مشکل از رپ است یا مشکل جای دیگر است؟!

گروه فرهنگی: موسیقی رپ و شمایل این سبک از موزیک، در ایران کاملا رایج است اما کماکان با یک مساله مواجه است، مساله‌ای که سوال خیلی‌ها اعم از مردم عادی و هنرمندان است، رپ خواندن چرا در ایران ممنوع است؟

موسیقی رپ در پی تبعیض و خشونت علیه سیاهپوستان، در دهه ۶۰ میلادی در آمریکا پدید آمد. زیگموند فروید در نظریات روانکاوی خود می‌گوید: «والایش» یکی از ساز و کار‌های دفاعی روان است که در آن، فرد به سبب ناکام ماندن در تحقق اهدافی که ضمیر ناخودآگاه آن‌ها را ناپذیرفتنی می‌داند، ناخودآگاهانه همان اهداف را به شکلی متفاوت (غیر غریزی) محقق می‌کند. فروید هنر و ادبیات را نوعی «والایش» می‌داند. با این تفاسیر، ذات این نوع موسیقی مشخص می‌شود و ابزاری برای بیان مشکلات است و از آنجایی که هر چیزی مخاطب خودش را دارد و، روی سخن رپ در ابتدای پدید آمدنش، با مسئولان و پلیس‌ها بوده است و بیان ظلمی که در حق سیاهپوستان روا داشته‌اند.

ابزار انسان برای ارضای نیازهایش همیشه در حال تغییر بوده است و ابزاری که در این چند دهه اخیر برای بیان مشکلات اجتماعی و اقتصادی در جهان وجود دارد، موسیقی رپ است و چه بهتر که موسیقی و هنر ابزار ما باشد، نه چوب و چماق و سلاح و گرم؛ ابزاری که امروزه هم می‌توان از آن بهره برد اما این نوع از بیان مشکلات دیگر منسوخ شده است و فقط باعث جدایی و بیشتر شدن مشکلات می‌شود. در آمریکا هم رپر‌ها به محبوبیت بسیار بالایی در جهان رسیدند و در امور سیاسی هم وارد می‌شوند. برای مثال « امینم» که در امارات هم کنسرت برگزار کرده است، به دلیل عقاید نژادپرستانه ترامپ، خواستار تحریم او در انتخابات سال ۲۰۱۶ آمریکا بود.

رپ در ایران برای مسئولان وزارت فرهنگ از بدو انتشار اولین آثار رپ فارسی تاکنون، به عنوان یک هنر سالم مجوز فعالیت نگرفته است. دکتر ویلیام گلاسر در فلسفه روانشناسی خود، با عنوان «تئوری انتخاب» معتقد است:«ایجاد ممنوعیت و در اصطلاح کنترل بیرونی، باعث از بین رفتن میل نمی‌شود و اثر معکوس می‌گذارد». طبیعتا میوه ممنوعه هواخواه بیشتری دارد و تلاش برای به دست آوردنش بیشتر است، از این رو کسانی که رپ می‌خوانند، خواهان زدن ضد حمله‌های شدیدی برای نشان دادن حیات خود می‌شوند و منجر می‌شود به استفاده از الفاظ رکیک و سبک‌های اصطلاحا گنگستری. زیرا برای بیان عقاید و مشکلاتشان به نوع امروزی آن، ممنوع شده‌اند و این ممنوعیت را طبق نظریه فروید که ذکر شد، در جای جای اثرشان نهفته است.
 
اما رپ در شاخه‌های دیگر هم رشد کرد و ترانه‌هایی با موضوع عشق و همچنین درگیری رپرها هم ساخته شد و یک امر رایج است اما یکی از دلایل ممنوعیت و قبیح بودن آن در کشورمان، اشاعه فحشا به دلیل اشارات مستقیم به مواد مخدر، مشروب، رابطه جنسی و موارد این چنینی است و مسئولان معتقدند آزاد بودن این نوع موسیقی  سبب رواج موارد منفی می‌شود و اصطلاحا نوجوانان و جوانان را از راه بدر می‌کند. ولی آیا مواد مخدر یک پدیده منفی تازه وارد در ایران است که موسیقی رپ بخواهد باعث  رواج آن شود؟ اعتیاد به مواد مخدر و مشروبات الکلی متسفانه مساله‌ای رایج در ایران است و ممنوعیت رپ برای فاسد نشدن نسل نوجوانان و جوانان هم بهانه جالبی نیست زیرا خانواده مسئول تربیت است و اینکه بخواهیم ضعف‌هایمان در تربیت فرزندانمان را به دلایلی غیر از خودمان ارجاع دهیم، فرار از صورت مساله و همان کنترل بیرونی است و هزاران مثال می‌توانیم برای نقض این استدلال بیاوریم.
 
