده و ارائه خدمات به نقاط روستایی با تعرفه‌های مصوب سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی به ‌عنوان سازمان رگولاتوری، جزء تکالیف قانونی شرکت پست تعریف شده است.

اجرای الگوی پست در توزیع مرسولات

تجمیع فعالان مختلف پستی به جهت تجمیع منابع و جلوگیری از موازی‌کاری‌ها از جمله راه هایی است که او برای کاهش هزینه توزیع در زنجیره تولید از آن یاد می کند و اضافه می کند یکی دیگر از روش‌هایی که می‌تواند در این مسیر به ما کمک کند، فرهنگ‌سازی در ادبیات صنعت پست در کشورمان به‌منظور تجمیع و یکپارچه کردن خریدهای مشتریان و بسته‌های پستی (جمع‌سپاری و ایجاد سبد توزیع واحد برای مشتریان) است.

وی همچنین از اجرای الگوی پست در توزیع مرسولات نام می برد که روی جمع‌آوری و توزیع محلی مبتنی بر گشت نامه‌رسانی به‌جای الگوی پیکی تمرکز دارد و می گوید در این روش؛ مصرف‌کننده‌ی نهایی اغلب سفارش‌ها برای دریافت آنها عجله‌ای نداشته و می‌تواند مدتی (چند ساعت یا روز) صبر کند؛ در این مدل همه سفارش‌های یک فرد یا منطقه در سبدی واحد تجمیع و توسط یک موزع پستی در نشانی‌ به گیرنده نهایی تحویل می‌شود. احمدی تصریح می کند براساس مطالعات صورت گرفته و تحلیل‌های انجام شده، با این اقدام هزینه‌های پستی بالغ بر ۶۰ درصد کاهش خواهد یافت، ضمن آنکه اثر کلیدی در کاهش سفر و به تبع آن کاهش مصرف حامل‌های انرژی، ترافیک و کاهش آلودگی‌های ‌زیست محیطی و… دارد.

پست لجستیک به‌معنای متداول جهانی آن در کشور نداریم

احمدی پیرامون شاخصه‌های سرویس پست لجستیک و راه‌اندازی آن در ایران می گوید: نمی‌توان به‌صورت کلی و جهانی سرویس پست لجستیک را تعریف کرد، زیرا آن چیزی که ما در ایران به آن پست لجستیک می‌گوییم، ممکن است با آنچه در کشورهای دیگر به‌عنوان پست لجستیک شناخته می‌شود، متفاوت باشد. واقعیت این است که ما هنوز پست لجستیک به‌معنای متداول جهانی آن را در کشور نداریم، بنابراین هنوز تعریف دقیقی از آن نمی‌توانیم ارائه دهیم.

او بیان می کند در برخی کشورها مرسولات پستی به بسته‌های تا رده وزنی ۳۰ کیلوگرم اطلاق می‌شود، در برخی دیگر این تعریف به مرسولات تا سقف وزنی ۵۰ کیلوگرم و گاهی بالاتر نیز تغییر می‌یابد؛ بنابراین برخی از کارشناسان و صاحب‌نظران صنعت پست از لحاظ وزنی معتقدند، مرسولات پستی با رده وزنی ۳۰ کیلوگرم به بالاتر در تعریف پست لجستیک قرار می‌گیرد و کسانی نیز بسته‌های پستی با وزن بیش از ۵۰ کیلوگرم را در زمره پست لجستیک می‌دانند.

معاون فنی و بازرگانی شرکت ملی پست ضمن اشاره به این نکته که در برخی کشورهای توسعه‌یافته، شبکه پست لجستیک از شبکه مرسولات پست‌نامه و امانات جداست، یادآور می شود هر کشوری متناسب با توانمندی، ویژگی‌های فرهنگی، مشخصات اقتصادی و قوانین بالادستی، باید چهارچوب‌های معینی در تعریف سرویس لجستیک تعیین و مرسولات با شاخصه‌های تعریف شده را در حوزه پست لجستیک قرار دهد.

