اصغر همت: مادرم به من گفت مروان نشو!

گروه فرهنگی: «از زمانی که اصغر همت ردای مروان بن حکم را در سریال «امام علی (ع)» بر تن کرد، بیش از ربع قرن می‌گذرد و از دوره‌ای که داوود میرباقری به همت، پیشنهاد بازی در نقش یکی از سیاس‌ترین شخصیت‌های اموی را داد حدودا سه دهه. اجرای همت از نقش مروان در همراهی با خلق کاراکتری که مثل اغلب نقش‌های منفی سریال جای تیپ‌های مرسوم شخصیت بودند، هنوز و همچنان نقطه اوجی است در کارنامه بازیگری که در اولین تجربه مهم تصویری‌اش از مهارت و تجربه سال‌ها حضور در عرصه نمایش بهره‌ها برد. نتیجه‌اش البته اجرایی باورپذیر شد از شخصیتی منفور در تاریخ.

مروان سریال امام علی(ع) خباثت را با ظرافت به نمایش می‌گذارد و مطلقا تیپ نیست. دستاوردی برای اصغر همت که میان مردم با این نقش شناخته شد و یکی از ارکان مهم سریالی نام گرفت که فصل تازه‌ای در آثار مذهبی رقم زد. اصغر همت زمان سریال امام علی(ع) جوان باتجربه‌ای بود و حالا بازیگری است با پیشینه‌ای طولانی و کارنامه‌ای پربار که در آثار تلویزیونی‌اش ایفای درخشان نقش مروان بن حکم، حکم نگین انگشتری را دارد. در سریالی که تقریبا همه عوامل بهترین دستاوردشان را عرضه کرده‌اند، اصغر همت از بهترین‌هاست.

سریال «امام علی (ع)» در چه شرایطی ساخته شد؟ و فکر می‌کنید چرا این سریال در بازپخش‌هایش کماکان با استقبال مردم مواجه می‌شود؟
زمان فیلمبرداری سریال «امام علی (ع)» صفا و صمیمیتی بین ما جریان داشت که امروز دیگر گم شده. همچنین آقای میرباقری دست روی دوره‌ای از زندگی امام علی (ع) گذاشتند که جنبه دراماتیک بسیار بالایی دارد و مهم‌تر از همه این‌ که ما ایرانی‌ها علاقه و دلبستگی عجیبی به «علی (ع)» داریم. تمام این عوامل دست به دست هم دادند که مردم با وجود گذشت زمان، کماکان پای تماشای این سریال بنشینند.

پیش از بازی در سریال «امام علی(ع)» چقدر با مروان بن حکم (سرسلسله خاندان مروانی) آشنا بودید و از چه منابع و کتبی برای شناخت بیشتر این شخصیت بهره بردید؟
فیلمنامه این سریال به‌تنهایی حاوی اطلاعات بسیار خوبی بود اما از آن زمانی‌ که قرار شد من نقش مروان را بازی کنم تا زمانی‌ که جلوی دوربین رفتم حدودا دو ماه بیشتر طول نکشید. سعی کردم در همین مدت اندک به تمام منابع و کتب تاریخی و مذهبی موجود از آن مقاطع تاریخی دسترسی پیدا کنم. بهترین کتابی هم که در این زمینه به من کمک کرد رمان بسیار شیرین و دلچسب «امام علی بن ابیطالب(ع)» نوشته عبدالفتاح عبدالمقصود بود. مطالعاتی که در این زمینه داشتم برایم بسیار راهگشا بود.

از به دنیا آمدن مروان بن حکم گرفته تا شرایطی که بر پدرش گذشته بود، مسائلی که بین حضرت محمد(ع) و پدرش بود، تبعیدشان به طائف و عقده‌ای که این انسان نسبت به آل‌ هاشم پیدا می‌کند. او با دختر عثمان بن عفان (سومین خلیفه) ازدواج می‌کند و در نهایت به قدرت می‌رسد و هر کاری از دستش برمی‌آید انجام می‌دهد تا خلیفه می‌شود. کمااین‌که بعدها تاریخ هم می‌گوید: «عثمان یک سایه است و چرخاننده اصلی مروان است.» البته در مطالعاتم نه‌تنها زندگینامه خود مروان بلکه به خیلی قبل‌تر از آن یعنی زمان حضرت ابراهیم(ع) هم مراجعه کردم. از ابراهیم (ع)، اسماعیل (ع) و عدنان گرفته تا قبیله قریش و عبدمناف، جد پنجم تمام کسانی‌ که بعدها با هم دشمن می‌شوند.

