تاجیکستان به دنبال ادامه شگفتی‌سازی در آسیا

نویسنده, فیروز مشعوف
خبرنگار ورزشی
 تیم ملی فوتبال تاجیکستان با درخشش چشمگیر در هفدمین دوره رقابت‌های جام ملت‌های آسیا، نقل محافل فوتبالی این روزهای قاره کهن است. شاگردان پیتر شگرت که نخستین حضورشان در این مسابقات را پس از سال‌ها تلاش و البته حسرت تجربه می‌کنند، توانستند فراتر از تصور، هم از دور گروهی آنهم به‌عنوان تیم دوم صعود کنند و هم در مرحله یک هشتم نهایی دست به کار بزرگی بزنند و با حذف سخت، اما فوق العاده دل‌چسپ امارات در ضربات پنالتی خود را به جمع هشت تیم برتر پیکارها و البته مرحله یک چهارم نهایی مسابقات برسانند. اتفاقی که کمتر هوادار فوتبالی به آن فکر می‌کرد.
شاگردان پیترشگرت ۵۷ ساله برای صعود به مرحله نیمه‌نهایی و جمع ۴ تیم برتر مسابقات، روز جمعه به مصاف دیگر کشور حوزه عرب، یعنی اردن خواهند رفت. مسابقه‌ای که می‌تواند در صورت پیروزی تاجیکستان، به شگفتی‌سازی و تاریخ‌سازی تاجیک‌ها در جام ملت‌های شماره ۱۷ ادامه دهد. تاجیکستان که مسابقات را با تساوی بدون گل برابر چین شروع کرد، از همان ابتدا نشان داد جام ملت ها را تنها برای کسب تجربه شروع نکرده است. معمول است تیم‌هایی که برای نخستین بار به چنین مسابقات سطح بالایی صعود می‌کنند، در کنار انسجام فنی، انگیزه مضاعفی برای درخشش در نخستین دوره حضور خود نیز دارند. قبل از این که روی دلایل و نحوه موفقیت فوتبال تاجیکستان بپردازیم، بد نیست نگاهی به بازی حساس پیش‌رو داشته باشیم. مبالغه نیست اگر بگوییم تاجیکستان شانس اول پیروزی در جدال با اردن نیز محسوب می‌شود. نه بخاطر اینکه چون امارات را برده به این تیم نیز غالب خواهد شد، بلکه بیشتر بخاطر شاخصه‌های مثبت خود این تیم است. تیم پیتر شگرت تمامی ساختارهای یک تیم خوب از قبیل، انگیزه، انسجام، حمایت و نظم فنی و تاکتیکی را در خود دارد.

تنها خانه خالی این تیم نبود تجربه در چنین میادینی است که البته چون حریف خیلی قدرتمندی نیست، می‌توان کفه ترازو را به نفع این تیم سنگین کرد. تاجیکستان از سال ۲۰۲۱ به این طرف دو بار با اردن جدال داشته که یک بازی با برتری یک بر صفر تاجیکستان در دیدار دوستانه دوم فبروری ۲۰۲۱ به پایان رسیده و دیگری چند ماه پیش در مرحله انتخابی جام جهانی در ۱۶ نوامبر ۲۰۲۳ برگزار شده که این مسابقه با تساوی یک بر یک در دوشنبه به کار خود پایان داده است.
این نتایج نشان می‌دهد تاجیکستان کار چندان سختی برابر حریفش ندارد. ساده‌تر اگر بگوییم دسته کم در مقایسه با رقبایی مثل ژاپن، کره‌جنوبی و ایران و حتی ازبکستان همسایه نزدیک این کشور، اردن حریف به مراتب بهتری برای مردان پیترشگرت به حساب می‌آید. با وجودی که اردن در رده بندی فیفا از حریفش بالاتر است، اما باید خود را برای یک بازی سخت برابر تاجیکستانی که کماکان برای تاریخ سازی و شگفتی سازی انگیزه بالایی خواهد داشت و بیشتر بر سر زبان‌هاست آماده کند.