احمدی با تاکید بر اینکه ما هنوز پست لجستیک به معنای واقعی در کشور نداریم، درباره ایده‌آل این موضوع می گوید در خوشبینانه‌ترین حالت، ظرفیت‌های موجود در شرکت ملی پست، صرفاً قبول و توزیع مرسولات با حداکثر وزن ۵۰ کیلوگرم و ابعاد ۵/۱ متر در بزرگ‌‎ترین ضلع را پوشش می‌دهد، بنابراین هر چیز که بالاتر از این ابعاد و حجم باشد، می‌تواند در قالب سرویس پست لجستیک که بنا داریم با بهره‌گیری از ظرفیت‌ها و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در آینده راه‌اندازی کنیم، قرار گیرد؛ زیرا برای ارائه سرویس لجستیک، حمل‌و‌نقل هوشمند، انبارداری مکانیزه و تجهیزات و دستگاه‌های به‌روز نیاز خواهد بود.

او اذعان می دارد در الگویی که ما به دنبال راه‌اندازی آن در افق سه ساله با مدل ۳PL هستیم، ارسال مرسولات با رده وزنی ۵۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم وجود دارد که می‌تواند در فرآیند اجرا برای آن حدود و ثغور دقیق‌تری تعیین شود و به سمت B2C و B2B برود.

گره‌گشایی به دست منابع مالی و مکانیزاسیون

احمدی در خصوص راه‌اندازی پست لجستیک می گوید؛ کلیدواژه راه‌اندازی پست لجستیک تامین منابع مالی است. در واقع بر اساس طرح مطالعاتی و ارزیابی حداقلی برای راه‌اندازی ۸ تا ۱۰ نقطه لجستیکی (هاب پستی) در کشور، به تامین سرمایه‌ای بالغ بر ۶۰ هزار میلیارد ریال نیاز است که در نظر داریم این مبلغ را در قالب مشارکت با بخش خصوصی تامین کنیم.

او اضافه می کند متاسفانه ما در حوزه حمل‌و‌نقل، شبکه لجستیکی و ناوگان مناسب و منسجمی جهت ارائه خدمات لجستیکی در سطح کشور نداریم و زنجیره تامین در کشور ما به‌‌صورت کامل شکل نگرفته است، به‌طوری‌که نمی‌توان یک شرکت حمل‌ونقل یافت که توانایی و ظرفیت تامین زیرساخت‌های عملیاتی حمل‌ونقل کامل در یک زنجیره تامین را داشته باشد؛ در نتیجه راه‌اندازی سرویس پست لجستیک از آن چیزی که فکر می‌کنیم پیچیده‌تر و دشوارتر است.

تکیه بر نیروهای دانشی در شکل دهی به مفهوم پست لجستیک

معاون فنی و بازرگانی شرکت ملی پست معتقد است در شکل دادن به مفهوم پست لجستیک نباید عجولانه و احساسی عمل کنیم، بلکه باید با تکیه بر نیروهای دانشی، هوشمندانه گام‌ برداریم تا در رسیدن به اهداف تعیین شده، هزینه و انحراف کمتری داشته باشیم. او می گوید مسئله این است که پست لجستیک به هوشمندسازی و مکانیزاسیون نیاز دارد، اما حقیقت امر این است که در سطح کلان، هنوز این اعتقاد و باور در زمینه اهمیت شبکه‌های پستی و لجستیکی و هزینه‌های هوشمندسازی زیرساخت‌ها شکل نگرفته است. از طرفی کارشناسان و مدیران با مقوله هوشمندسازی قدری غریبه و ناآشنا هستند و برای اینکه در تصمیم‌گیری‌های خود به این مقوله بپردازند و با شیوه‌ای صحیح آن را اجرا کنند باید در آموزش مدیران کوشا باشیم و به جوانان و نیروهای متخصص و آگاه در حوزه‌های مدیریتی اعتماد کنیم.

او یادآور می شود از یک سو اطلاعات دقیق و مشخصی از بخش لجستیک کشور وجود ندارد، از سوی دیگر با قوانین و مقررات متعدد و بعضاً متناقض در سازمان‌های مرتبط مواجه هستیم و حتی در برخی حوزه‌ها ‌قانون مشخص (در استارت‌آپ‌های حوزه حمل‌و‌نقل و توزیع) نداریم. علاوه بر آن، به دلایلی که ذکر شد، رگولاتوری هم توانمندی و کارآمدی لازم را برای اقدامات بزرگ و هوشمند در این بخش ندارد. بر این اساس باید همه بخش‌های مختلف با هم به یک زبان و فهم مشترک برسند که برای آن هم به زبان مشترک و قوانین یکپارچه و استاندارد نیاز داریم.