هشداردانش‌آموزان در حال چاق شدن هستند

این پدیده زنگ هشدار جدی را در مورد سلامت عمومی جامعه به ویژه آینده کودکان امروز و بزرگسالان فردا به صدا درآورده است.گرچه به طور معمول بسیاری از افراد تا سن ۲۰ سالگی از وزن مناسب، تناسب اندام قابل قبول و ذخیره چربی طبیعی برخوردارند ولی روند تدریجی و گاه سریع اضافه وزن در کمین همین افراد نیز هست به طوری که زنان پس از زایمان و مردان به خاطر ورود به روند زندگی کم‌تحرک در معرض خطر چاقی قرار می‌گیرند. 

کودک چاق امروز، شهروند ناسالم فردا
امروزه با توجه به سبک رایج زندگی و مشکلات اقتصادی، جامعه و افکار عمومی نیازمند کسب آگاهی و اطلاع‌رسانی بیشتر، بهتر و کاربردی در مورد اضافه وزن و چاقی است. اضافه وزن و چاقی کودکان که یکی از تبعات زندگی ماشینی در حوزه سلامت است، ظرف ۲ دهه اخیر بیشتر از هر زمان دیگری به ویژه در کلانشهرها مشهود شده است.

بر اساس آمارهای موجود ۹۰ درصد کودکان ایرانی به سرعت در حال چاق شدن هستند و این روند ظرف ۱۰ سال آینده زاینده شمار قابل توجه شهروندان بزرگسال سنگین وزن است.هم‌اینک تنها در مشهد افزون بر ۳۱ درصد کودکان ساکن این کلانشهر دچار چاقی و اضافه وزن هستند. 

یک متخصص تغذیه و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در این زمینه گفت: مشکلات مربوط به افزایش چاقی و اضافه وزن در همه دنیا و همچنین در کودکان ایران مشهود است به طوری که در کلانشهرها و مناطق شهری دارای جمعیت بیش از ۶۰۰ هزار نفر جمعیت همچون شهر مشهد، شاهد حضور چاقترین کودکان هستیم.دکتر عبدالرضا نوروزی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: ۳۱ درصد کودکان مشهدی چاق و دارای اضافه وزن هستند و این روند هرساله درحال افزایش است به طوری که پیش بینی می شود از آغاز شروع کرونا و حبس کودکان به عنوان قرنطینه در منزل این روند به بیش از ۳۵ درصد رسیده باشد.

وی ادامه داد: بر همین اساس و در راستای اطلاع‌رسانی و آگاهی بخشی به افراد جامعه نسبت به عوارض چاقی، با همکاری انجمن تغذیه شعبه مشهد و گروه تغذیه دانشگاه علوم پزشکی مشهد روز ۱۴ اسفند سال گذشته برنامه‌هایی‌ شامل آموزش بزرگسالان، تهیه و تدوین منابع آموزشی برای کارشناسان تغذیه و پزشکان و همچنین برگزاری مسابقه ” بشقاب سالم ” با همکاری وزارت آموزش و پرورش از طریق نرم‌افزار “شاد” صورت گرفت.
این متخصص تغذیه گفت: باید در جامعه تنوع غذایی بیشتر شود زیرا استفاده بیش از حد از یک سری غذاها نسبت به سایر خوراکی‌ها به جامعه آسیب می‌زند و برای داشتن جامعه بهتر روند تغذیه باید در کشور اصلاح شود.
نوروزی افزود: بشقاب سلامت به عنوان راهکار جایگزین نسبت به هرم‌های غذایی گذشته تدوین شده است. این بشقاب به چهار قسمت سبزیجات، غلات، گوشت‌ها و میوه جات تقسیم می‌شود و در کنار این بشقاب سلامت، گروه لبنی هم مانند یک کاسه ماست یا دوغ نیز به آن افزوده می‌شود.

وی ادامه داد: در گروه غلات استفاده از نان‌های سبوس‌دار، برنج‌های تسویه‌ نشده همچون برنج‌های قهوه‌ای مورد استفاده قرار می گیرد همچنین توصیه می‌شود میوه‌های قرمز رنگ بیشتر مصرف شوند و در گروه سبزیجات نیز محدودیت خاصی وجود ندارد.عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در خصوص علل چاقی در کودکان ۶ ساله هم گفت: یکی از مهمترین علل چاقی در کودکان تغییر روش و سبک زندگی شامل استفاده از غذاها با کالری بالاست زیرا کودکان تنقلات را به عنوان غذاهای اصلی می‌خورند و به واسطه آن تراکم کالری در کودکان افزایش پیدا کرده است.