شاید افواه عمومی ندانند جز عمربن‌خطاب (دومین خلیفه) که از طایفه بنی‌تمیم است، باقی کسانی‌ که در آن برهه از تاریخ با هم دوست یا دشمن‌اند همگی از طایفه‌ قریش و پسرعمو و پسرعموزاده هستند و خلاصه این‌ که تمام مطالعات و تحقیقاتی که داشتم، شد مروان‌ بن‌ حکم که شما در سریال «امام علی (ع)» دیدید.

از قبول این نقش منفی هراس نداشتید؟ فکر نکردید شاید همیشه مردم شما را به نام مروان بشناسند؟
به هیچ وجه. من اصلا به نقش منفی اعتقاد ندارم. چون فکر می‌کنم آدم منفی اصلا وجود ندارد. قطعا منفی‌ترین انسان در زندگی شما را بعضی‌ها دوست دارند. پس نمی‌توان گفت آن انسان منفی است، بلکه از دیدگاه شما منفی است.اتفاقا در همین باره که پرسیدید خاطرم هست مادر مرحومم چون در زیارت عاشورا زیاد خوانده‌ بود که «وَ لَعَنَ‌ اللَّهُ آلَ زِیادٍ وَ آلَ مَرْوانَ وَ لَعَنَ اللَّهُ بَنی‌اُمَیهَ قاطِبَهً وَ … ». وقتی متوجه شد می‌خواهم نقش مروان را بازی کنم، به من گفت نمی‌خواهد این نقش را بازی کنی و من برای ایشان از دیدگاه خودمان که شیعه هستیم نقش مروان را توضیح دادم و در توجیه به او گفتم که اتفاقا ثواب بازی در نقش شخصیت مروان به من اصغر همت می‌رسد.

و حتما تمام لعن و نفرین‌ها به خود مروان و آل مروان؟
(می خندد) بله.

زمانی‌ که مادرتان شما را در این سریال از قاب تلویزیون دیدند، دیگر راضی شده‌ بودند؟
بله، بالاخره با ایشان صحبت کردم و ایشان هم پذیرفته‌ بودند و در نهایت مادرم هم مانند مردم دیگر پای تلویزیون نشست و حتی اگر تمام مردم هم از بازی من لذت نمی‌بردند، مادرم از بازی من لذت می‌برد.

همان‌ طور که خودتان هم گفتید حب و علاقه ویژه ایرانی‌ها به امام‌ علی(ع) بر کسی پوشیده نیست. شما تا به حال برای زیارت حرم‌ مطهر آن حضرت به نجف مشرف شده‌اید؟
خیر. من فقط توفیق سفر به مکه و مدینه را داشتم. البته قصد داشتم به کربلا، نجف و سوریه هم بروم که قسمت نشد.

و در شب‌های قدر چه حس‌هایی را تجربه می‌کنید؟
در وهله اول این نکته را متذکر شوم که همیشه به این فکر می‌کنم مردم ما مرتکب یک اشتباه بزرگ می‌شوند و آن این‌که فکر می‌کنند شب‌های قدر فقط شب‌های مولا «علی (ع)» است.نمی‌دانم شاید از سعادت حضرت‌ علی (ع) بوده که ضربت‌خوردن و شهادت‌شان مقارن با شب‌های قدر یعنی شب‌های نزول قرآن شده، اما می‌خواهم در اینجا توضیح دهم در معنای واقعی شب‌های قدر به معنای شب‌هایی است که قرآن در آن نازل شده. بنابراین شب‌های قدر متبرک به نام و نزول قرآن بوده و شب‌های مبارکی است.

