ثبت آخرین زلزله مهم کلانشهر تهران با قدمت بیش از ۱۹۰ سال

به گزارش ایسنا، در روز شنبه ۲۸ مردادماه جاری زمینلرزه‌ای به بزرگای ۳.۹ در دماوند استان تهران رخ داد که رومرکز آن در ۸ کیلومتری دماوند، ۱۴ کیلومتری رودهن و ۱۷ کیلومتری بومهن استان تهران بوده است. زلزله ۲.۵ از دیگر رخدادهای لرزه‌ای این منطقه است.

منشأ این زمینلرزه بر روی گسل مشاء بوده است و بر اساس گزارش سازمان نقشه‌برداری بر روی این قطعه زلزله‌های تاریخی نیز به ثبت رسیده است.

بر اساس گزارش سازمان نقشه‌برداری کشور، از نقطه نظر لرزه زمین‌ساختی، ایران بخشی از کمربند زلزله‌خیز آلپ-هیمالیا را تشکیل می‌دهد و تهران به عنوان پایتخت ایران در کوهپایه‌های جنوبی کوه‌های البرز مرکزی و در منطقه‌ای بسیار فعال واقع شده است.

وجود گسل‌های فراوان فعال در منطقه ایران و همچنین زلزله‌های تاریخی و معاصر گویای پتانسیل بالای تغییر شکل در این منطقه است. از بین ساختارهای تکتونیکی فعال در ایران رشته کوه‌های البرز که در برگیرنده تعداد زیادی گسل فعال است، بسیار حائز اهمیت است.

منطقه البرز مرکزی لرزه خیز بوده و در طی ۲ هزار سال گذشته بیش از ۲۰ زمینلرزه با بزرگی ۶.۵ در این منطقه به وقوع پیوسته است. از دیدگاه زمین ساخت، البرز مرکزی توان ایجاد زمینلرزه‌های بزرگ را دارد و گسل‌های توانمندی در البرز مرکزی قرار دارند که بارزترین چشمه‌ خطر برای شهر تهران گسل «مشاء-فشم» و گسل «شمال تهران» است.

آخرین زلزله بزرگ تهران در ۲۷ مارس ۱۸۳۰ میلادی (بیش از ۱۹۰ سال قبل) با بزرگی بیش از ۷ درجه ریشتر رخ داد و در مورد ابعاد تخریب این زلزله در منابع گزارش شده‌ است که مناطق «شمیرانات» و «دماوند» تقریبا به طور کامل ویران شد و حدود ۷۰ روستا در شرق جاجرود از بین رفتند.

در البرز مرکزی، چندین زلزله‌ تاریخی مخرب به وقوع پیوسته که از آن جمله می‌توان به زلزله‌های سال‌های ۷۳۳، ۸۵۵، ۹۵۸، ۱۱۷۷،‌۱۲۸۳،‌۱۶۶۵ و ۱۸۱۵، میلادی با بزرگی‌های تا مرز ۷.۷ درجه ریشتر اشاره کرد.

گسل مشاء

گسل مشاء حدود ۲۰۰ کیلومتر طول دارد و از گسل‌های اساسی البرز مرکزی است که در شمال تهران قرار گرفته و شیب این گسل رانده به سمت شمال برآورد شده است. طول این گسل از روستای «دلیچای» در خاور تا «فشم» در باختر در نظر گرفته‌ شده و شیب گسل فشاری مشاء به سمت شمال بین ۳۵ تا ۷۰ است.

فعالیت این گسل تاکنون چندین زلزله در تهران به وجود آورده است، به گونه‌ای که زلزله بزرگی که در سال ۹۵۸ میلادی با قدرت بیش از ۷.۷ در ۵۰ کیلومتری تهران به ثبت رسید، منشأ آن به قسمت غربی این گسل نسبت داده می‌شود. در سال ۱۳۰۹ نیز در اثر فعالیت شدید دنباله شرقی این گسل در روستای «مبارک‌آباد» زلزله بزرگی رخ داد که در آن حادثه هم با خسارت‌های بسیاری همراه شد.

با نگاهی به تاریخ آخرین زلزله مهیب در تهران خواهیم دید که بیش از ۱۹۰ سال از آن می‌گذرد.

یک زلزله هم در سال ۱۹۳۰ اتفاق افتاده که باز هم روی همین قطعه گسل بوده است.

گسل مشاء در ۳۵ کیلومتری شمال شرقی تهران از روستای «کلان» رد می‌شود، در حالی که دو گسل «مشاء» و «شمال تهران» در این روستا به هم می‌رسند و به عنوان زون اتصال این دو گسل شناخته می‌شود. این گسل قطعه قطعه و دارای حداقل سه بخشی متفاوت به این شرح است:

* خاوری از فیروز کوه تا دره مشاء
* بخش میانی از دره مشاء تا منطقه لواسانات به طرف شهرستانک
* بخش باختری از شهرستانک تا ورده و باختر کرج

از این رو فعالیت لرزه‌ای بخش‌های متفاوت آن اثرات متفاوتی بر بخش‌های مختلف تهران بزرگ و حتی کرج و آبیک می‌تواند داشته باشد.

قطعه میانی از نزدیکی شمال تهران و  ۱۵ کیلومتری مناطق شمالی تهران عبور کرده و همان قطعه‌ای است که تا به حال زلزله بزرگی نداشته یا مطالعه کافی رویش انجام نشده است.

بر اساس نتایج به دست آمده در این مطالعات، قطعه غربی گسل مشاء که در ۲۸ مرداد فعال شده، پیشتر هم فعالیت داشته است. در سال ۱۶۶۵ میلادی یک زلزله به بزرگای ۶ تا ۷ و در سال ۱۸۳۰ میلادی زلزله‌ای با بزرگی ۷ را تجربه کرده است. همچنین یک زلزله با بزرگای ۵ نیز در سال ۱۹۳۰ اتفاق افتاده که روی همین قطعه گسل مشاء بوده و در اردیبهشت ۹۹ نیز زمینلرزه‌ای با بزرگای ۵.۱ در این قطعه رخ داده است.

پایش برخط گسل تهران

از اهداف مهم شبکه ژئودینامیک اندازه‌گیری و تعیین تغییرات پوسته زمین در طول زمان است و در این راستا با اندازه‌گیری‌های دائم جی پی اس در ایستگاه‌های شبکه ژئودینامیک و  پردازش و آنالیز نتایج می‌توانیم به شناخت کامل‌تری از وضعیت و حرکات پوسته زمین در کشور دست یابیم و بتوانیم حرکات آنها را مدل‌سازی کنیم.

اندازه‌گیری دقیق ژئودینامیک در تعیین حرکات صفحات تکتونیک قاره‌ای، بررسی حرکات گسل‌های فعال و پیش‌بینی روند جابه‌جایی آنها، تعیین جابه‌جایی و حرکت پوسته زمین برای کاهش خسارات احتمالی ناشی از زلزله و همچنین جهت مکان‌یابی بهینه سازه‌ها در پروژه‌های عظیم مهندسی عمران مانند سدها، نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها و تشخیص محل و میزان افت ذخایر حیاتی آب، نفت و گاز و منابع زیر زمینی کاربرد دارد.

از این رو یکی از اصلی‌ترین بررسی‌های ژئودینامیکی دستیابی به مدل جنبشی بلوک‌ها و پهنه‌های ساختاری زمین‌شناسی و میزان واکنش و همکنش پهنه‌ها و گسل‌های فعال نسبت به یکدیگر است.

انتهای پیام