فرت بافی؛ هنری زنده با ۴۰۰ سال قدمت در روستای بزد تربت جام

فرامرز صابرمقدم در گفت و گو با ایسنا، با اشاره به پژوهش‌های میدانی که در روستای هدف گردشگری بزد با هدف شناسایی نقوش کهن پارچه‌های سنتی انجام شده است، افزود: روستای بزد در حال حاضر ۱۷۰۰ نفر بافنده پارچه‌های فَرَت و همان تعداد نیز دستگاه بافندگی دارد.

وی با بیان اینکه اهالی این روستا بر روی پارچه‌بافی سنتی تکیه بسیاری دارند و محل کسب درآمد زنان روستایی از محل فروش پارچه‌های سنتی به نام فرت است، اظهار کرد: با توجه به پژوهشی که در خصوص این هنر انجام داده‌ایم بافت پارچه در این روستا به بیش از ۴۰۰ سال قبل بر می‌گردد.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان تربت‌جام با اشاره به اینکه بزد روستایی قدیمی و منتسب به شیخ احمد جام است، بیان کرد: شیخ احمد جام وقتی در ۴۰ سالگی وارد این روستا می‌شود مردم در آن زندگی می‌کردند و اکنون بقایای قدیمی روستای بزد را به صورت یک تپه داریم.

شناسایی ۶۲ نوع نقش متفاوت با پس زمینه‌های فرهنگی

وی سبقه و پیشینه این هنر سنتی در روستای بزد را بسیار زیاد دانست و تصریح کرد: پژوهش‌های انجام شده نشان داد که در دوره قاجار تا حدود سال ۱۳۱۵ خورشیدی حدود ۶۲ نوع نقش متفاوت و با پس زمینه‌های فرهنگی و الهام گرفته شده از طبیعت منطقه جمع‌آوری شد.

صابرمقدم گفت: چون برخلاف گذشته نقش‌هایی که اکنون در روستا و بر روی پارچه‌ها تولید می‌شود بیشتر از ۱۰ نقش نیست برای همین درصدد احیاء مجدد این هنر برآمدیم، در همین راستا با مسئولان تعاونی‌هایی که تأسیس خواهند شد صحبت‌هایی داشتیم تا طرح‌ها را احیاء کنند.

وی افزود: یکی از این طرح‌ها نمونه ارس‌هایی هستند که امروزه نیز در دامنه و ارتفاعات منطقه پلنگ آبه وجود دارد، در دوره پهلوی اول پارچه‌ای که بررسی شد ارس‌ها به صورت زنجیره‌ای در زیر پارچه تکرار شده و جزء بافت پارچه بوده است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان تربت‌جام اظهار کرد: همچنین در دوره قاجار پارچه‌ای را شناسایی کردیم که بر روی تابوت می‌کشیدند و اعتقادات بسیاری دارند، امروزه پارچه‌های فرت بافی و سنتی در فرهنگ و سنت مردم منطقه جای گرفته است.

وی با بیان اینکه حتی از طرف داماد به میهمانان پارچه‌های سنتی فرت را به عنوان دستمال هدیه می‌دهند، بیان کرد: دخترهای روستا در کنار رسم‌های آئینی، از سنین پائین بافت پارچه سنتی (فرت بافی) را فرا می‌گیرند.

روستای بزد کانون فرت بافی خراسان رضوی

صابرمقدم از بزد به عنوان روستای منحصر به فرد در خراسان رضوی نام برد و گفت: با توجه به اینکه روستای بزد با این ظرفیت کانون فرت بافی خراسان رضوی است تلاش می‌شود تا به عنوان روستای ملی صنایع‌دستی در خصوص فرت از سوی وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی انتخاب و معرفی شود.