ضمن این‌ که خیلی‌ها فکر می‌کنند شیعیان وقتی در انتهای قرائت قرآن می‌گویند «صدق‌ الله العلی‌ العظیم» به خاطر حضرت‌ علی(ع) است. در حالی‌ که اصلا این‌طور نیست و ما دو صفت خداوند را در پایان قرائت قرآن ذکر می‌کنیم. می‌گوییم «صدق‌ الله العلی‌العظیم» و نام خدا را با دو صفتی که در قرآن‌ مجید آمده (یعنی آیه ۲۵۵ سوره بقره و آیه ۴ شوری) می‌آوریم. در واقع دو صفت بلندمقام و با عظمت را برای خداوند می‌آوریم.

چه حسی در این شب‌ها دارید؟
من خودم هم علی هستم. نامم در شناسنامه علی‌اصغر است. کسی که از وقتی چشم باز می‌کند او را با این نام صدا می‌زنند، می‌خواهید چه احساسی راجع به این شب‌ها که مقارن با شهادت آن حضرت است، پیدا کند. شب‌های قدر، شب‌های نزول قرآن است و در بیان عظمت این شب‌ها همین‌ قدر بگویم که می‌دانم هستند کسانی‌ که از تمام ماه رمضان فقط همین سه روز را روزه می‌گیرند، فقط همین سه روز را که با مقام حضرت علی(ع) عجین شده است.

این روزها مشغول چه کاری هستید؟
از شروع کرونا هیچ کاری را نپذیرفتم؛ به‌ جز سریال «زمین گرم» به نویسندگی و کارگردانی سعید نعمت‌الله که آن‌ هم چون قبل از همه‌گیری کرونا شروع کرده بودیم از نظر اخلاقی وظیفه خودم دانستم در روزهای کرونا بروم و تمامش کنم. به نظرم سلامت انسان از هر چیز دیگری مهم‌تر است. خودتان دیدید سال گذشته چه هنرمندانی را از دست دادیم. حتی یک تار موی کسی مثل پرویز پورحسینی با تمام سریال‌های این مملکت قابل تعویض نبود یا کسانی مثل کریم اکبری‌ مبارکه، اکبر عالمی، خسرو سینایی، چنگیز جلیلوند و … که هرگز جایگزینی برایشان در هنر این سرزمین پیدا نمی‌شود. بنابراین وقتی پروتکل‌های بهداشتی در پشت دوربین انجام نمی‌شود و خودمان هم نمی‌توانیم جلوی دوربین ماسک بزنیم، نه خود و نه همسرم (افسر اسدی)، تمایلی به کار در این شرایط نداریم.

نام کریم اکبری‌ مبارکه آمد؛ کسی که ریسک بازی‌کردن یکی از منفورترین شخصیت‌ها نزد شیعیان را پذیرفت و ابن ملجم سریال امام علی(ع) شد…
ببینید، بازیگری که به قول شما ریسک نمی‌کند و نقش منفی، منفور و ملعون را بازی نمی‌کند اصلا بازیگر نیست.

کاملا درست است. همکاری با کریم اکبری‌ مبارکه در سریال امام علی(ع) چطور بود؟
بعضی سکانس‌های سریال امام علی(ع) در بندرعباس فیلمبرداری شد. به همین خاطر با ایشان و آقای آزاد در هتل هم‌اتاق بودیم. قبل از آن هم از سال‌ها پیش حتی قبل از این‌ که دانشجوی دانشکده هنرهای زیبا شود، می‌شناختمش.زمان حیاتشان مراسم تجلیلی برایشان برگزار شد که آنجا گفتم تو جزو معدود کسانی هستی که هم کریمی، هم اکبری و هم مبارک و متاسفانه زمان رفتنش هم در متنی که برایش نوشتم از همین عبارت استفاده کردم «تو همیشه فکر می‌کردی من درباره‌ات غلو می‌کنم اما من جدی می‌گفتم، تو هم کریمی (به معنای بخشنده)، هم‌ اکبری (به معنای بزرگ) و هم مبارکی.

به نظر شما سریال امام علی(ع)، توانست توقعات را برآورده کند؟
همین که بعد از تقریبا ۳۰ سال مردم بازپخش این سریال را با اشتیاق تماشا می‌کنند و با وجود ساخت بیشمار سریال تازه، اما سریال امام علی (ع) همچنان جایگاه خودش را دارد یعنی نه تنها مردم بلکه خود ما عوامل این سریال را هم تا همیشه راضی کرده است.