با بررسی دلایل ممنوعیت رپ، در می‌یابیم که مشکلات پایه‌ای فرهنگی داریم و با ممنوع کردن، در واقع توپ را به حریف هدیه می‌دهیم تا به ما گل بزند. صد البته نوجوانی که دائما محتوایی که در آن به مشروبات الکلی اشاره شده است را گوش کند، راحت‌تر به سوی آن می‌رود اما خانواده و مسئولان فرهنگی در حمایت از خانواده، باید تلاش کنند تا خود را به راه‌های تربیتی طبق اصول روانشناسی مسلح کنند برای اینکه فرزندانمان را طوری بزرگ کنیم که در مقابل هر هوسی تسلیم نشوند و ما نیز نخواهیم برای حمایت و در مسیر مستقیم نگه داشتن آن‌ها، دور همه چیز حصار بکشیم. یکی از گزینه‌هایی که می‌تواند بسیار مثمر ثمر باشد، حمایت از روانشناسان در کشور و ترویج آن و همچنین تحت پوشش در آوردن هزینه‌های آن در بیمه است زیرا یکی از دلایل عدم رغبت به مراجعه به روانشناس، هزینه‌ آن است که البته رقم بالایی هم ندارد اما با وجود مشکلات اقتصادی، در اولویت نمی‌تواند باشد.

یکی از مدل‌های روانشناسی کودک و نوجوان، هوم ویزیت یا همان «دادن مشاوره در خانه» است به این شکل که روانشناس در خانه با کودک و نوجوان به فعالیت‌های مختلف می‌پردازد. مدلی که طبیعتا کارایی بالایی می‌تواند داشته باشد اما عده انگشت شماری در ایران به این سبک فعالیت می‌کنند اما با حمایت می‌توان حوزه نفوذ تمام شاخه‌های روانشناسی مخصوصا روانشناسی کودک را از کلان شهر‌ها، به سراسر ایران گسترش داد. همچنین می‌توان کتب و جزوه‌هایی تهیه کرد و از طریق آموزش و پرورش اما این بار به والدین داده شود تا همانطور که کودک و نوجوان، کتاب مخصوص خود را برای مطالعه دارد، والدین نیز برای بهبود نوع تربیتی خود مطالعه و تلاش کنند. این ممنوعیت و برخورد با آن، اثر منفی بیشتری در نوجوانان دارد زیرا در سنی هستند که دیگر از زیر بال حماتی والدین جدا می‌شوند و می‌خواهند به کشف دنیای اطرافشان بپردازند و جهان‌بینی خود را داشته‌باشند و موسیقی رپ و یا حتی رفتن به سوی خوانندگی در رپ یک نوع اعتراض به محدودیت و ممنوعیت‌هایشان است و ترانه‌ای که اکثرش برای نوجوان نامناسب است باعث تشدید حس استقلال‌طلبیشان و برخوردهای خشن با اطرافیان می‌شود
 
این مورد را هم نباید فراموش کرد که همه رپرها به مسائلی مثل مواد نمی‌پردازند و دغدغه‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی دارند و نمی‌توانند در آهنگی با مضمن اجتماعی، شرب خمر را ترویج کنند. امکان فعالیت بدون دغدغه قانونی و درآمدزایی از رپ می‌تواند باعث کاهش الفاظ و موضوعات رکیک هم شود به طوری که دیگر آن کنترل بیرونی بر روی هنرمند وجود ندارد و ذهن انسان و به تبع آن فعالیت‌های انسان زیباترو آرام‌تر می‌شود و رواج آهنگ رپی که عاری از حواشی باشد، در دل مخاطب راه پیدا می‌کند و کسانی‌که کماکان به مسائل حاشیه‌ای می‌پردازند از صحنه حذف می‌شوند.