فوتبال در تاجیکستان رشد کرده است
یکی از دلایل موفقیت و درخشش تیم ملی فوتبال تاجیکستان در جام ملت‌های آسیا را بدون شک، تب بالا و البته رشد سال به سال فوتبال در این کشور باید دانست. فوتبال در تاجیکستان همانند کشورهای دیگر مرکز آسیا و البته کشور همزبان و همسایه‌اش فغانستان، حرف اول را در میان رشته‌های ورزشی میزند و در طی دسته کم ۲۰ سال گذشته در محراق توجه و مسیر پیشرفت بوده است. شهر فوتبالی دوشنبه پایتخت تاجیکستان در طی یک دهه گذشته برای میزبانی از مسابقات بین‌المللی زیادی پیش قدم بوده است. از مسابقات کافا (مرکز آسیا) تا رقابت های مقدماتی سنین مختلف در سطح آسیا که معمولا کنفدراسیون فوتبال آسیا به دلیل علاقه، پیشتازی و رویکرد خوب، تاجیکستان را بعنوان میزبان گروه انتخاب کرده است که این خود بیانگر توجه و آینده نگری و ظرفیت سازی برای رشد فوتبال در این کشور است.
نقش پررنگ تیم استقلال
نمی‌توان در میان موفقیت‌های تیم ملی فوتبال تاجیکستان از تیم استقلال یاد نکرد. درخشش این روزهای فوتبال ملی تاجیکستان، ما را به یاد اولین حضور تیم فوتبال استقلال تاجیکستان در مسابقات لیگ قهرمانان باشگاه‌های آسیا می اندازد. جایی که این تیم در اولین تجربه حضورش در مسابقات سال ۲۰۲۱، توانست درخشش خیره کننده‌ای با صعود از دور گروهی بعنوان صدرنشین داشته باشد که حتی موفق به شکست ۴ بر ۱ تیم پرستاره الهلال عربستان در خانه‌اش شد.
الهلالی که در همان سال قهرمان آسیا هم شد. در میان ۱۷ بازیکنی که از لیگ داخلی تاجیکستان در ترکیب کنونی این تیم در جام ملت ها حضور دارند، ۱۱ بازیکن از تیم استقلال دوشنبه است که اکثر آنان نیز جز بازیکنان ثابت و تاثیرگذار تیم به حساب می آیند. به طور مثال می‌توان به رستم یتیموف، احسان پنجشنبه و علیشیر جلیلوف بعنوان سه بازیکن کلیدی تاجیکستان اشاره کرد. انسجام و هماهنگی بازیکنان تاثیرگذار این تیم که ماه ها کنار هم در تیم استقلال در بازی لیگ داخلی و البته بازی های آسیایی حضور دارند، بی تاثیر در نظم فنی تیم ملی تاجیکستان نیست. اتفاقی که در بسیاری از کشورهای اروپایی نیز ملموس است، به طور مثال تیم ملی آلمان – بایرن مونیخ، تیم ملی ایتالیا – یونتوس سابق، تیم ملی اسپانیا – بارسلونا و چندین مثال دیگر که می‌توان داشتن یک تیم خوب باشگاهی را عاملی مهم در موفقیت تیم ملی آن کشور دانست.
حمایت مستقیم رئیس جمهور و پسرش از رشد فوتبال
موفقیت و رشد ورزش در یک کشور بدون حمایت دولت و به قول تاجیکان «راهبران دولت» هیچ گاه ثمربخش نبوده و نیست. در تاجیکستان برخلاف سایرکشورها مثل افغانستان، نقش دولت‌ها تنها دادن تقدیرنامه و ستایش‌های زبانی نیست، بلکه آنان با بسترسازی مناسب، زمینه ساز اصلی این موفقیت می‌شوند. رستم امام علی، فرزند ارشد امام علی رحمان رئیس جمهور تاجیکستان است که همزمان هم شهردار شهر دوشنبه است، هم رئیس فدراسیون فوتبال تاجیکستان و البته رئیس فدراسیون فوتبال مرکز آسیا. ورزش و فوتبال با مدیریت رستم امام علی رشد قابل ملاحضه ای در چند سال گذشته در تاجیکستان داشته است. طبق آمار در طی حداقل ۲۱ سال گذشته در بسیاری از شهرهای تاجیکستان استادیوم‌هایی با ظرفیت حداقل ۱۰ هزار نفر ساخته شده و ساخت چندین استادیوم دیگر نیز روی دست.
این در حالیست که تاجیکستان چندی پیش یکی از مدرن‌ترین مجموعه‌های ورزشی که در سطح منطقه نظیر ندارد را افتتاح کرد تا نشان دهد پیشرفت ورزش و فوتبال در این کشور جز اولویت ها است. از سویی سفر ناگهانی امام علی رحمان به قطر فقط بخاطر حمایت از تیم ملی قبل از تقابل حساس این تیم برابر لبنان در دور گروهی که باعث صعود تاریخی این تیم به دور حذفی جام ملت‌های آسیا شد، نشان میدهد که رهبران تاجیکستان در این دستاوردها سهیم هستند.