نوروزی افزود: اگر ۲۵ سال پیش متوسط تراکم و میزان کالری در یک وعده غذایی کودکان حدود ۳۰۰ تا ۳۵۰ کالری بود اکنون این مقدار حدود ۴۶۰ کالری شده است یعنی همان غذا میل می‌شود ولی میزان انرژی و کالری بیشتری به بدن کودکان می‌رسد به عنوان نمونه در گذشته اگر یک بسته بیسکوئیت معمولی که دانش‌آموز در زنگ تفریح استفاده می‌کرد، دارای ۳۰ گرم وزن و ۱۵۰ کالری بود ولی اکنون این بسته حدود ۵۰ گرم وزن و ۲۱۰ کالری است که نشان دهنده افزایش حدود ۴۰ درصد حجم و کالری است.

وی ادامه داد: کاهش فعالیت بدنی کودکان، تماشای تلویزیون و شبکه‌های ۲۴ ساعته کودک و نوجوان، استفاده از بازی‌های کامپیوتری، از دیگر علل افزایش چاقی و اضافه وزن در کودکان است و کودکی بیش از ۲ ساعت جلوی کامپیوتر، تبلت و تلویزیون می‌نشیند احتمال چاقی و اضافه وزن در این کودک حدود ۶۰ درصد افزایش می‌یابد.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد  شیوع کرونا و قرنطینه کودکان نیز باعث کاهش فعالیت‌های بدنی و به هم خوردن ساعت خواب در کودکان بالای ۹ سال شده است به طوری که خواب این افراد بعد از ساعت ۲۳ نیز یکی از عوامل بسیار مهم در افزایش چاقی و اضافه وزنشان است.

اصلاح تغذیه پدر و مادر قبل از دوران بارداری
پدران و مادران مهمترین افراد در شکل‌دهی الگوی مصرف غذایی نوزادان و کودکان هستند و به همین دلیل اصلاح رفتار غذایی و رعایت آن می تواند در شکل دهی جامعه ای سالم نقش‌ آفرین باشد.نایب رییس انجمن تغذیه خراسان در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: بی‌تحرکی زیاد کودکان، حاکم بودن زندگی ماشینی بر زندگی، مصرف موادغذایی غیرمغذی، عدم مصرف میوه و سبزیجات، مصرف نوشابه و نوشیدنی‌های شکردار صنعتی، حذف وعده‌های غذایی خانوادگی، غذا خوردن کودکان به تنهایی در مقابل تلویزیون، دیرخوابیدن، ترک صبحانه، نداشتن سواد تغذیه و فعالیت بدنی در کودکان از جمله علل افزایش وزن و چاقی دربین کودکان است.

دکتر عطیه مهدی‌زاده با اشاره به راهکارهای جلوگیری از چاقی و اضافه وزن در کودکان افزود: پدر و مادر باید قبل از بارداری و فرزنددارشدن ابتدا تغذیه خود را اصلاح کنند زیرا برای ایجاد ذائقه صحیح معرفی غذاهای مناسب به کودک، باید در همان یک سال اول زندگی و دوران شیرخوارگی تغذیه سالم برای کودک آغاز و کودک حتما با شیر مادر تغذیه شود.

وی ادامه داد: توجه ویژه به حجم غذای کودک بسیار مهم است و بشقاب کودک نیز باید اندازه مشخصی داشته باشد و باید از کشیدن غذای زیاد برای کودک جلوگیری شود. همچنین بهتر است به جای استفاده از غذای آشپزخانه‌های بیرون از منزل، والدین خودشان در منزل آشپزی کنند.

این کارشناس تغذیه گفت: والدین باید الگوی فرزند خود باشند و شرایط را برای فعالیت بدنی خانوادگی در خانه فراهم کنند لذا توصیه می‌شود والدین به خواب مناسب و کافی برای کودکان در زمان مناسب توجه کنند و همچنین فرهنگ غذاخوردن دورهمی در خانواده را حفظ نمایند و این در حالی است که نشستن بیش از حد کودکان مقابل تلویزیون و استفاده بیش از حد تبلت، موبایل و کامپیوتر باعث حواس پرتی کودک و گذر ساعت می‌شود و این مساله عامل بی تحرکی در کودکان است که احتمال چاقی را افزایش می‌دهد.

مهدی زاده افزود: توجه به شیوه فرزندپروری در والدین بسیار مهم است زیرا والدینی که تحکمی و با قدرت‌ با کودک رفتار می‌کنند یا والدینی که خیلی سهل‌گیر و منفعل هستند معمولاً کودکانشان نمی‌توانند وزنشان را کنترل کنند.
وی ادامه داد:افرادی که زمینه ژنتیکی اضافه وزن و چاقی دارند به دنبال استرس‌ها و تنش‌های عصبی به خوردن رو می‌آورند و توصیه می‌شود والدین با ایجاد فضایی آرام و بدون تشنج در منزل از ابتلای این کودکان به چاقی جلوگیری کنند.

