کاروانسرای دودهک دلیجان، خاکستر روشن بجا مانده از آتش گذشتگان

آرام و بی صدا در سکوت روستای دو دهک، فارغ از هیاهوی زندگی پر تلاطم شهری با مرور خاطرات گذشته کاروانسرایی زیبا و قدیمی خفته است، کاروانسرایی که روزی روزگاری محل رفت و آدم مسافران در راه مانده بوده است.

از کوچه باغ های دو دهک که عبور می کنید ، در پیچ کوچه باغی سرسبز که صدای نهر آب جاری در آن موسیقی شب های پر از ستاره دو دهک را می نوازد، در نقطه ای رو به کوه و دشت کاروانسرای دودهک با گذشت سالیان سال هنوز مغرور و ایستاده خودنمایی می کند.

از پله ها بالا می روید و آهسته آهسته از حال و هوای زندگی مدرن شهری خارج می شوید، سبک و آرام به گذشته دور نیاکان خود پا می گذارید، چه آتش هایی که در این کاروانسرا به شوق دیدن یاران خاکستر شدند و چه آتش هایی که از ترس راهزنان در این کاروانسرا پناه شدند، چه آتش هایی که از سوز و یخبندان زمستان های دلیجان و جاده های پر از برف سوختند و خاکستر شدند و چه آتش ها که تا رسیدن به منزلگه دیدار در دل شب تاب آوردند و تبدیل به ستاره شدند، هنوز گرمای خاکستر آتش مسافران در این کاروانسرای زیبا حس گرمای لطیفی را به بازدیدکنندگان القا می کند، گویی در لحظه از اشتر پایین آمده اید، کوله بار غم را رها کرده اید و در کنار حوض حیاط کاروانسرا گلویی تر کرده اید.

رد پای اسبان و اشتران خسته را می توان هنوز در اصطبل این کاروانسرا تصور کرد. حجره هایی که افراد خسته را پناه شدند، صدای قیج قیج درهای کوتاه چوبی که نشانه تواضع در رسم میهمانی و میهمان نوازی ایرانیان است، معماری زیبا، جذاب و بامعنای ایرانیان در حجره ها و تالارهای این کاروانسرا خشت به خشت بازدیدکنندگان را به گذشته نیاکانشان سوق می دهد تا بر خود ببالند که در چنین سرزمینی متولد شده اند.

فانوس های از نا افتاده و حتی آسمان پر از ستاره و ماه که کاروانسرا را به روشنایی مملو از زیبایی و نور میهمان می کند، در کمی سکوت نیمه شب دودهک و بین آجرهای خشت و گلی لمس می شود.

کاروانسرای دودهک دلیجان بنایی تاریخی و زیبا که قدمت آن را به دوره صفویه منتسب کرده اند در حالی که معماری آن از شیوه معماری سلجوقیان پیروی می‌کند که همین امیر، تخمین قدمت بنا را مشکل می‌کند.

ابعاد آن۷۰/۵۳ در ۶۰/۵۳ متر است و در هر یک از دیوارهای شمالی و شرقی و غربی آن سه برج دیده‌بانی تعبیه شده که نشان می‌دهد کاروانسرا کاربردی به مانند یک قلعه نظامی داشته‌است که پس از عبور از دروازه ورودی کاروانسرا، ایوانی به طول ۱۱٫۳ متر و پهنای ۳٫۹ متر وجود دارد که انتهای آن با پله‌هایی به حیاط متصل می‌شود. ایوان‌های جنوبی و غربی آن که بعد از ایجاد بنا ساخته شده‌اند، دارای فرورفتگی‌هایی در دیوار هستند.

ایوان شرقی بر روی یک آب‌انبار زیرزمینی ساخته شده‌است. در سمت راست ایوان دو اتاق ساخته شده که اولی مربعی با ضع ۴٫۸ متر و سقف گنبدی است که
درگذشته به‌وسیله یک در بزرگ به اتاق کناری ارتباط داشته‌است. این اتاق نمازخانه کاروانسرا بوده‌است. چهارگوشه کاروانسرا مشابه یکدیگر نیستند.

گوشه‌های شمال شرقی و جنوب غربی برای نگهداری بار و دوگوشه دیگر به عنوان اصطبل مورد استفاده قرار می‌گرفته‌اند. پی‌های این بنا از سنگ رودخانه و ساروج و بقیه بنا از آجر ساخته شده‌است. حیاط این کاروانسرا ۲۷٫۲ متر طول و ۲۷٫۱ متر عرض دارد.

بام کاروانسرا را که وارد می شوید خنکای نسیم صبح بر گونه های شبنم زده میهمانان می نوازد.گنبدهای کوچک بر روی بام، حیاط بزرگ و زیبایی که در چهار سمتش اتاق هایی را برای استراحت مسافران در خود جا داده است از بالای پشت بام بیش از هر زمان دیگری رخ نمایی می کند.

بوی کاهگل آب خورده، هیزم های آتش گرفته و زغال شده و حتی بوی چپق پدربزرگ ها نیز در فضای کاروانسرا به مشام می رسد.بوی دیزی دود زده و چای آتشی، بوی صفا و صمیمیت مستت می کند و ناخودآگاه به فرسنگ ها دورتر رهسپارت می کند به دورانی که مادربزرگ ها با چارقد سفید و سنجاقی زیر گلو در انتظار رسیدن مسافرانشان از مسافت های طولانی بودن و تنها دلخوشی و نقطه امن مسافران همین کاروانسرا ها بوده است.

آری این است قصه کاروانسرا دو دهک دلیجان که بعد از سال ها هنوز راهگشای توریست ها و مسافران است و امروز نیز به نوعی مامن آرام و امن مردم خسته از زندگی شهرنشینی و خسته از دود و دم ماشین ها شده است.

زیبایی و قدمت کاروانسرای دو دهک دلیجان هر فردی را ترغیب می کند تا شال و کلاه کرده و سری به گوشه ای از تاریخ این مرز و بوم و زندگی نیاکانشان بزند.

قدمت این کاروانسرا را بیش از ۸۰۰ سال تخمین می زنند که آن را مربوط به دوران سلجوقی می کند. بعدها در زمان صفوی این بنا مرمت و به کاروانسرا تبدیل و جزو ۹۹۹ کاروانسرای ساخته شده توسط شاه عباس صفوی لقب گرفت.

کاروانسرای دودهک در سال ۱۳۷۷ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد و در سال ۱۳۹۶ به منظور مرمت و بهره برداری به جناب آقای هادی جلالی (سرمایه گذار بخش خصوصی و صاحب هتل سبز کارون دلیجان) سپرده شد.

مرمت این بنا حدود ۴ سال به طول انجامیده است تا این کاروانسرا به عنوان مکانی امن و تاریخی، پل ارتباطی بین آیندگان و گذشتگان باقی بماند.

نویسنده: سایه قهیه ای