بدون شک نمیتوان در میان کارت های سبزی که برای اثبات موفقیت تاجیکستان بالا میرود، از پیتر شگرت کروات نام نگرفت. مربی نام آشنایی که در افغانستان نیز شهرت خاص خودش را دارد. حضور دو ساله او روی نیمکت افغانستان که البته در نهایت با حاشیه و اخراج او همراه شد، باعث نشد که او محبوبیتش را در میان فوتبالی های افغانستان از دست بدهد.
شگرت در اواخر سال ۲۰۱۵ با وجودی که تیمش مسابقه فینال را به هند باخت و قهرمانی در جنوب آسیا از دست داد، اما به لطف پیروزی‌های پرگل در آن مسابقات و شخصیت جذاب و پرهیجانش، کماکان در دل مردم افغانستان جای دارد.
پیتر شگرت پس از پایان کار با افغانستان به مالدیو رفت و موفق شد این تیم را در مسابقات جنوب آسیا قهرمان کند. او سپس تاجیکستان منسجمی را که حاصل زحمات و سرمایه‌گذاری چندین ساله فدراسیون فوتبال این کشور است را در اختیار گرفت و نتایجش را حالا میتوان به وضوح دید. نتایجی که البته برای طرفداران فوتبال افغانستان چیزی جز حسرت را درپی ندارد. کرواسی که شگرت اهل آن است، در دنیا به داشتن مربیان و بازیکنان نام دار شهره است.
شگرت پرهیجان که همیشه با شور و حال خاص خودش به تیمش انگیزه تزریق میکند و ویدیوهایش در صفحات اجتماعی بازتاب فراوانی داشته است، حالا دیگر در صف مربیان برتر آسیا قرار دارد و حتی میتوان کارنامه او را در مقایسه و کنار مربیان نامداری مثل یورگن کلیزمن سرمربی کره جنوبی، روبرتو مانچیتی سرمربی عربستان، پائولو بنتو سرمربی امارات و هکتور کوپر با تجربه سرمربی سوریه قرار داد. شگرت با عمکردی که نشان داد شاید بتواند در آینده نیمکت های بزرگ‌تری را نیز در اختیار بگیرد.
لیگ منظم فوتبالی و متکی نبودن به بازیکنان خارجی
تاجیکستان با وجود جغرافیای کوچکی که دارد و با توجه به اینکه برای سفرهای بین شهری نیاز به استفاده از هواپیما نیست، لیگ فوتبال منظمی دارد که با وجود افت در سال‌های قبل از ۲۰۱‍۰، چند سالی است دوباره جان گرفته و همه ساله با سیستم صعود و سقوط در میان ۱۰ تیم برگزار می‌شود. لیگی که هر چند خیلی نمیتوان آن را با کشورهای پیشرفته آسیا از لحاظ امکانات مقایسه کرد، اما در همین حد باعث شده تا فوتبال تاجیکستان از حالت آماتور خارج و چرخه تولید بازیکن در این کشور فعال شود. اتفاقی که کشورهایی همانند افغانستان به شدت به آنان نیازمندند.
بسیاری از بازیکنان کنونی تیم ملی فوتبال تاجیکستان در لیگ این کشور بازی می‌کنند و اگر هم در لیگ های بیرونی مثل وحدت حنانوف که در پرسپولیس ایران بازی میکند حضور دارند، ثمره و تولید لیگ این کشور هستند. وحدت حنانوف از استقلال دوشنبه به لیگ ایران پیوست. کمپ‌های تمرینی این کشور همیشه در داخل تشکیل می‌شود، سرمربی این تیم اغلب در تاجیکستان است و سرگرم تماشای مسابقات و انتخاب استعدادها برای تیم ملی است. از سویی دیگر نحوه تشکیل تیم نه کار را برای فدراسیون فوتبال سخت میکند و نه برای سرمربی.
پاداش ۲۰۰ هزاردلاری برای حذف اردن
با این حال رستم امام علی رئیس فدراسیون فوتبال تاجیکستان برای پیروزی تیم ملی فوتبال کشورش در برابر اردن پاداش ۲۰۰ هزار دلاری را برای اعضای تیم ملی تعیین کرده است. جدا از این وعده که می‌تواند قسمتی از انگیزه بالای بازیکنان این تیم برای صعود تاریخی به نیمه نهایی باشد، اینکه تاجیکستان نیز در کنار ایران حالا جز کشورهای قدرتمند فارسی زبان در حوزه فوتبال آسیا به شمار می‌آید، در جغرافیای ایران و افغانستان باعث خشنودی شده است. خشنودی که اگر با صعود این کشور به مرحله نیمه نهایی هم همراه شود، زیباتر خواهد بود.