نایب رییس انجمن تغذیه خراسان رضوی گفت: نقش پدربزرگ ها و مادربزرگ‌ها نیز در این امر خیلی اهمیت دارد و باید به قوانینی که در رابطه با تنظیم وزن کودک وضع می‌شود همه افراد خانوده پایبند باشند و این طور نباشد که کودک وقتی به منزل پدربزرگ و مادربزرگ می‌رود آنجا کل قوانین شکسته شود چرا که در این صورت خطر اضافه وزنی و چاقی برایشان آنجا پیش می‌آید.

مهدی زاده در خصوص اقدامات انجام شده برای جلوگیری از چاقی کودکان در مشهد افزود: از حدود پنج سال پیش طرحی به نام ایران اکو (IRAN-ECHO)  (Obesity Iran-Ending CHildhood ) از طرف وزارت بهداشت و درمان طراحی و تدوین شد که هدف آن پیشگیری و درمان اضافه وزن و چاقی در کودکان و نوجوانان بود.وی ادامه داد: این طرح ابتدا در ۶ استان کشور آغاز و پس از ارزیابی و سنجش در تمام استان‌های کشور به صورت ملی اجرا شد و مشهد هم به طور طبیعی در این برنامه قرار دارد.

نایب رییس انجمن تغذیه خراسان رضوی گفت: آموزش و پروش در این راستا تحت برنامه ایران اکو به پیشگیری از اضافه وزنی و چاقی به معاونت بهداشت کمک می‌کند و دستورالعمل آن این گونه است که برنامه‌های آموزشی برای کودکان و والدین در نظر گرفته می‌شود و کودکانی چاق شناسایی و توسط رابطان بهداشت به مراکز تخصصی بهداشتی برای درمان ارجاع داده می‌شوند.مهدی‌زاده افزود: از ابتدای سال تحصیلی ۱۳۹۹-۱۴۰۰ طرح دیگری با عنوان ” کوچ” توسط آموزش و پرورش آغاز شد که در این طرح با مشارکت اعضای هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در گروه تغذیه، فیلم و برنامه‌های آموزشی برای آموزش و پرورش تهیه شد و آموزش و پرورش این فیلم‌ها را در برنامه شاد ارائه کرد.وی ادامه داد: در بازه زمانی سه تا پنج سالگی کودکان باید سواد تغذیه و فعالیت بدنی را به آنها آموزش داد، آموزش والدین نیز از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا والدین می توانند از حرکت کودکان به سمت چاقی پیشگیری کنند.

ابتلای به بیماری مزمن با چاقی
چاقی، عوارض بسیاری دارد که می تواند آینده کشور ایران را از داشتن افراد سالم، محروم کند و به همین دلیل باید از اکنون برای آینده برنامه‌ریزی مناسبی صورت گیرد.مدیر گروه بهبود تغذیه جامعه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: طبق بررسی‌های صورت گرفته در این دانشگاه، سه درصد از کودکان زیر پنج سال جمعیت تحت پوشش این دانشگاه، اضافه وزن و چاقی دارند و با افزایش سن، میزان این درصد نیز افزایش می‌یابد.
دکتر زهرا اباصلتی افزود: میزان چاقی در گروه سنی نوجوانان ۱۱ درصد و در جوانان نیز ۳۴.۵ درصد است اما در گروه سالمندان این میزان اضافه وزن و چاقی ۶۳.۴ درصد است.

وی اضافه کرد: چاقی خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن نظیر دیابت، فشار خون بالا و سرطان‌ها را افزایش می‌دهد همچنین چاقی، خطر ابتلا به کووید ۱۹ را نیز افزایش می‌دهد و میزان مرگ و میر افراد چاق مبتلا به ویروس کرونا بیشتر است.مدیر گروه بهبود تغذیه جامعه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: برنامه‌های مختلفی در راستای کاهش چاقی در کودکان و نوجوانان در حال اجراست و بر همین اساس باید ذائقه‌سازی از همان ابتدای کودکی انجام شود تا کودکان به جای استفاده از تنقلات به سمت سبزیجات، حبوبات و میوه‌ها سوق پیدا کنند.اباصلتی افزود: این باور غلط که کودک تُپُل سالم‌تر است باید در بین خانواده‌ها اصلاح شود چرا که کودکی سالم است که تغذیه سالم، نشاط، فعالیت و تحرک داشته باشد.