آزادسازی قیمت‌ها و افزایش قیمت خودرو

رضا صادقیان
افزایش قیمت خودرو و بنا به گفته خودروسازان “اصلاح قیمت” در هنگامه شب و بدون اطلاع قبلی به خریداران یکی دیگر از تردستی‌های خودروسازان داخلی بود که در شب تیره و تار در دولت چهاردهم رونمایی شد. این حماسه بی‌همتا را به رسانه‌های غیرواقع بین و جعل کنندگان روایت‌ و آنان که طی دور روز گذشته درباره آزادسازی قیمت‌ها و دفاع از بازار آزاد سنگ تمام گذشته‌اند تبریک می‌گوییم. البته این عمل رسانه‌ها قابل فهم است؛ وقتی تمام ماه‌های سال متولی نشر ریپورتاژ ریز و درشت برای خودروسازان داخلی و مونتاژکاران هستید، توقعی بیش از این از آنان که ذینفع این ماجرا هستند، نمی‌رود.
تا این لحظه و با توجه به صحبت‌های چندی قبل وزیر اقتصاد در راستای باز شدن گره کور واردات خودرو و مواضع رئیس جمهور در زمان تبلیغات انتخابات و همچنین تاکید ایشان به کلیدواژه “باج‌گیری” برای تعرفه واردات خودرو، هیچ اتفاق مثبت دیگری به نفع مصرف کننده نهایی از سوی دولت رخ نداده است. به عبارتی دولت و دولت‌مردان درباره رفع انحصار از بازار، باز کردن درهای واردات، رقابتی شدن بازار خودرو و… چیزهایی گفته‌اند و مسیری دیگر را در نظر داشتند، حال راه و مسیری دیگری را پیش پای مصرف کنندگان قرار دادند. این چند خط را بخوانید تا روایت دیگری از گران‌تر کردن قیمت خودرو را متوجه شویم.
اول: هیچ صنعت و صنعتگری با رانت، فعالیت در بازار انحصاری و دست کردن در جیب مردم رشد نکرده است. شاید برای مدتی و با حمایت‌های بی‌دریغ دولت‌ها و با شکل دادن به یک سیستم چاق و فربه گمان کنیم صنعت خودرو و یا هر صنعت دیگری به رشد و شکوفایی رسیده است؛ اما با باز شدن درهای رقابت سرانجامی جزء شکست و ویرانی برای آن صنعت رقم نخواهد خورد. صنعتی که به رانت و ارز خواری و گران فروشی و انحصار و مدیریت فشل و هزینه ساز  انس گرفته باشد، دیر یا زود تغار رسوایی‌اش از بام سقوط خواهد کرد و اعتبار پوشالی‌اش از میان خواهد رفت. این راهی که خودروسازان ایرانی با سرعت تمام و آمیخته با حماقت در حال طی کردنش هستند، نتیجه‌ای جزء ویران سازی بیشتر را برای این صنعت نیمه جان رقم نخواهد زد. اینکه پس از هزاران مخفی کاری و در شب تیره و تار قیمت را بیش از سی درصد به اسم اصلاح قیمت تغییر بدهیم، فقط به واسه حضور و فعالیت در یک بازار انحصاری شدنی است و لاغیر. شوخی و تعارف و چنگ زدن به دستاوردهای خیالی را کنار بگذاریم، حیات امروز صنعت خودروسازی در کشورمان وابسته به رانت و انحصار است و ذره‌ای رقابت با رقیبان را تجربه نکرده است.