وی در خصوص اقدامات انجام شده برای معرفی این روستا به عنوان روستای ملی گفت: تاکنون پرونده روستا آماده و نقوش زمینه پرونده شده است، تلاش می‌شود تا این ۶۲ نقش به اسم روستا ثبت شود تا از کپی‌برداری مناطق دیگر نیز جلوگیری کنیم.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان تربت‌جام با بیان اینکه بر اساس پژوهش‌های به دست آمده و پارچه‌هایی که داشته‌ایم شروع این هنر در روستای بزد تربت‌جام از دوره قاجار است، خاطرنشان کرد: مسن‌ترین بافنده روستا به نام بی بی گل هنوز برخی مواقع خودش پارچه‌هایی را می‌بافد.

فرت بافی در روستای بزد بیشتر به صورت خانگی است

وی از فعالیت چند شرکت تعاونی در شهرستان تربت‌جام که نگاهشان به مشاغل خانگی است خبر داد و گفت: فرت بافی در روستای بزد بیشتر به صورت خانگی است. تمامی ۱۷۰۰ نفر در منازل فعالیت دارند.

صابرمقدم با اشاره به اینکه در خانه‌های روستایی قدیمی فضایی به نام فرت خانه وجود داشت، افزود: وقتی خانه‌ای ساخته می‌شد فضایی برای فرت بافی توسط خانم آن خانه در نظر گرفته می‌شد ولی اکنون روش‌ها تغییر کرده است.

وی اظهار کرد: خوشبختانه اکنون حمایت‌های خوبی از این هنرمندان می‌شود، تسهیلات مشاغل خانگی دو نوع هستند یکی از طریق پشتیبان و برخی نیز مستقل هستند و خودشان درخواست تسهیلات می‌دهند.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان تربت‌جام بیان کرد: با توجه به اینکه تسهیلاتی که داده می‌شوند باید در همان مسیر تعریف شده هزینه شوند، برای همین در راستای جلوگیری از انحراف وام‌ها بازدیدهای مستمری صورت می‌گیرد.

فرت بافی و دوتارسازی از هنرهای زنده و پویای تربت‌جام

وی با بیان اینکه خوشبختانه فرت بافی و دوتارسازی از هنرهای زنده و پویای تربت‌جام هستند، گفت: چرم‌دوزی، تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی، جواهرسازی سنتی از دیگر هنرهای منطقه هستند.

صابرمقدم با اشاره به اینکه برخی از هنرها هم به دلیل اینکه دیگر انجام نمی‌شود در موزه هستند که نمدمالی و رنگ رزی سنتی از آن جمله است، افزود: بسیاری از هنرهای صنایع‌دستی خوشبختانه در شهرستان فعال هستند.

وی اظهار کرد: برای فروش بهتر محصولات هنرمندان کاروانسرای جام با مساحت ۲۴۰۰ متر در نظر گرفته شده است، همچنین در داخل روستا و شهر نیز فروشگاه‌هایی هستند که این نوع بافت‌ها و دوتارها را به فروش می‌رسانند.

صابر مقدم خاطرنشان کرد: فَرَت بافی دارای مصارف کاملاً کاربردی است و در بین اهالی منطقه قداست ویژه‌ای داشته و در حال حاضر نیز به عنوان تزئین و سایر کارها از آن استفاده می‌شود. امیداریم با ثبت این روستا بتوانیم حمایت‌های بیشتری را از هنرمندان این روستا داشته باشیم.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان تربت‌جام در پایان گفت: تاکنون نام اساتیدی چون استاد تخم‌کار در دوتارسازی، استاد فارق کیانی در بازی‌های آئینی و تعدادی دیگر در فهرست نادره‌کاران میراث فرهنگی ناملموس ثبت شده است.

فرت بافی، بافت پارچه‌های پنبه‌ای است و بیشتر به عنوان حوله حمام، حوله دست و صورت، پارچه برای تهیه لباس‌های تابستانی، شال، چادر شب، دستمال‌های آشپزخانه، دستمال‌های جیبی و…  مورد استفاده قرار می‌گیرد.

روستای «بِزد» از توابع بخش مرکزی شهرستان تربت‌جام و در ۱۴ کیلومتری جنوب‌غربی این شهر واقع شده است.

انتهای پیام