بعضی از سرشناس‌ترین رپر‌های ایران نیز اعلام کرده‌اند که از فحاشی در رپ خوششان نمی‌آید و چه بهتر که ریشه کن شود و در مورد استفاده از مواد مخدر آهنگشان گفته‌اند که ما وضع موجود را بیان کردیم و رغبت شنوندگان به مواد و مشروب نمی‌تان دلیلی بر استفاده نکردن از آن‌ها در آثارشان باشد و عوامل متعدد دیگری در سوق پیدا کردن نقش دارند. موسیقی و شعر مساوی با تاریخ ایران است و شاعران و خوانندگان بسیاری در این دیار از قدیم تاکنون بوده‌اند که جهانیان را مبهوت هنر خود کرده‌اند. بها دادن به این نوع از هنرمندان می‌تواند آوازه هنر اصیل و زیبای ایرانی را در جهان بپیچاند، همانطور که استاد کیهان کلهر در ساخت موسیقی انیمیشن بسیار موفق « روح» که چند ماه قبل اکران شد نقش داشته‌اند. اینگونه حداقل یکی از موارد فرار مغز‌ها کم می‌شود و هنرمندان ایرانی به‌جای رفتن به غربت، می‌توانند در کشورشان فعالیت کنند.
 
همچنین خشن بودن آن ترانه، دلیل بر بد بودن یا خشن بودن خواننده و طرفدارانش نیست، زیرا صرفا منتقل کننده مسائل هستند. همانطور که در سینما می‌بینیم یک بازیگر بارها یک مدل نقش را می‌گیرد و دلیلی بر اینکه شخصیتش همان شکلی است وجود ندارد. اما در چند مستند که از صدا و سیما پخش شد، این نوع رپ را مرتبط با شیطان پرستی می‌دانستند و در مصاحبه با اشخاصی که به رپ علاقه داشتند، بیان شد که رپر‌ها حتی خون نیز در مراسمات خود می‌خورند.
 
در صدا و سیما بارها از ملودی آثار رپ استفاده شده است و اعتراض خوانندگان و سازندگانشنان را در پی داشته است، سیاستی یک بام و دو هوا از صدا و سیما که فقط مخاطب را سرگردان باقی می‌گذارد.
 
یک یادآوری در موردی  شبیه رپ، شاید ذهن‌ها را باز‌تر کند. در سال ۱۳۶۲ تمام مباحث مربوط به ویدیو به دلبل انحرافات فرهنگی ممنوع اعلام شد؛ در شرایطی که جایگزینی برای آن وجود نداشت آنهم در عصری که خبری از اینترنت و شبکه‌های مختلف تلویزیونی نبود. اما سرانجامش چه شد؟ دستگاه‌های پخش ویدیو که آن زمان عموما « آ یی وا ۱۰۱ و ۱۰۲» بودند و فیلم‌ها به صورت مخفیانه دست به دست میشد و چنان رواج داشت که به نوستالژی تبدیل شده است و در فیلم‌ها نیز به آن دوران اشاره شده است. تصمیمی در جهت حفظ فرهنگ اما باعث ایجاد خلاقیت در دور زدن ماموران قانون و آلوده شدن به یک اخلاق بد شد.
 
در مورد هنرمندان نیز «شادمهر عقیلی» علت محدودیت و ممنوع‌الفعالیتی خود را لس‌آنجلسی و زهردار بودن آثارش به تعبیر مسئولان فرهنگی، عنوان کرده است و باعث مهاجرت او از کشور در سال ۱۳۸۱ شد. در حالی که شادمهر در چند سالی که به صورت حرفه‌ای فعالیت کرد، آثار بسیار شاخصی را منتشر کرد و آلبوم « دهاتی» محصول ۱۳۷۸ پرفروش‌ترین آلبوم بعد از انقلاب شد. ممنوعیت او در حالی اتفاق افتاد که بعد از او فعالیت خوانندگان پاپ بیشتر شد و محدودیت‌ها کمتر شده است و به گفته برخی از خوانندگان او راه را برای بقیه هموار کرد و امروزه برخی از آثار شباهت زیادی به آثار خارجی دارد اما ممننوعیتی بر آن‌ها اعمال نمی‌شود و به عقیده بسیاری از مردم و اهل هنر، چند سالی است که آثار موسیقی بسیار افت کرده است.
 
خوانندگان رپ نشان دادند که نیتشان خیر است و در محدودیت‌ها ستاره شدند و مقبول جامعه هم هستند. شاید وقت آن  رسیده است که مسئولان ذی ربط، در مورد رپ فکر دیگری بکنند زیرا با وجود اینترنت و ماهواره و تصمیمات بدی که در مورد آن‌ها گرفته شد و مشکلات فرهنگی که بار آورده است و مشکلات دیگر، آسیب‌زا بودن موسیقی رپ یک شوخی تلخ است.