دوم: صنعت خودرو ایران دچار نقص و ایرادهای بسیار است. وقتی تعداد مراجعات خودروهای ایرانی به نمایندگی‌ها سه برابر استاندارد جهانی است، یعنی حال این صنعت خوب نیست و نمی‌توان با نشر چند کلیپ سفارشی در شبکه‌های اجتماعی و رونمایی از تکنولوژی دهه ۸۰ میلادی برای این صنعت آبرو ساخت و اعتبار خرید. اعتبار یک صنعت در نگاه مصرف کننده نهایی معنا پیدا می‌کند؛ نگرشی که براساس خواست خریدار و براساس نیازها و قیمت صورتبندی شده است. بنابراین و احتمالا می‌توان برای یک خودرو بی‌کیفیت صف خرید و تقاضای کاذب تشکیل داد و با کمک پول و انتشار آگهی‌های فریبنده کیفیت نداشته و بی‌اندازه پایین را به خورد مشتری داد، اما واکنش‌های منفی مصرف کنندگان را زیر کدام قالی مخفی خواهید کرد؟ آیا به تعداد خریداران شاکی خودروها دقت کردید؟ آیا به تعداد دقیق مراجعات خودروهای صفر کیلومتر به نمایندگی‌های پس از فروش دقت کردید؟ آیا صدای ناراضیان به شنیده‌اید؟ بعید است. صنعت خودرو ایران نیازمند خانه تکانی است و هر چه زمان این تکانش به آینده حوالت داده شود، دور از ذهن نیست که خودروسازان پرمدعای امروز زیر واقعیت‌های رقابت با محصولات مشابه از نظر قیمت، کیفیت و خدمات پس از فروش برای همیشه خمیر شوند. سوال اینجاست: آیا خودروساز ایرانی توان رقابت با خودروسازان کره جنوبی، چین، مالزی و ژاپن را دارد؟ پاسخ به این سوال از منظر کارشناسان خبره صنعت خودرو یک «نه» بزرگ است.
سوم: نظر مرکز پژوهش‌های مجلس به عنوان یکی از بی‌طرفترین مراکز پژوهشی کشور درباره صنعت خودرو در کشورمان روشن و شفاف است. سال گذشته در گزارشی مهم به آینده خودروهای برقی پرداختند، خودروهایی که زودتر از تصور ما بخشی از بازار مصرف را خواهند گرفت. گزارش می‌گوید: مصرف سوخت اکثر خودروهای ایرانی ۱۰ الی ۱۲ لیتر بنزین برای پیمایش ۱۰۰ کیلومتر و خودروهای تولید کشور ژاپن، کره جنوبی و اروپا مصرف سوخت ۴ الی ۶ لیتر را دارند. فاجعه در روز روشن یعنی همین. تولید کننده و مونتاژ کار خودرو می‌تواند با تردستی و خیال فروشی و با نشر کاتالوگ و کلیپ مصرف سوخت واقعی را دستکاری کند؛ اما خریدار واقعی و مصرف کننده نهایی به صورت بدون واسطه مصرف سوخت را خواهد فهمید. گلاه گشادی که بر سرش رفته را هم می‎فهمد؛ اما به دلیل نبود رقیب برای خودروساز ایرانی و مونتاژکاران چینی راه چاره‌ای ندارد. باید بسازد و بسوزد و گاه برای رهایی از این همه حقه بازی، گرانفروشی و بی کیفیت بودن خودرو ایرانی چند ماه در صف خرید، لاتاری و تحویل بماند تا در نهایت یکی از بی‌کیفیت‌ترین خودروهای ساخت جهان را تحویل بگیرد.
به گمانم باز هم باید صبر کرد و نتیجه اظهار نظر وزیر اقتصاد، رئیس جمهور و سایر مسئولان امر را به خوبی و دقت رصد کرد. اگر قرار باشد قیمت خودرو داخلی افزایش پیدا کند و همزمان هیچ توجهی به حقوق گمرکی نشود و همانند سال‌های قبل بیش از ۱۰۰ درصد مالیات به خودروهای وارداتی به اسم حمایت از تولید کننده داخلی و شاغلان این واحدها بسته شود، هیچ امیدی، تاکید می‌کنم هیچ امیدی برای شکل دادن به یک بازار رقابتی، افزایش کیفیت خودروهای داخلی و مونتاژی برای مصرف کننده نهایی وجود نخواهد داشت.